Volledige samenvatting van de cursus Etnografie en Beoordelingsleer Der Huisdieren (lessen gegevens door prof. Bols en prof. Langbeen). Inclusief alle te kennen rassen met afbeelding en stukje uitleg. Zelf heb ik een 14 behaald met behulp van deze samenvatting.
H1: Domesticatie en selectie van de huisdieren
1.2 Domesticatie en selectie
Domesticatie = tot huisdier maken van oorspronkelijk wilde dieren (volledig ras).
≠ het africhten van een individueel dier
Reden: dieren kunnen nuttig zijn voor de mens
° in 5000-4000 v.C.: Egyptenaren ploegden met runderspannen
= langzaam proces, aanvankelijk met beperkte bedoelingen
à later: meer eigenschappen per diersoort gaan benutten
à ° aparte gespecialiseerde populaties/rassen
35-40.000 j. geleden: verschijnen Homo Sapiens
- Overleven dankzij jacht op dieren (want Ijstijd)
vb. rots van Solutré met beenderresten paarden
- Nomadisch bestaan: dieren volgen plantaardig voedsel, mensen volgen dieren
- Bijhouden gekwetste/zwakkere dieren om later af te maken
(! Meest primitieve vorm dierhouderij)
12-13.000 j. geleden: na Ijstijd
- ° echte domesticatie met besef dat levende dieren nuttiger zijn (voedselreserve)
- Onderdanigheid door uithongering
10.000 v.C.:
- Domesticatie hond: 1e huisdiersoort!
o Was aasvreter in directe nabijheid mens
9.000 v.C.:
- Domesticatie geit
7.500 v.C.:
- Domesticatie schaap
7.000 v.C.:
- Domesticatie varken
6000 - 4000 v.C.:
- Domesticatie rund
5000 v.C.:
- Domesticatie duif
4.500 v.C.:
- Domesticatie ezel
4.000 v.C.:
- Domesticatie kip
3.500 v.C.:
- Domesticatie paard
2.500 v.C.:
- Domesticatie kat
400 v.C.: Romeins tijdperk
1
, - Levensstandaard stijgt: 1e tekenen van gastronomie (bv. houden van duiven en wilde
hazen, houden van eenden en ganzen: foie gras, houden van parelhoen uit Afrika)
Middeleeuwen:
- De meest bekende huisdiersoorten zijn al in de omloop
- Kalkoen en cavia komen later pas uit Amerika
- Na 1600 v.C.: konijnen
Huidige grote diversiteit huisdierenrassen komt door:
1. Aanpassingsvermogen aan mens
2. Doorgedreven selectie door mens (= meest recente fase domesticatie)
a. Specifieke en wetenschappelijk gefundeerde paringen tussen fokdieren
à versnelde specialisatie gedurende de laatste eeuwen (zeer snel sinds 1950)
b. Stijging productiviteit nutshuisdieren
c. ° gespecialiseerde rassen binnen soorten
d. Empirisme maakt plaats voor high-end selectie
à 1950: kunstmatige inseminatie
Gevolgen van domesticatie en selectie op huisdieren
Natuurlijke selectie: individuele eenvormigheid
Domesticatie en selectie: induceren uitwendige verscheidenheid
- Vb. lichaamshoogte honden: 15-95cm
Uitwendige morfologische kenmerken
1. Dieren onder toezicht: moeten zich niet meer verdedigen tegen natuurlijke
belagers
à gewei, hoornen, slagtanden vallen weg
vb. everzwijn: gespierd, stormram versus varken: fragiel, focus op vlees
2. Door selectie worden abnormaliteiten ingevoerd
vb. onderkaakverkorting, ledematenverkorting, reductie lengte vd
ademhalingswegen
! Kan levensbedreigend zijn
3. Minder nood aan aanpassing omgeving:
à ° verscheidenheid in beharings- en lichaamsbedekkingsvormen
! Dit verandert ook vaak wegens ‘liefhebberij’ mensen
à monotone schutkleuren maken plaats voor gespecialiseerde raskenmerken
Functionele (fysiologische) kenmerken
1. Gedragsverandering: dulden aanwezigheid mens
2. Afhankelijk voor voedsel, huisvesting, bescherming, gezondheid
