Examenkatern-Training voor het Examen met Historische Contexten-vwo vanaf 2022
In deze samenvatting wordt alle informatie betreffende de historische context over de Koude Oorlog behandeld. Van het begin tot het einde van de Koude Oorlog wordt alles behandeld, inclusief personen, jaartallen en gebeurtenissen.
3.1 Blokvorming in Europa (1945-1955)
Leidende vraag: Waardoor raakte Europa na 1945 verdeeld in twee ideologische blokken en
waardoor groeide de spanning tussen deze blokken?
De Koude Oorlog begon na de Tweede Wereldoorlog. De tegenstelling tussen deze landen
begon in 1917, toen de VS gingen meedoen aan de Eerste Wereldoorlog en in Rusland de
communisten de macht grepen. De communisten streefden naar een klasseloze
maatschappij zonder kapitalisme. Daarnaast wilden zij ook een wereldrevolutie. Hun leider
Lenin riep de arbeiders en soldaten in alle landen op in opstand te komen.
Lenins opvolger Stalin zette de wereldrevolutie op een laag pitje en richtte zich op de
opbouw van een klasseloze maatschappij in de Sovjet-Unie zelf. De Sovjet-Unie werd een
totalitaire dictatuur, waarin alle macht in handen was van de communistische partij, de
economie volledig door de staat gecontroleerd werd en het individu nauwelijks vrijheid had.
Volgens de Amerikaanse president Wilson deden de VS mee aan de Eerste Wereldoorlog
‘om de wereld veilig te maken voor democratie’. Deze was aanvankelijk gericht tegen
Duitsland, maar op den duur ook tegen Rusland. In 1918 stuurde hij Amerikaanse soldaten
om de anticommunistische Russen te helpen in de burgeroorlog. Stalin dacht dat de
westerse landen in aanloop van de Tweede Wereldoorlog hoopten dat nazi-Duitsland de
Sovjet-Unie zou aanvallen. Om dat te voorkomen aanvaardde hij in 1939 een Duits anti-
aanval verdrag.
In de Tweede Wereldoorlog gingen zowel de Sovjet-Unie als de VS pas in 1941 meevechten,
en samenwerken tegen de as-mogendheden. President Roosevelt wilde deze samenwerking
ook na de oorlog voortzetten. Met overeenstemming van Stalin richtte hij een nieuwe
wereldorganisatie op, de VN, en sprak met hem af dat Europa verdeeld zou worden in
invloedsferen. Alle landen die het Rode Leger had bevrijd, zouden tot de invloedsfeer van de
Sovjet-Unie behoren. Maar na Roosevelts plotselinge dood liepen de spanningen snel op.
Roosevelts opvolger Truman dacht dat Stalin het communisme in heel Europa wilde
verbreiden. Stalin was ervan overtuigd dat Truman een einde wilde maken aan het
communisme. In juli 1945 kwamen Truman, Stalin en Churchill bijeen bij de conferentie van
Potsdam. Ze wilden afspraken maken over een vredesregeling meet Duitsland en over
nieuwe machtsverhoudingen in Europa, maar daar kwam niets van terecht. Wel nam het
wantrouwen toe naar aanleiding van Truman zijn verhalen over een Amerikaanse
atoombom. Stalin meende dat Truman hem hiermee wilde intimideren.
De wereldoorlog ging door in Azië. Truman besloot Japan met de atoombom tot overgave te
dwingen. Op 6 augustus 1945 wierpen de Amerikanen atoombommen op Hiroshima. Drie
dagen later volgde een tweede bom op Nagasaki. De verwoestingen waren zo verschrikkelijk
dat Japan op 15 augustus capituleerde. Stalin had Roosevelt beloofd te gaan meevechten
tegen Japan, maar de bom maakte dat overbodig. Toch viel hij twee dagen na Hiroshima
Japan aan. Hij lijfde een deel van Japan in als kolonie. Truman zag hierin een nieuw bewijs
dat Stalin het communisme overal wilde verbreiden, Stalin geloofde dat de VS de bom
hadden gegooid o hem bang te maken en te voorkomen dat hij zijn macht in Azië zou
uitbreiden.
