Hoofdstuk 1: Inleiding
1. De mens is een sociaal dier
- De mens is een sociaal wezen. We spelen, werken en leven samen.
- We zijn verzot op nadenken over onszelf en anderen en over hoe te reageren in sociale
situaties.
- We observeren anderen, analyseren hun gedrag en proberen te voorspellen wie uiteindelijk
met wie zal optrekken.
- Iedereen is een beetje een amateurpsycholoog en aangezien sociale relaties zo belangrijk
zijn, is iedereen dagelijks bezig met sociaal psychologische vraagstukken.
- Iedere mens denkt na over wat mensen beweegt en probeert het gedrag van zichzelf en
anderen te begrijpen.
- Er is een grote noodzaak om een beter inzicht te verwerven in dergelijke
sociaalpsychologische vraagstukken.
- Onderzoek brengt voortdurend nieuwe gegevens aan het licht over onze sociale aard.
- Onder tijdsdruk liegt men sneller. Ook indien men “ goede “ redenen heeft om te liegen, gaat
men onder tijdsdruk creatiever om met de waarheid.
- Wanneer men woede voelt opkomen, is het beter om tot 10 te tellen. Volgens auteur
Bushman:
Tellen tot tien zorgt ervoor dat men kwade gedachten en gevoelens in het hoofd actief
houdt, wat de kans op agressief gedrag alleen maar vergroot.
Wie teveel focust op wat hij voelt, krijgt meestal het deksel op de neus.
2. Definitie en verwante disciplines
- Sociale psychologie hanteert de methode van de psychologie.
- Men is gericht op het individu.
- Enkel als men het innerlijke van de actoren begrijpt, kan men uitspraken doen over wat de
mens drijft.
- Met het innerlijke bedoelen we denkprocessen, affect en motivatie.
- Alle takken binnen de psychologie benadrukken bovendien de wetenschappelijke methode,
waarbij dikwijls experimenten worden gehanteerd om theorieën te toetsen.
2.1. Definitie van sociale psychologie
- De wetenschappelijke studie naar de wijze waarop gedachten, gevoelens, motivatie en
gedragingen van mensen beïnvloed worden door de werkelijke of gefantaseerde
aanwezigheid van anderen en hoe wij zelf een invloed uitoefenen op hoe andere personen
denken, voelen en zich gedragen.
- Wetenschappelijke studie:
Sociaalpsychologen hanteren vaak experimenten
Sociaalpsychologen toetsen hun theorie op basis van systematische observatie,
beschrijving en meting.
Ze onderzoeken eerder wetenschappelijk dan anekdotisch en eerder systematisch dan
toevallig
,2.1.1. Gedachten, gevoelens, motivatie en gedragingen
- Sociale wetenschappen zoals antropologie, communicatiewetenschappen, economie,
politieke wetenschappen en sociologie bestuderen welbepaalde aspecten van sociaal gedrag.
- De sociale psychologie richt zich op hoe het individu de sociale wereld waarneemt, begrijpt
en interpreteert.
- Sociaalpsychologen bestuderen de subjectieve interpretatie van objectieve eigenschappen.
- Affectieve en motivatiecomponenten zijn belangrijk.
- Sociale psychologie is gericht op algemene principes en theorieën, hierdoor wordt een ruime
visie op gedrag gehanteerd.
- Er liggen algemene principes aan de basis van vooroordelen:
Racisme
Seksisme
Homo’s
Gehandicapten
2.1.2. De werkelijke of gefantaseerde aanwezigheid van anderen
- Het sociale heeft in de sociale psychologie een brede betekenis:
Sociale invloed van anderen op het individueel functioneren
Individuele processen die intern een rol spelen, maar toch betrekking hebben op
anderen.
- Niet sociale factoren die een impact hebben op de gedachten, gevoelens, motivaties en
handelingen van het individu:
Vb.: hitte maakt mensen agressiever
- Het sociale aspect situeert zich in het gedrag:
Mensen die agressief zijn, kunnen elkaar pijn doen.
- Sociaalpsychologen bestuderen ook de gedachten of gevoelens van personen over niet-
sociale objecten, zoals:
Attitudes met betrekking tot bv. Voetbalschoenen van Adidas.
De definitie geeft eveneens aan dat de andere personen niet echt aanwezig hoeven zijn.
2.2. De kracht van de sociale situatie
- We laten ons op continu wijze beïnvloeden door onze sociale omgeving
- Onderzoekers hebben aangetoond dat een slechte omgeving mensen aanzet tot het stellen
van slecht gedrag, ook bij mensen die onder normale omstandigheden het “goede” zouden
doen.
- Experiment:
Team onderzoekers onder leiding van Philip Zimbardo
Gevangenissituatie
Enkele vrijwillige mannen via de krant opgetrommeld ( 15 euro/dag )
14daagse studie
Om ethische reden kon men ze niet in een echte gevangenis plaatsen, constructie van
een realistische gevangenis en bestond uit een cel voor individuele opsluiting en een
recreatieruimte voor de bewakers.
, Sommige bewakers gedroegen zich wreder dan opgedragen. Ze hadden er plezier in de
gevangenen te treiteren. Ze sloten hen op in overbevolkte cellen, maakten hen midden
in de nacht wakker en onderwierpen opstandige gevangenen aan eenzame opsluiting
Eerste gevangene werd verwijderd door depressieve symptomen
Een andere gevangene kreeg psychosomatische huiduitslag over zijn hele lichaam
(vrijgelaten)
Experiment werd vroegtijdig stopgezet.
Het blijft indrukwekkend dat in een groep mannen zonder bijzonder gewelddadige neigingen
in zo’n korte tijd een dergelijk gedragspatroon ontwikkelde. De studie toont ons dat de
sociale context een grote invloed heeft op ons gedrag.
2.3. Sociale psychologie en verwante disciplines
- Sociale psychologie is nauw verwant aan twee andere disciplines:
Sociologie
Persoonlijkheidspsychologie
- Binnen de psychologie kent men ook nog andere domeinen:
Cognitieve psychologie
Klinische psychologie
Arbeidspsychologie
Organisatiepsychologie
- Multi-level analyses:
Analyse die effecten bepaalt van de verschillende hiërarchische niveaus op een
uitkomstvariabele waarbij het individuele niveau het ondergeschikte niveau vormt en de
groep, organisatie of maatschappij het bovengeschikte niveau uitmaakt.
- Persoonlijkheidspsychologie:
De studie van de structuur en de effecten van de stabiele en cross-situationele
eigenschappen van individuen.
- Interactionisme:
Er is een dynamische wisselwerking tussen dispositie en situatie, waarbij uitingen van
disposities afhankelijk zijn van de situaties. Onderscheid tussen zwakke en sterke
situaties.
Zwakke situatie beïnvloeden het gedrag slechts matig, waardoor disposities een grotere
impact hebben op het gedrag.
Sociale mensen zullen al snel een babbeltje maken, terwijl iemand die introvert is , dit
niet zal doen.
De dispositionele variabele “ introversie “ bepaalt of er al dan niet een interactie komt.
2.4. Andere psychologische domeinen
- Cognitieve psychologie:
Bestudeert de mentale processen die betrekking hebben op informatieverwerking, zoals
leren, onthouden en redeneren.
Interface tussen de sociale en cognitieve interface wordt sociale cognitie genoemd.
- Klinische psychologie:
Personen met psychische problemen of stoornissen begrijpen en behandelen
- Arbeids- en organisatiepsychologie:
Bestuderen de mens in relatie tot zijn werk en zijn werkorganisatie.