3. Wijziging instinct: bv. Paringsgedrag
4. Bevordering geheugen, wil en verstand (dragen dit over aan nakomelingen)
5. Grote speciesverschillen in aanleercapaciteit (hond en paar zijn beste). Berust op:
a. Herhaling: leidt tot automatisme
b. Ritme: volgorde, onderhouden memorisatie
c. Continuïteit: permanent onderhouden
d. Progressiviteit: van eenvoudig à meer ingewikkeld
2
, à Efficiënte africhting: onmiddellijke en onvoorwaardelijke gehoorzaamheid
à Band huisdier-mens veel hechter! Gehoorzamer in productieprocessen en
sportomstandigheden
à Gewijzigde communicatiestrategieën van dier naar mens toe (ipv naar ander dier
toe)
6. Gewijzigde voortplantingskarakteristieken:
a. Vroegrijpheid door selectie: vlugger naar consumptie
b. Evolutie van seizoensgebonden (afgestemd op beste seizoen) naar continue
kwekers
! Bij paard en kleine herkauwer is seizoensgebonden wel gebleven
c. Tamme dieren onder bescherming mens zijn vruchtbaarder: er is een
toename vd worpgrootte bij multiparen
d. Achteruitgang moederinstinct t.v.v. productiviteit: kip, koe
7. Verandering in hersenomvang en -organisatie:
a. Verkleining delen die voor waarneming en motoriek zorgen: minder alert voor
predatoren
b. Vergroting delen voor verstand en geheugen
c. Verdwijnen van instinctmatige reflexen: vluchten, verdedigen
d. Industriële uitbating werkt hersenreductie in de hand
8. Infokken erfelijke gebreken:
a. Overleven zonder bijstand mens wordt soms onmogelijk
vb. honden: verkorte doggenmuil, te groot hoofd (keizersnede)
vb. rund: dikbil (keizersnede)
vb. varkens: stress à dood
1.4 Systematiek
REGNUM ANIMALIA: volgens volgorde
- Classes: klassen
- Ordes: orden
- Familiae: families
- Genera: geslachten
- Species: diersoorten
o Rassen
Belangrijkste klassen: Aves (vogels) en Mammalia (zoogdieren)
MAMMALIA: 14-tal orden, 4 belangrijke
Hoofdkenmerken:
- Warmbloedig/homoïotherm
- Behaard (soms rudimentair zoals de walvis)
3
, - Bijna allemaal levendbarend
- Voeden hun jongen met melk: zogen
1. Lagomorpha: haasachtigen (hebben nog 2 stifttanden in bovenkaak achter
knaagtanden en worden hierdoor ook Duplicidentata genoemd)
a. Familie Leporidae:
i. Lepus Europeus: haas
ii. Oryctolagus cuniculus: konijn
iii. Rodentia: rat, muis, cavia (= Simplicidentata)
2. Carnivora: roofdieren
a. Suborde Pinnipedia (zeeroofdieren): walrus, zeehond, zeeleeuw
b. Suborde Fissipedia (landroofdieren):
i. Species Canis Familiaris: huishond
ii. Species Felis Catus: huiskat
3. Perissodactyla: onevenhoevigen
a. Familie Equidae: paardachtigen
i. Paard:
1. Equus Przewalski: Mongools wit paard
2. Equus Caballus Gmelini: Tarpan paard
3. Equus Caballus: gedomesticeerd paard
ii. Ezel:
1. Equus Asinus Africanus: Nubische ezel
a. Hiervan is de Equus Asinus Asinus (huisezel) van
afgeleid
2. Equus Asinus Somalicus: Somalische ezel
3. Equus Zebra (zebra) en halfezel: wild gebleven
4. Artiodactyla: evenhoevigen
a. Suborde Neobundontala (NIET-herkauwer): wild zwijn en sus scrofa (varken)
b. Suborde Ruminantia (herkauwer): rund, schaap geit
i. Subfamilie Bovidae: holhoornigen
1. Caprinae: bokken
a. Ovis Aries: huisschaap
b. Capra Hircus: huisgeit
2. Bovinae: runderen
a. Bubalus: buffels
b. Bos: bibos, poephagus en opnieuw Bos (Bos Taurus
(huisrund) en Bos Indicus (Zebu)
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper delphinegillain. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €15,49. Je zit daarna nergens aan vast.