, Het wantrouwen versterkte de behoefte van de VS en de Sovjet-Unie om in Europa
gebieden die ze strategisch belangrijk vonden, te controleren. Vanaf 1945 vergrootten ze de
greep op hun invloedssferen, waardoor het wederzijdse vijandbeeld weer werd versterkt.
Stalin bracht communisten aan de macht in de buurlanden Polen, Tsjecho-Slowakije,
Hongarije, Roemenië en Bulgarije. Deze landen noemde zich volksdemocratieën, maar
waren in feite totalitaire staten naar het voorbeeld van de Sovjet-Unie. Het Rode Leger bleef
er aanwezig om gehoorzaamheid af te dwingen.
Naar aanleiding van een conflict met communisten in Griekenland in 1947 stelde Truman de
Trumandoctrine op, die leidde tot de containmentpolitiek. De VS moest ‘vrije volken’ helpen
tegen de communistische dreiging door het communisme overal in te dammen waar de VS
de communistische expansie vreesden. Belangrijk hiervoor was economische hulp. In
Europa heerste armoede. Veel mensen zagen communisme als de oplossing hiervoor. Dit
zag de VS als bedreiging, omdat de communistische partijen in West-Europa trouw waren
aan Stalin. Naar aanleiding hiervan werd in 1947 het Marshallplan opgezet. De VS boden de
Europese landen enorme hoeveelheden geld en goederen aan, in ruil voor samenwerking en
Amerikaans toezicht. Ook aan Stalin werd dit plan aangeboden. Stalin weigerde en verbood
ook zijn invloedssferen deze hulp aan te nemen. De hulp bracht de Europese eenwording op
gang en stond aan het begin van een lange periode van welvaartsgroei. Maar de
Marshallhulp versterkte ook de blokvorming.
De scheidslijn tussen de twee ideologische blokken ging dwars door Duitsland. In 1948
probeerden Stalin heel Berlijn in handen te krijgen door de toegangswegen tot West-Berlijn
af te sluiten. Met een luchtbrug lukte het de VS om deze Blokkade van Berlijn te omzeilen. In
1949 werd in West-Duitsland een democratische Duitse staat gevormd: De Bondsrepubliek
Duitsland. In Oost-Duitsland werd de communistische DDR gesticht. Met de West-Europese
landen sloten de VS in 1949 ook een militair bondgenootschap: de NAVO. De Sovjet-Unie
richtte in 1955 een tegenhanger op: het Warschaupact.
Eind 1949 werd de Koude Oorlog nog grimmiger toen de Sovjet-Unie een eigen atoombom
testte en in China de communisten aan de macht kwamen. De Amerikanen hadden zich
onkwetsbaar gewaand, maar nu leek ook voor hen gevaar te dreigen. In de VS maakte de
Republikeinse senator McCarthy van de angst gebruik om de Democratische regering aan te
vallen. In een redevoering in 1950 beweerde hij dat op het ministerie van Buitenlandse
Zaken honderden communisten werkten en dat de minister dat wist, maar er niets tegen
deed. Communistische infiltranten hadden er volgens McCarthy voor gezorgd dat Stalin de
atoombom had en dat Amerika China ‘in de uitverkoop had gedaan’. In feite waren het
verzinsels, maar ze leken geloofwaardig doordat er juist in die tijd Amerikanen werden
opgepakt die echt voor de Sovjet-Unie hadden gespioneerd. Er ontstond een heksenjacht
die werden verdacht van communistische sympathieën.
Atoombom op Hiroshima (1945)
Marshallplan (1947)
Redevoering van senator McCarthy over communisten in de VS (1950)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper esmee1710. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
