Media-ethiek
- Ethiek = wat belangrijk en niet belangrijk is om te doen waarom hebben mensen ethische
gevoelens? Is het natuurlijk? spontane neiging om oorz te zoeken (VB: big bang)
o Mensen = recent fenomeen in grote geschiedenis van aarde
- Michael Tomasello: belangrijke wetenschapper die chimpansees + kinderen onderzoekt
wat maakt mensen uniek?
o Dieren = minder makkelijk in staat om gedeelde betr uit te drukken (we weten dat de
anderen weten dat ik weet,… = recursiviteit)
- Gedeelde betrokkenheid = capaciteit om te beseffen wat er wel/nt moet gebeuren om
gezamenlijke plannen te doen slagen creëert plichtsgevoel + nodig om te comm
o Recursiviteit is voor taal erg belangrijk
- 1 neiging mensen: dingen samen doen werkt nt? 2de neiging: enkel denken aan zelf
ste
- Comm is dus slechts mog…:
o Wnr recursiviteit aanw is (VB: Ik kan er op vertrouwen dat jij weet dat als ik dit zeg dat ik dat bedoel en als
jij er op vertrouwt dat ik bedoel wat ik te kennen geef dat ik bedoel…)
o Zonder gemeensch referentiekaders, gedeelde herinneringen, voor ons vertrouwde
interactiepatronen, gedeelde levensvormen, frames, taal,… was dat onmog
- Publieke verstandhouding = beïnvloed wat w beschouwd als normatief + wat ‘in’ en ‘out’ is,
wat belangrijk is en wat nt, wat we moeten prijzen en wat verafschuwen
Inleiding (p7-12)
- GEEN ‘kwaliteit van media’ omdat smaken versch, sommigen vinden iets kwaliteitsvol,
anderen niet zolang aanbod gedifferentieerd genoeg is, lijken er zich mbt kwaliteit van
media gn probl te kunnen stellen
Zijn mediaproducties dan zuivere consumptiegoederen? Nee, want… (VB: bericht is nt iets dat we
consumeren zoals een appel)
oZe w nt waardeloos nadat we ze gezien of gelezen hebben
oZe w nt als privaat bezit beschouwd, integendeel, we vinden het fijn als onze media-
ervaringen gedeeld w (VB: geneigd om heftig nieuws verder te vertellen + bespreken, romans aanraden,
kunstenaar wilt dat werk door veel mensen bekeken w,…) hoop dat prod alg opinie alerter,
gangbare meningen betrouwbaarder, kennis breder, coll ervaring rijker of publ sfeer
vrolijker zullen maken
o Soc netwerken, kranten, radio en TV = belangrijker want geven vorm + inhoud aan
gemeensch belevingswereld + maken het mog om aan die wereld te participeren
- WEL ‘kwaliteit van media’ als die instaan voor inhoud + toeg v gemeensch belevingswereld,
burgers vinden het relevant om te overleggen over inrichting van die wereld MAAR weinig
oog voor die wereld… we zien wereld vanuit 1 concreet persoon dus enkel rekening
houden met niveau van individu
Op welke manier oefenen media een invl uit op ind overtuigingen, disposities of emoties?
o Focus op zaken met intersubjectief karakter: gemeensch grenzen en verw, gangbare
interactiepatronen en frames, conceptuele classificaties en tekensystemen, fenomenen die alleen bestaan omdat en
geeft structuur aan mentaliteit/verstandhouding omdat we binnen
zolang ze gedeeld w
groep dezelfde fenomenen toepassen, interageren + comm we vanuit gemeensch
belevingswereld (GB)
1
,- Kenmerk GB: inhoud bep door historische, soc en econ ontw of particuliere gebeurtenissen
o Burgers in samenleving: welke concrete feiten + ontw houden publ opinie in samenl
in stand? manier van interpretatie daarvan + verw hoe te reageren op die zaken,
zal afgeleid w van mentaliteit/verstandhouding die in die gemeensch speelt (VB:
intolerante, grootmoedige, achterdochtige,… verstandhouding)
- Kenmerk verstandhouding: structuur die particuliere context tot op zekere hoogte overstijgt
- Mentaliteit/verstandhouding/ethos = gevormd door set van gedeelde emotioneel geladen
conceptuele onderscheidingen, uitgangspunten en verw mog om interacties/comm op
elkaar af te stemmen
o Verstandhouding (VH) = gesprekspartners kunnen zich aan elkaar verstaanbaar te
maken (VB: vrienden kunnen obv kleine tekenen elkaar perfect aanvoelen)
o Mentaliteit = overal waar mensen op elkaar betrokken zijn (VB: tussen handelspartners,
vrienden, gezinsleden, collega’s, in provincie/stad,…)
Bij vreemden: beperkt waardoor interactie onzeker + comm stroef is MAAR
naargelang ze elkaar beter leren kennen, zal GB breder worden
o Publieke verstandhouding = mentaliteit binnen geg samenl
Hoofdvraag: hoe kan media het karakter van publieke verstandhouding beïnvloeden?
