Samenvatting
Samenvatting rechtsfilosofie
- Vak
- Rechtsfilosofie
- Instelling
- Universiteit Antwerpen (UA)
Samenvatting van het boekje rechtsfilosofie
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 39 pagina's
Voorbeeld 4 van de 39 pagina's
In winkelwagenVoorbeeld van de inhoud
Rechtsfilosofie 1• 1. De premoderne wereld (5 v.Chr – 16de eeuw)
◦ Subjectieve wetenschap
▪ men dacht vroeger dat subjectieve ervaringen overeenkwamen met de werkelijkheid
• bv ontroerd worden door het opkomen van de zon
▪ menselijke ervaring stond centraal: wereld verklaard vanuit menselijke categorieën
• grenzen die mensen spontaan voelde: grenzen van de toenmalige wetenschap
◦ wetenschappers beschreven werkelijkheid in woorden niet in formules
• hele fysische wereld als een organisme
◦ = als een zinvol geheel geschapen en gewild door god
▪ mens moet respect hiervoor hebben
◦ Doelgerichte wereld
▪ Waarom zijn we hier: elk mens en object heeft een vooraf bepaald doel
• elke bewegingen kon worden verklaard door het ingebouwde doel ervan
▪ Aristoteles: alle zware objecten “willen” naar beneden vallen en alle lichte stijgen
• de natuur van een ding ligt in zijn doel: heel de wereld is teleologisch/doelgericht
◦ Menselijk handelen volgens de natuurwet
▪ Hoe moeten we leven: in overeenstemming met het doel dat we van nature nastreven
• premoderne doelgerichte natuur waarbij mensen van nature streven naar het
verwezenlijken van een bepaald doel zoals het samenleven of doen van het goede
▪ Aristoteles: mens is van nature een gemeenschapswezen
• een maatschappelijk instinct is door de natuur in alle mensen ingeplant
▪ Alle mensen worden geacht te handelen in overeenstemming met de manier waarop
de natuur (in de middeleeuwse christelijke visie: god) hen gemaakt heeft
= handelen volgens het natuurrecht
◦ wet voorgeschreven door natuurlijke doeleinden vd mens
▪ morele wetten die we moeten volgen worden hierdoor gedicteerd
• al het andere handelen: tegennatuurlijk
▪ Natuurrecht volgen: verstand en natuurlijke aanleg volgen
• bv man & vrouw hebben verschillend doel volgens god & natuurrechtsdenker:
◦ vrouw geschapen voor kinderen & man om leider te zijn:
▪ matriarchaat is dus tegen de scheppingsorde
▪ We kunnen ook tegen de natuurwet ingaan: ingaan tegen het objectieve doel
• bv seks hebben met condoom: doel is normaal voortplanting ipv genot
◦ dit is in die visie tegennatuurlijk en daardoor immoreel
▪ want we handelen niet in overeenstemming met ons door god in onze
natuur verankerd doel
• natuurwet in mens vergelijkbaar met instrument:
◦ piano: doel is piano spelen
▪ maar kan ook worden gebruikt als brandhout = tegennatuurlijk
▪ kunnen niet kiezen tussen verschillende natuurwetten: is universeel en objectief
◦ Prioriteit gemeenschap over individu
▪ vroeger had gemeenschap prioriteit boven het individu:
• verschillen in klassen: maatschappelijke orde die bepaalde wat je zou worden
◦ hiërarchie door god vastgelegd met van nature hun eigen rol
• verschillen tussen geslachten die als absoluut werden gezien
◦ man & vrouw zijn verschillend dus krijgen verschillende taken (natuurwet)
◦ Epiloog
▪ Deze wereld was verschillend van die van nu: kritisch ernaar kunnen kijken
,• 2. De uitdagingen van de moderne tijd (16de eeuw) 2
◦ 16de eeuw: revolutie in manier waarop we de werkelijkheid waarnemen
◦ Moderne wereld zonder zekerheid: relativisme
▪ relativisme: kennis is mogelijk maar enkel relatief tov een bepaalde context,klasse...
• kennis is bereikbaar maar blijft steeds beperkt tot een bepaald individu, tijdperk...
