• International Bill of Rights = fundament van mensenrechten in VN
• Wordt gevormd door :
Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens UVRM
Het Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke rechten (IVBPR of BUPO )
Het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (IVESCR )
5) Verdrag inzake de Rechten van het Kind (VRK)
Bevat : Zowel rechten die in de algemene mensenrechtenverdragen voorkomen als specifieke rechten voor
kinderen, zoals het recht op spel en ontspanning, recht op bescherming en zorg, recht op ouders
Bevat : Zowel eerste generatie als tweede generatie mensenrechten. Dat is in geen enkel ander verdrag het
geval
6) Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap
Artikel 1: “Doel van dit Verdrag is het volledige genot door alle personen met een handicap van alle
mensenrechten en fundamentele vrijheden op voet van gelijkheid te bevorderen, beschermen en
waarborgen, en ook de eerbiediging van hun inherente waardigheid te bevorderen
Lidstaten moeten ‘redelijke voorzieningen’ realiseren om de gelijkheid van personen met een handicap
te bevorderen
België heeft het verdrag geratificeerd
Bevat algemene mensenrechten: Gelijkheid voor de wet, verbod op foltering, toegang tot de rechter,
bescherming van de persoonlijke integriteit, vrijheid van meningsuiting …
Maar ook rechten die specifiek gelden voor personen met een handicap: Recht op toegankelijkheid van
gebouwen, wegen, vervoer en communicatie (art. 9), recht op zelfstandig wonen en deel uitmaken van de
maatschappij (art. 19), recht op inclusief onderwijs (art. 24) recht op integratie en participatie (art. 26) …
Het verdrag bevat specifiek bepalingen voor vrouwen (art. 6) en kinderen (art.7) met een handicap
De Vlaamse regering wil dit M-decreet vervangen door een “begeleidingsdecreet”
7) Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) 4
november 1950
Verdrag Raad van Europa
Uitgangspunt was UVRM
EVRM heeft in tegenstelling tot UVRM wel directe werking en is afdwingbaar
Bevat catalogus van mensenrechten vergelijkbaar met UVRM
Catalogus van burgerrechten en politiek rechten
Bij EVRM werden 16 protocollen gevoegd.
Rechten gelden voor alle inwoners van lidstaten van de Raad van Europa los van nationaliteit of
verblijfsrecht
Europees Hof voor Rechten van de Mens (EHRM) is bevoegd kennis te nemen van schendingen van EVRM.
Staten zijn partij verweerder, nooit burgers.
1
,8) Verdrag ter preventie van foltering en mensonterende Behandeling of bestraffing (CPT-verdrag) 26.11.1987
Verdrag Raad van Europa
Doel Is gedetineerden te beschermen en na te gaan of in bepaalde landen foltering of onmenselijke of
vernederende behandelingen voorkomen
Verdrag voorziet in preventief mechanisme van rechterlijk toezicht waarbij onafhankelijke experts
detentiehuizen kunnen bezoeken
Voorbeelden :
Verklaring CPT over situatie in Belgische gevangenissen naar aanleiding van lange periode van
staking van de cipiers en oproep tot invoering van minimale dienstverlening
CPT kloeg eerder ook de situatie aan van geïnterneerden in Belgische detentiecentra
9) Het Europees Sociaal handvest (ESH)
EVRM en CPT waarborgen burgerrechten en politieke rechten, er was nood aan verdrag over sociale,
economische en culturele rechten
ESH bevat catalogus van dergelijke rechten zoals: Recht op degelijke huisvesting, recht op gezondheid,
recht op onderwijs, recht op arbeid en sociale bescherming…
In België enige bindende tekst die expliciet stakingsrecht waarborgt
Schendingen komen niet voor EHRM maar wel voor Europees Comité voor Economische en Sociale
Rechten (ECSR)
Geen individueel klachtenrecht
Wel klacht mogelijk via NGO’s en vakbonden/werkgeversorganisaties
Geen bindende uitspraken, wel aanbevelingen
10) Handvest van de grondrechten van de Europese unie
EU is in oorsprong een economische unie met weinig of geen aandacht voor mensenrechten
Inmiddels zijn grondrechten deel gaan uitmaken van EU-wetgeving o.a. onder invloed van de rechtspraak
van het Hof van Justitie van de EU
Het handvest van de grondrechten van de EU is de eerste catalogus van grondrechten in de EU. Toen nog
niet bindend
Is codificatie van bestaande mensenrechten uit andere verdragen: EVRM, Europees Sociaal handvest…
Het handvest werd aangepast (door het Verdrag van Lissabon) Vanaf dan bindend
Handvest is beperkt tot de toepassing van het EU recht
Handvest is gebaseerd op EVRM dat handelt over burgerrechten en politieke rechten maar scherpt deze
rechten aan en moderniseert ze:
Recht op collectieve onderhandelingen en collectieve actie
Recht op bescherming persoonlijke gegevens
Recht op behoorlijk bestuur
Regels betreffende bio-ethiek: Verbod op klonen van mensen, verbod op verkoop van organen
Bevat naast burgerrechten en politieke rechten ook sociale, economische en culturele rechten
Recht op dagelijkse en wekelijkse rustpauzes
Recht op preventieve gezondheidszorg
Recht op betaalde zwangerschapsrust
Recht op sociale bijstand en bijstand voor huisvesting
2
, Rechten zijn niet ingedeeld volgens klassieke indeling maar in 6 categorieën
1. Waardigheid: recht op leven, verbod doodstraf…
2. Vrijheden: recht op vrijheid en veiligheid, eerbiediging privéleven, recht op onderwijs, recht op
eigendom, recht op asiel …
3. Gelijkheid: gelijkheid voor de wet, verbod op discriminatie, gelijkheid man-vrouw
4. Solidariteit: recht op collectieve onderhandeling en actie, bescherming bij kennelijk onredelijk
ontslag…
5. Burgerschap: actief en passief kiesrecht, recht op behoorlijk bestuur, recht op inzage
documenten…
6. Rechtspleging: vermoeden van onschuld, recht op onpartijdig gerecht…
EU is geen partij bij EVRM !
Dat is de reden voor het opstellen van het Handvest van de grondrechten
In EU zijn dus 2 mensenrechtensystemen die naast elkaar bestaan
EVRM
Handvest grondrechten EU
Gevaar voor dubbele interpretaties door diverse rechtbanken: EHRM en Hof van Justitie EU.
Bovendien kan EHRM de EU-normen niet toetsen aan EVRM en ook EU wetgeving niet doen wijzig
Verdrag van Lissabon bepaalt dat EU lid wordt van EVRM
Ontwerpakkoord over toetreding
Negatief advies van Hof van Justitie EU
Besprekingen om oplossing te vinden voor opmerkingen Hof van Justitie
11) De Belgische grondwet
Belgische Grondwet bevat lijst grondrechten in Titel 2: “De Belgen en hun rechten”
Is belangrijk omdat landen (België) internationale Verdragen kunnen opzeggen.
Aanpassen van de Grondwet gaat veel moeilijker
Lijst met grondrechten is gedateerd en sommige belangrijke mensenrechten zijn er niet in
opgenomen:
Verbod op foltering
Recht op een eerlijk proces
• Sommige grondwetsbepalingen hebben “directe werking”
Zijn volledig en duidelijk genoeg om zonder nadere uitvoeringsmaatregelen te kunnen
worden toegepast
Voorbeeld: Vrijheid van vereniging, vrijheid van eredienst, vrijheid van vergadering
• Andere grondwetsbepalingen hebben geen directe werking
Zijn onvoldoende duidelijk om te kunnen worden toegepast
Belang van het kind, sociale grondrechten
3
, 12) Belgische wetgeving
Heel wat mensenrechten worden beschermd door Belgische wetgeving vaak in uitvoering van
internationale mensenrechtenverdragen.
Enkele voorbeelden :
o Algemene discriminatiewet
o Antiracismewet
o Genderwet
o Basiswet interne rechtspositie gedetineerden
o Decreet rechtspositie minderjarigen in de jeugdhulp
o Socialezekerheidswetgeving
o Arbeidswetgeving
o Decreet Vlaamse wooncode
Afdwingbaarheid van mensenrechten
Afdwingen van mensenrechten kan via 2 wegen
1. “Jurisprudentiele benadering” :
Via de nationale en internationale rechtbanken
Via instellingen die daartoe zijn opgericht
2. “Legistieke benadering”: Via aanpassing van de wetgeving
Afdwingbaarheid mensenrechten voor de Belgische rechter
Is laatste redmiddel.
Alleen verdragsbepalingen met directe werking kunnen voor de rechter komen
Vaak zijn de grondrechten geconcretiseerd in gewone wetten, decreten… Op die wetgeving kan je
je als burger altijd beroepen voor de rechtbank
Toegang tot het EHRM is pas mogelijk als de volledige procedure voor de Belgische rechtbanken
doorlopen is.
Voorbeelden :
- Grondwettelijk Hof
- Raad van state
- Hof van Cassatie
4