o In empirische deelstudies: komen nt veel aan bod want moeilijk operationaliseerbaar
DUS erg gefragmenteerde bevindingen proberen om uiteenlopende disciplines op
elkaar te betrekken om verhouding tss media + publ VH vanuit breder perspectief te
vatten
- Veel sterker op gemeensch oriëntatiekaders betrokken dan we beseffen : mensen begrijpen
elkaar zolang ze erin slagen emoties, waarnemingen en redeneringen onderling te spiegelen
o Enkel mog als ze realiteit waarop ze met gesprekspartners betrokken zijn op
gemeensch manier organiseren + wnr ze (non)verbale tekens waarmee anderen zich
uitdrukken perfect kunnen interpreteren op de manier zoals van hen verw w
o Bij gn voeling met soc omgeving zullen mensen nt goed kunnen inschatten wat iets te
betekenen heeft/hoe gangbare uitdrukkingen, stijlen, gebaren of intonaties moeten
w geïnterpreteerd misverstanden + isolement
Om erbij te horen + te begrijpen + begrepen te w wil je soc omgeving kunnen blijven volgen
DUS notie van VH binnen hun referentiegroepen regelmatig bijstellen (VB: op gestelde tijden met
vrienden bijpraten en zich op de hoogte stellen van geb, belevenissen of discussies waarvan ze binnen kringen verondersteld w
op de hoogte te zijn) MAAR
gwn bijpraten zal nt langer volstaan…
o In groepen waarin synchroniseren van GB nt lukt via face-to-face, zullen ze
massacommunicatie moeten gebr (VB: mensen lijken geïnteresseerd in nieuws omdat ze voeling willen
hebben met datgene waarop hun referentiegroepen betrokken zijn) ≈ deel uitmaken van groep en nt
van buitenwereld afgesloten zijn
- Structuur van VH kan grondig verschillen (VB: formele en informele VH): VH bep scripts + patronen
van onze interactie DUS nt om het even wat voor soort publieke VH in onze gemeenschap tot
stand komt
- Media = fora waarop info + ervaringen w uitgewisseld en dragen zo bij tot ontw van GB
draagt bij tot constante evolutie van belevingswereld die mensen willen volgen om bij te zijn
~ beeld vormen van actuele verstandhouding via massamedia
o MAAR kunnen gn totaalbeeld geven van samenleving, er zal geselecteerd moeten w
2
, o Mensen gebr maar beperkt aantal mediakanalen + er bestaan gn andere middelen
om op de hoogte te zijn DUS door de media geboden perceptie van publieke VH zal
publieke VH ook vorm geven
o Best onderzoek naar obv welke motieven media selectie van + perspectief op wat er
leeft in samenl opmaakt… (VB: motieven kunnen pol geïnspireerd zijn)
Mediagebruik als groepsparticipatie (p13-17)
- Mediagebruikers = actieve individuen, geïnteresseerd in info door persoonlijke behoefte ≈
Uses and Gratifications Theory selecteren + interpreteren obv eigenbelang
- MAAR sluit nt uit dat massacomm vorm is van groepsparticipatie (VB: bij online gamen stelt individu
zich onwillekeurig in verbinding met anderen) individu wel geïnteresseerd in info gecommuniceerd via
media maar die info is vooral relevant voor zover die hem toelaat zich te oriënteren op wat
zijn referentiegroep in de ban houdt
- Participeren in verstandhouding doorbreekt eenzaamheid : mentaal op 1 lijn zetten met wat
groep denkt + beleeft (VB: voetbalfans samen opveert tijdens goal) we willen op de hoogte zijn over
wat ‘men’ denkt want maakt ons bewust van versch dingen (VB: geacht w te verheugen/zorgen te maken)
- Dmv massamedia is het mog om beeld van belevingswereld van referentiegroep bij te
stellen, dit fascineert omdat mediabelangstelling voor gebeuren groter w als aantal mensen
van eigen referentiegemeensch op dat gebeuren betr is
- Medium kan kijker pas indruk geven op de hoogte te zijn als het hen gevoel kan geven dat ze
via dat medium datgene wat aandacht trekt van referentiegroep kunnen volgen
- Sommigen zijn om originele/unieke redenen opzoek naar ontspanning + info (VB: intellectueel die
in oud naslagwerk de etymologische betek van zeldzaam begrip in vergeten taal opzoekt) hebben voor hen
particuliere betekenis, interesse heeft privaat karakter
- Media = hulpmiddelen waarmee mensen zich in realtime, dagelijks/wekelijks in verbinding
stellen met wat tal van anderen mensen op zelfde moment ook in de ban houdt
- Kun je groepen waaraan mensen via media participeren wel groepen noemen?
o Als je ‘groep’ gebr voor mensen die elkaar persoonlijk kennen, kan mediagebr nt
geïnterpreteerd w als vorm van groepsparticipatie MAAR mensen zijn nauwelijks
persoonlijk op elkaar betrokken (VB: nationale gemeensch, kerken, beroepsverenigingen, pol partijen,…)
o Coherentie van zo’n groepen berust nt op persoonlijk contact maar op symbolische
verbanden wel belangrijke referentiegroepen dus die imagined communities
(Anderson) ernstig nemen!