• iets kan waar zijn voor iemand maar daarom niet perse voor iedereen
▪ Het sociale lichaam verbrokkelt: godsdienstoorlogen
• 16de eeuw: godsdienstoorlogen
◦ tonen dat samenleving niet door een god samen kan worden gehouden
▪ verscheurdheid van kerk & samenleving
• protestanten en katholieken verwijzen elk naar hun eigen waarheid
• geloof wordt een bron van conflict
◦ samenleving gebaseerd op religie dreigt uit elkaar te vallen
▪ premoderne natuurrecht idee: niet langer basis voor onze samenleving
▪ Moreel en cultureel relativisme: Montaigne
• Montaigne: verzet zich tegen premoderne geloof in algemeen gelden natuurrecht
◦ tegenover idee van die onveranderlijke wetten plaats hij de verscheidenheid
aan gebruiken gekoppeld aan het relativisme:
▪ wat we juist, waardevol of normaal vinden hangt af van je persoonlijk
standpunt of van de cultuur waarin je leeft
• moreel/cultureel relativisme: verscheidenheid aan gebruiken, culturen, wetten
en religies
▪ Politiek relativisme: Machiavelli
• politiek relativisme: wat goed en kwaad is voor een politicus, hangt af vd
omstandigheden, en ethische overwegingen zijn ondergeschikt aan de noodzaak
om macht te behouden
• 1513: Boek “De heerser”
◦ Heerser is pas wijs indien hij zijn gedrag altijd aan situatie weet aan te passen
▪ want het goede is niet altijd en overal hetzelfde
▪ bv dictator die mensenrechten schendt houden we strategisch te vriend
• als hij tegen onze belangen ingaat: kunnen we die schending inroepen
◦ moraal & recht dus vaak gebruikt naargelang het ons uitkomt
◦ Politieke en juridische uitdagingen van de moderne tijd
▪ Verdwijnen van de natuurwet en het relativisme wijzen op twee problemen:
▪ Eerste probleem: hoe mensen vreedzaam laten samenleven? (Hoofdstuk 3)
• Vroeger volgde iedereen de natuurwet:
◦ Nu hebben mensen verschillende overtuigingen:
▪ godsdienstoorlogen, contacten met vreemde culturen...
• Nieuwe manier vinden om mensen ondanks hun verschillen vreedzaam te laten
samenleven
▪ Tweede probleem: hoe de samenleving vormgeven? (Hoofdstuk 10)
• Vroeger: iedereen heeft van nature zijn plaats die niet in vraag wordt gesteld
◦ Nu wordt traditie in vraag gesteld: hoe richt je samenleving in los vd traditie?
▪ Wie heeft macht? Wij krijgt welke plaats en waarom
,◦ De onmacht van de wetenschap 3
▪ wetenschap maakt zich ook los vd traditie: plaats voor objectieve ervaring
• tot 16de eeuw: opvattingen van Aristoteles waren betrouwbare kennis
• vanaf 16de eeuw: wetenschappers breken met traditie en begonnen ze zelf de
natuur direct te observeren en traditionele opvattingen te bekritiseren
▪ subjectieve ervaring werd gescheiden van wat objectief bestond
• zintuiglijke ervaring is geen betrouwbare leidraad voor hoe wereld echt is
◦ wordt beperkt tot objectieve kwantificeerbare gegevens
• objectieve ervaring bereikt door wetenschappelijk experiment komt in de plaats
◦ moderne overtuiging: natuur werkt volledig volgens mathematische wetten
▪ geen organisme maar machine die volgens wiskundig plan werkt
▪ probleem: Moderne wetenschap ondermijnt het traditioneel wereldbeeld maar is niet
in staat de leemtes zelf te vullen die ze daardoor creëert
• kan uit moderne wetenschap geen politiek, moreel of recht worden afgeleid
• blijft antwoord op 2 vragen dus schuldig
◦ Hoe mensen vreedzaam laten samenleven?
▪ Politieke beslissingen steeds op wetenschap gebaseerd MAAR
• steeds verschillende politieke interpretaties mogelijk afhankelijk van
iemands politieke of morele voorkeuren en waarden
• dezelfde wetenschappelijke info kan door links of rechts verschillend
worden geïnterpreteerd
▪ Bv onderzoekers kunnen zeggen dat het klimaat wijzigt:
• wetenschap kan geen antwoord geven over de oplossing hiervoor
◦ maatschappelijke en politieke vraag met verschillende antwoorden
• juridisch ook meerdere interpretaties mogelijk
▪ onmogelijk om samenleving “wetenschappelijk” te organiseren
• niet omdat wetenschap universeel is dat iedereen dezelfde waarden of
politieke overtuigen deelt
◦ bv zelfde wetenschappelijke inzichten als het Westen worden in
China voor andere politieke doeleinden gebruikt
◦ Hoe de samenleving vormen?
▪ Wetenschap kan achterhalen hoe samenleving of de natuur feitelijk
functioneert maar slechts in beperkte mate over hoe hij georganiseerd zou
moeten zijn.
