Epidemiologie en volksgezondheid (2020-2021, Prof. Nele Brusselaers)
Intended Learning Outcomes
➢ Inzicht in basisbegrippen van epidemiologie
➢ Onderscheiden van verschillende study designs, met hun verschillende sterktes, beperkingen en
pitfalls
➢ Hanteren van correcte terminologie: ratio’s, proporties, incidentie, prevalentie, screening,
surveillance, mortaliteit
➢ Implementeren van kern concepten zoals confounding, bias en causaliteit
➢ Kritisch interpreteren van wetenschappelijke/ epidemiologische studies
➢ Inzicht in verschillende stappen van epidemiologisch onderzoek
De te kennen leerstof zijn de powerpoints. Er is een aanvullende literatuurlijst met handboeken, deze
leggen de besproken concepten volledig uit.
Tijdschema lessen
Evaluatie
- Continue evaluatie (20% van eindscore):
- Taak: Peer-review van artikel (zie instructies - Deadline indienen ma 26 April - 9u!
- Actieve voorbereiding en participatie in seminars (zie instructies hierboven)
- Examen: Gesloten boek (80% van eindscore)
- Combinatie van meerkeuzevragen en open vragen
- ZRM toegelaten
- Voorbeeldexamen vorige prof beschikbaar
, Epidemiologie en volksgezondheid (2)
Belangrijke concepten
- Epidemiologie: wat, waarom, wanneer, hoe?
- Wat meet je:
○ Incidentie <-> prevalentie, risk <-> ratio, proportie…
○ Risico in 1 groep of in 2 (risico in exposed / risico in unexposed)?
- Study design:
○ Cohort, case-control, cross-sectionele designs <-> interventie studies: wat zijn de sterktes,
beperkingen en pitfalls van elk design?
○ Design: prospectief of retrospectief?
○ Data-collectie: prospectief of retrospectief? Wat zijn voor- en nadelen? Pitfalls?
○ Systematische reviews en meta-analyses: wat zijn het? Sterktes/beperkingen/pitfalls?
○ Study protocollen: waarom heb je ze nodig (reproduceerbaarheid!)? Wat moet erin?
- Wat kan er verkeerd gaan in design en interpretatie (waarom?): bias, confounding, power,
generaliseerbaarheid, validiteit…
- Van associatie naar causale verbanden: wanneer en hoe weet je zeker of het een causaal verband
is of een correlatie/associatie? Alternatieve verklaringen? Bias? Confounding? Power?
- Volksgezondheid: preventie, screening, surveillance, generaliseerbaarheid van cijfers, belang van
data om policy/beleid te bepalen/beïnvloeden.
- Ethiek: waarom altijd belangrijk? Waar moet je altijd aan denken?
- Toegepaste epidemiologie
○ Genetische epidemiologie (causaliteit, etiologie!)
○ Moleculaire epidemiologie (surveillance, diagnostiek, …)
○ Kanker epidemiologie (screening, preventie!)
○ Milieu epidemiologie (impact op bevolking!)
○ Klinische epidemiologie (ziekenhuisinfecties, infectiepreventie en controle, surveillance, van
etiologie tot behandeling en prognose)
○ …
, Epidemiologie en volksgezondheid (3)
CH 1 - Inleiding tot de epidemiologie
Defining epidemiology
The word epidemiology comes from the Greek words epi, meaning on or upon, demos, meaning
people, and logos, meaning the study of. In other words, the word epidemiology has its roots in the
study of what befalls a population. (https://www.cdc.gov/csels/dsepd/ss1978/lesson1/section1.html)
Another definition of epidemiology (Porta M, Greenland S, Last JM. A dictionary of Epidemiology.
5th edition. Oxford University Press, 2008) is: The study of the occurrence and distribution of
health-related states or events in specified populations, including the study of the determinants
influencing such states, and the application of this knowledge to control the health problems.
Het primaire kennis -(knowledge)- object van de epidemiologie als een wetenschappelijke discipline
zijn de oorzaken van gezondheidsgerelateerde gebeurtenissen in populaties. In de voorbije 70 jaar is
de definitie uitgebreid van de zorg om de epidemieën van besmettelijke ziekten tot alle processen en
fenomenen gerelateerd aan gezondheid in populaties. Daarom is de epidemiologie veel meer dan een
tak van de geneeskunde die epidemieën behandelt
=> Epidemiologie is niet enkel gefocust op infectieziekten. Het is een tak die handelt om de
statistische analyse van factoren in een populatie en het onderzoeken van verbanden tussen
verschillende factoren die de populatie beïnvloeden.
Termen definiëren
➢ ‘Study’: omvat surveillance, observatie, testen van hypothesen, analytische research en
experimenteel onderzoek
➢ ‘Distribution’: met betrekking tot tijd, plaats en categorieën of subgroepen van personen
aangetast in een populatie of gemeenschap
➢ ‘Determinants’: alle fysische -, biologische -, sociale -, culturele -, economische - en
gedragsfactoren die de gezondheid beïnvloeden
➢ ‘Health related states and events’: omvat ziekten (‘diseases’), doodsoorzaken, gedrag, reactie
op preventieve programma’s en voorziening en gebruik van gezondheidsaanbod.
➢ ‘Specified populations’: zijn degenen met gemeenschappelijke identificeerbare
karakteristieken
➢ ‘Application to control…’: expliciteert het doel van de epidemiologie, namelijk, promotie
beschermen en herstellen van gezondheid
Historiek (en recentere tijden)
zie slides
Types epidemiologie
Er zijn verschillende takken in de epidemiologie. Dit zijn geen afgeschermde disciplines, vaak zullen
ze gemengd zijn met elkaar.
➢ Communicable vs. Non-communicable diseases
○ Communicable diseases: infectieziekten (zoals Influenza of Sars-Cov, ... virussen)
○ Non-communicable diseases: kanker, chronische ziekten, ouder worden (aging), …
○ Onderscheid infectieziekten en niet-infectieziekten is niet zo duidelijk