- Groepen waarmee we ons verbinden via medium zijn nt alleen imagined, maar ook weinig
bestendig…
o Gezelschap dat via medium aan bod komt + publiek dat via medium van dat
gezelschap getuige is, wisselen constant in dagelijkse omgang wisselen
verstandhoudingen waarop we ons oriënteren constant (VB: overgang van ‘wij’ van thuis naar
‘wij’ van werk) en die volgen elkaar in tempo op zonder dat ze ons verwarren WANT
beantwoorden aan classificatie die we allemaal snel kunnen hanteren
o Verstandhoudingen waar ons begrip ‘wij’ betrekking op heeft, beantw aan
gemeensch gehanteerd patroon van particuliere en meer omvattende groepen
waarop we ons betr achten
3
, Media hebben belangrijke rol hebben gespeeld bij creatie van moderne natievorming:
versterking standaardtaal + meer nationale betrokkenheid + grotere interesse voor officiële
pol en cult gebeurtenissen
o Na intro commerciële media: doelpubliek gesegmenteerd maar nt minder interesse
in officiële gemeenschap of veel subgroepen
o Vandaag: slechts enkele televisieomroepen + kranten die merendeel van markt voor
rekening nemen ↔ kleine zenders + gespecialiseerde weekbladen voor kruimels
o Het feit dat iets massaal w gelezen/geluisterd/bekeken, maakt dit intrigerend want
het is iets wat referentiegroep in de ban houdt, zelfs als dat triviaal blijkt te zijn
- Vroeger media: doorgeefluik tss individu en samenl
- Nu media: referentiegemeensch op zich (VB: benaderen luisteraars radio net als grote familie, mensen met
zelfde muziekvoorkeur)
Ontw werd opvallender toen imago + look van net/krant in overeenstemming werd gebracht
met veronderstelde verstandhouding onder particulier doelpubliek (VB: aard van muziek)
o Inhouden + stijlaspecten + details + aard van medewerkers (VB: presentatoren, journalisten,…)
o Elk medium ≈ ‘virtueel clublokaal’ waar specifieke groep alles wat men moet
meebeleven om tot die groep te kunnen behoren kan meebeleven
- Groepsparticipatie kan gewaagd zijn want wie zichtbaar deelneemt = kwetsbaar MAAR
virtuele participatie is veilig
- Presentatie van zichzelf op soc netwerken = vaak fake gevoel van acteren, nt echt zijn
- Media heeft grote invl op ons leven: grote eenzaamheid doorstaan + absurde vernedering
ondergaan zolang ze zich in verbinding kunnen stellen met universum van verbeelde
groepsparticipatie media doen er alles aan om ‘vertrouwenwekkend wij’ te maken
Mentaliteit (p18-23)
- Strategie om publiek aan bep medium te binden : virtuele thuishaven creëren (~ retoriek)
o Vertrouwen inboezemen bij publiek, je bent goed in wat publiek goed vindt, je
participeert in hun verstandhouding door respect voor hun grenzen + verw + taal
publiek beschouwt je als 1 van hen dus boodschap makkelijker aanvaarden
- Ethos (Aristoteles) = hebbelijkheden en neigingen van toebehoorders, set van gedeelde +
emotioneel geladen doelen, grenzen, verw, frames, interactiepatronen, categorieën,
classificatiesys en tekensys
o Belangrijk hoe je van groepsethos gebr kan maken om publiek te overtuigen
o Obv manier waarop je keuzes maakt, komt je ethos tot uiting
o Ethos nt alleen betr op gedragsstijl maar ook op manier waarop iemand
werkelijkheid percipieert + interpreteert DUS komt overeen met verstandhouding
o Ethica Nicomachea: om welke redenen iemands ethos in samenl voortreffelijk is +
gewaardeerd w en hoe dergelijke levensstijl aansluit bij datgene waar mensen van
nature naar streven
- In Aristoteles’ voorwetensch visie: ethos bij retoriek + ethiek DUS intersubjectieve
verstandhoudingen die het voorwerp zijn binnen studies bevindt zich nt op versch planeten
o Vanuit communicatiewetenschappelijke inzichten obv marktOZ hebben strategieën
om te overtuigen/beter te verkopen weerslag op ethiek + retoriek
- Vandaag: kennis verkaveld in specifieke vakdomeinen kortzichtigheid + totaal geen oog
voor morele en pol consequenties van strategieën
4
