Pijnmanagement en revalidatie bij psychische aandoeningen – D012105B
DEEL 1: Psychiatrie – Gilbert Lemmens 40%
1. Inleiding
Voorkomen?
57,5 miljoen in EU (27 landen) psychiatrische stoornis in voorbije jaar
- Vrouwen: meer stemming en angst, minder alcohol (mannen andersom)
- Meer jonge personen (18-24j)
- Meer niet-getrouwden en gescheiden
- Meer werklozen
- Minder hoog opgeleide personen
Lifetime prevalentie
- Depressie 10-20%
- Alcohol afhankelijkheid 14-20%
- Angststoornissen 5-15% (19%)
- Persoonlijkheidsstoornissen 5-15%
- Schizofrenie 1%
Prevalentie wordt beïnvloed door
- Psychiatrische stoornis
- Geslacht
- Leeftijd
- Burgerlijke staat
- Professionele staat
- Familiale historie
o Odds ratio neemt toe wanneer je een familielid hebt met een psychiatrische
stoornis
- …
ð 1/4 van de bevolking heeft op een zeker moment een psychiatrisch of neurologisch
probleem (inclusief alcohol en middelenmisbruik)
,Oorzaak?
- Complexiteit van de oorzaken in psychiatrie
o Afwezigheid van temporele associatie
§ Oorzaken liggen meestal op tijdsafstand van het ziektebeeld
• Bv kinderverwaarlozing
o Oorzaak en gevolg
§ Een oorzaak kan leiden tot meerdere effecten
• Bv kinderverwaarlozing => antisociale PD, suïcide, depressie, …
§ Een effect kan ontstaan uit meerdere oorzaken
• Bv leerstoornis: oorzaak kan een verschillende genetische abnormaliteit
zijn in ieder kind
• Bv depressie: oorzaak kan verschillend zijn (genetica,
kinderverwaarlozing, relatiebreuk, verlieservaring, schildklierproblemen,
…)
§ Indirecte mechanisme
§ Bv. Genetische predispositie: meer stressvolle life events => meer depressie
o Voorbeschikkende factoren (‘predisposing’)
§ Factoren die de vulnerabiliteit bepalen
• Genetisch
• Uteriene omstandigheden
• Fysische, psychologische en sociale factoren in kindertijd
§ Begrip “predispositie”
• Sommige auteurs: “bij het begin”
• Andere auteurs: “ook rekening met veranderingen in later leven”
§ Belangrijk onderdeel van constitutie is “persoonlijkheid”
o Uitlokkende factoren (‘precipitating factors’
§ Gebeurtenissen kort voor de stoornis en “lijken deze te hebben uitgelokt”
§ Kunnen fysisch, psychologisch of sociaal zijn
• Fysisch: bv hersentumor, drugs, …
• Psychologisch of sociaal: bv jobverlies, verhuis, …
o Onderhoudende factoren (maintaining or perpetuating factors)
§ Deze factoren verlengen de duurtijd van de stoornis nadat ze is ontstaan
§ Dit is van groot belang bij de planning van de behandeling
• Bv depressie met secundaire sociale terugtrekking => onderhoudend
- Verschillende verklaringsmodellen (‘tijdsgeest’)
o Deze zijn heel tijdsgebonden; bv middeleeuwen => heksverbranding bij
hallucinaties
Genen en omgeving
- MAOA gen
o Gerelateerd aan antisociaal gedrag
o Als het slecht functioneert, heb je meer antisociaal gedrag
,Psychiatrie is een probleem?
- Hoge prevalentie van psychiatrische stoornissen (1/4)
- Belangrijk deel van ‘global burden of disease’ (13,5%)
- Belangrijkste oorzaken van ongeschiktheid (15-44j; 6/20)
Psychiatrie en hulpzoek gedrag
- Jaarlijks heeft 10-15% van de bevolking psychiatrische problemen
o 2/3 zoekt geen hulp – 1/3 zoekt hulp
o 2/3 van de psychiatrische stoornis gaan naar de 1ste lijnszorg
Treatment gap (% niet in behandeling)
- Schizofrenie (32,2%)
- Depressie (56,3%)
- Bipolaire stoornis (50,2%)
- OCD (57,3%)
- Alcohol abuse en dependence (78,1%)
Economische kost van mentale stoornissen
- Voor maatschappij, regeringen, personen met psychische problemen, zorgverleners
en families
o Directe kosten
§ Hospitalisatie (1/2 UK; 3/4 USA)
o Indirecte kosten
§ Verlies van productiviteit, vroegtijdig overlijden
ð Behandeling van mentale stoornissen is duur, maar geen behandeling is duurder
Resources
- Hoe meer ontwikkelt het land is, hoe meer resources
- Tegenwoordig gemeenschapsgerichte zorg
o Shift weg van zorg in grote psychiatrische ziekenhuizen
o Ontwikkeling van gemeenschap GGZ (‘outreachende zorg aan huis’, ‘mobiele
teams’)
o Integratie van GGZ in algemene gezondheidsdiensten (‘1ste lijn gezondheidszorg’,
‘algemene ziekenhuizen’, ‘community services’)
- 5 kernfuncties binnen het nieuwe GGZ-model
, Stigma
- Proces van stigmatisering
o 4 key componenten
§ Labellen: kenmerken as belangrijk belangrijk verschillend
§ Stereotyping: linking van verschillen aan niet gewenste karakteristieken
§ Separating: onderscheid tussen normale en gelabelde groep als
fundamenteel verschillend
§ Status loss en discriminatie: devaluatie, verwerping, uitsluiting van de
gelabelde groep
- Grondslagen van stigma
o Problemen van kennis: onwetendheid (bv voorkomen)
o Problemen van attitude: vooroordelen
§ Negatieve gedachte plus emotie: angst, kwaadheid, afkeer, vijandigheid, …
§ Sterke predictor van discriminatie
§ Emotionele reacties naar mentale stoornissen: angst voor geweld
o Problemen van gedrag: discriminatie
§ Verwerping en vermijdend verdrag
§ Research naar hypothetische situaties, weinig in verband met interventies
§ No assessment van de link tussen verklaringen en gedrag
- Stigma over psychiatrie
o Geen land of maatschappij waar personen met een mentale stoornis zelfde
waarde ervaren als personen zonder
o Sterk verband tussen begrip voor mentale stoornissen en mogelijkheid om
problemen te vertellen
o Kernervaringen van schaamte (zichzelf en anderen) en schuld (van anderen)
o Mentale stoornissen = ultieme stigma
o Verwerping en vermijding van geestelijke gezondheidsproblemen is een
universeel probleem
Mentale fenomenen
- Geen consensus over normale gezonde fenomenen
- Psychische stoornissen
o Product van hersenziekte
o Symptomen die artsen behandelen
o Statistische variatie van de norm
Culturele variatie
- Ziektebeelden
o Gelijke prevalentie van nauwe definitie schizofrenie
o Hoe rijker het land, hoe meer eetstoornissen
o Depressie: focus op lichamelijke klachten in ontwikkelingslanden
- Behandeling
o Betere 2 jaar outcome van schizofrenie in ontwikkelingslanden (geloof van
externe oorzaak buiten patiënt, minder jobeiden, hogere kwaliteit van
traditioneel familieleven)
o Genezers hebben dezelfde beliefs als patiënten