• Kloof bv tussen wat wetenschappers ons leren over ziektes en over
hoe we als samenleving met kwetsbare mensen omgaan
▪ Onderliggend probleem: verschil tussen wat het is en wat het zou moeten zijn
• Moderne tijd: wat is is niet langer afgeleid uit wat het zou moeten zijn
◦ is/ought probleem is genoemd
• Handelen kan meestal niet worden bepaald door feiten zoals die door de
wetenschap worden vastgesteld
◦ bv economen kunnen opties voorleggen aan politici maar kunnen niet zeggen
wat de beste keuze is:
▪ keuze is politiek en gaat terug op verschillende belangen, waarde, ideeën..
• Premoderne tijd: wereld werd afgeleid uit hoe we zouden moeten handelen
, • 3. Hobbes en het ontstaan van de moderne staat 4
◦ Hoe samenleven in verscheidenheid?
▪ Als we worden geconfronteerd met verschillende gewoontes, opvattingen, religies...
• Hoe vinden we een fundament waarover we het allemaal eens zijn?
◦ Antwoord dankzij Thomas Hobbes (17de eeuw) (zie ook filosofie)
▪ laat ons anders kijken naar verhouding tussen vrijheid & veiligheid
• in welke mate bereid onze vrijheid op te offeren voor veiligheid?
▪ Logisch dat hij over veiligheid en angst nadacht:
• 10j politieke vluchteling door burgeroorlogg in Engeland
▪ aantal van zijn oplossingen:
◦ De natuurtoestand als methode (gedachte-experiment)
▪ Hobbes is akkoord met Montaigne: verschillende religieuze en politieke opvattingen
• om te weten of er toch iets is dat wij delen: gedachte-experiment
◦ inbeelden dat er geen cultuur of staat zou zijn: De natuurtoestand
▪ als we ons voorstellen hoe het leven eruit zou zien los van elke politiek of
cultuur dan kunnen we te weten komen of er iets is dat wij allemaal delen
▪ zou ons ook leren waarom we nood hebben aan cultuur, recht en een staat
▪ De natuurtoestand: samenleving zonder staat of cultuur
• Hobbes werd hier zelf mee geconfronteerd in die burgeroorlog
• toestand zonder moraal, zonder gevoel voor onrecht of goed en kwaad
◦ wetten, ovk, contracten zouden niet afdwingbaar zijn
◦ reden voor oorlogstoestand ligt in de menselijke natuur:
▪ wedijver, wantrouwen & trots
• zelf met een staat is er wantrouwen: nog meer wantrouwen zonder
• Volgens Hobbes bevinden we ons op internationaal terrein nog steeds hierin:
◦ soevereine figuren hebben wantrouwen tegenover elkaar
▪ bv VS luistert telefoon af van leiders van bevriende landen
◦ Machiavelli: geen plaats voor moraal in internationale politiek
◦ Eerste les: een universeel recht op zelfbehoud
▪ Hobbes ziet mens van nature als egoïstisch en zonder aangeboren morele gevoelens
• aansluiting bij Montaigne: oneindige wetten en gebruiken zonder een constante
◦ geeft hem gelijk dat mensen nauwelijks iets met elkaar te maken hebben
• Maar anders dan hem ziet hij in de natuurtoestand toch één constante opduiken:
◦ iedereen, los van cultuur of politiek streeft steeds zelfbehoud na
▪ elke mens wil overleven: nog duidelijker in toestand van wetteloosheid
• “ieder voor zich”: recht dat we bij de geboorte hebben meegekregen:
◦ recht om zich te verdedigen en voor zijn leven op te komen
▪ in die zin is Hobbes uitvinder van het idee van moderne rechten
• idee dat we bij onze geboorte recht hebben op behoud van ons leven
• basisrecht op zelfbehoud: basis voor mensenrechten enzo...
◦ recht op leven is volgens Hobbes een amoreel recht:
▪ in naam van dat recht mag je immers iemand doden
▪ begrippen goed en kwaad hebben hebben slechts betekenis binnen een
staat waardoor wetten afdwingbaar worden
• geen norm zoals de natuurwet die de staat overstijgt en recht kritiseert
• = Hobbes is dus een van de eerste rechtspositivisten:
◦ iemand die ervan uitgaat dat het gegeven positieve recht niet kan
worden bekritiseerd in naam van een universele morele norm die
eraan voorafgaat zoals aanhanger vd natuurwet geloofde
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper margothorowitz. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 72042 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen