In deze samenvatting zijn de eerste vier hoofdstukken van "Europees Recht – Algemeen Deel" uitgebreid samengevat. Voor €2,99 kan je deze in een bundel kopen met mijn samenvatting van Public International Law.
Samenvatting Inleiding Europees Recht
Rechtsgeleerdhe i d UU Jaar 2020-2021
Geschiedenis van de Europese Unie
• Europese Gemeenschap
o Vlak na de Tweede Wereldoorlog werd de Europese Gemeenschap Kolen en Staal
(EGKS) opgericht met zes landen op 18 april 1951.
o Europese Economische Gemeenschap (EEG) werd opgericht in 1957.
▪ Dit verdrag is nog steeds de basis voor het EU-Werkingsverdrag (de VWEU).
▪ Dit was een antwoord op het mislukken van verdere samenwerking via de
EDG en EPG. Via de EEG ontstond een werkelijke gemeenschappelijke markt.
▪ Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom) werd op dezelfde dag
opgericht, maar dit is uiteindelijk meer een bijkomstigheid gebleven.
▪ De EGKS, EEG en Euratom functioneerden als één gemeenschap.
o Op basis van de arresten HvJ EEG Van Gend & Loos (1963) en HvJ EEG Costa/ENEL
(1964) begon de Europese Gemeenschap.
▪ De jaren erop kwamen veel landen erbij en ontstond er steeds meer een
interne markt binnen de Europese Gemeenschap (EG).
o In 2002 is het EGKS-verdrag verlopen en is het EEG-verdrag hernoemd tot het EG-
verdrag. Later is dit verdrag hernoemd tot het Verdrag betreffende de werking van
de Europese Unie (VWEU), ofwel het Werkingsverdrag.
• Europese Raad & Europees Parlement
o Er ontstond een ruim aantal jaar later een eigen politieke autonomie voor de EG.
Hier werd de EG een instelling met eigen politieke verantwoordelijkheid en eigen
politieke vertegenwoordiging.
o De Europese Raad werd opgericht in 1974 via een niet-juridisch akkoord. Hier
verenigden de regeringsleiders van de lidstaten zich om leiding te geven aan de EG.
o Het Europees Parlement (EP) werd, in hetzelfde akkoord, opgericht. Haar eerste
verkiezingen waren in 1979.
• Europese Unie
o In 1992 kwam een nieuw akkoord, het Verdrag van Maastricht, tot stand.
Het burgerschap van de Unie werd in het leven geroepen (toentertijd artikel 17 EG-
Verdrag; tegenwoordig artikel 20 VWEU) en de Europese Unie (EU) kwam tot stand.
o In 1999 kwam de euro tot stand, welke in 2002 in roulatie kwam.
o De Europese Unie vormt een economische macht, maar géén politieke macht/staat.
1
,Indeling van de Europese Unie (artikel 9 e.v. VEU)1
In 2007 werd het Verdrag van Lissabon aangenomen, welke vlak voor de economische crisis van 2009
in werking trad. Hier bleef de EU een verband van soevereine staten, maar waren er wel wijzigingen
in het institutioneel bouwsel van de EU.
• Hieruit volgde de “Trias Europa”, tevens hieronder afgebeeld.
• De wetgevende macht geeft algemene regels voor in de toekomst.
o Het EP en de Europese Raad nemen in de EU zowel de wetten als de begrotingen aan
(artikel 14 lid 1 VEU).
▪ De wetgevingsprocedure is te vinden in artikel 289 jo. 294 VWEU.
o Het Europees Parlement is de volksvertegenwoordiging (artikel 14 jo. 10 lid 2 VEU).
o Wetgevingshandelingen kunnen alleen op voorstel van de Europese Commissie
worden vastgelegd (artikel 17 lid 2 VEU).
o De Europese Raad bepaalt de politieke beleidslijnen, maar hoort uitsluitend bij de
uitvoerende macht; hij oefent geen wetgevingstaak uit (artikel 15 lid 1 VEU).
• De uitvoerende macht neemt besluiten in het heden – denk aan vergunningen, subsidies en
externe onderhandelingen – onder toezicht van parlement en rechter.
o Veel, maar niet alle uitvoerende besluiten zijn juridisch bindend. De zwaarst
bevochten besluiten zijn echter vaak niet juridisch bindend.
o De Europese Raad heeft de politieke leiding binnen de EU en vertegenwoordigt de
lidstaten (artikel 15 VEU).
o De Europese Commissie gaat over het eigen dagelijks bestuur.
▪ De Europese Commissie formuleert ook de wetsvoorstellen.
Deze maakt echter geen wetten op zichzelf.
• De rechterlijke macht beoordeelt en interpreteert feiten, zoals besluiten, in het verleden.
o Het Hof van Justitie (HvJ) is de eigen rechter van de EU.
Wetgevende macht
Europees Parlement (vergelijkbaar met de Tweede Kamer)
Raad van de EU (vergelijkbaar met de Eerste Kamer)
Europese Commissie (bemiddelaar tussen de kamers)
Trias
Europa
Uitvoerende macht*
Rechterlijke macht
(Met name) Europese Raad
Hof van Justitie
Raad van de Europese Unie
Europese Commissie
*De Europese Centrale Bank heeft een eigen uitvoerende macht.
2
,Europees Parlement (artikel 14 VEU)
is de volksvertegenwoordiging van de EU (lid 1) in wetgeving en bestuur.
• Het EP oefent samen met de Raad van de EU de wetgevings- en begrotingstaak uit (lid 1).
• Ten aanzien van sommige onderwerpen heeft het EP een goedkeuringsrecht.
o Bijvoorbeeld bij toetreding van nieuwe lidstaten tot de EU (artikel 49 VEU) of
terugtrekking uit de EU (artikel 50 VEU).
• Het EP kent een degressief evenredige vertegenwoordiging (artikel 14 lid 2 VEU).
o Een enkele Duitse parlementariër vertegenwoordigt meer Europese burgers dan een
collega uit Luxemburg.
▪ Zo blijven kleinere lidstaten in termen van vertegenwoordiging in het EP een
relatief voordeel behouden ten opzichte van grotere staten.
• Het EP heeft minimaal 6 en maximaal 96 leden per lidstaat (artikel 14 lid 2 VEU).
Het EP heeft maximaal 750 (plus 1, namelijk de voorzitter) leden (artikel 14 lid 2 VEU).
o EU-uitbreiding vereist doorgaans herschikking van het aantal leden per lidstaat.
o Verkiezingen kunnen op basis van een eenvormige procedure georganiseerd worden
voor alle lidstaten (artikel 223 VWEU), maar doorgaans is deze nationaal bepaald.
• In het Europees Parlement bestaan fracties waar nationale partijen zich groeperen.
• Het gewone wetgevingsproces in het Europees Parlement staat in artikel 294 VWEU.
• Het EP telt 20 vaste parlementaire commissies en 2 subcommissies, die elk voor een bepaald
beleidsterrein bevoegd zijn.
o In deze commissies worden de voorstellen die de Europese Commissie heeft gedaan
besproken en de parlementsleden en fracties kunnen met voorstellen komen ter
wijziging of verwerping daarvan.
Ook bespreken de fracties de voorstellen.
• De door de afzonderlijke commissies voorbereide voorstellen komen vervolgens op de
agenda van de plenaire vergadering, die normaliter maandelijks plaatsvindt in Straatsburg.
Hier wordt het definitieve standpunt van het EP vastgelegd.
Europese Raad (artikel 15 VEU)
De Europese Raad heeft de politieke leiding binnen de EU en vertegenwoordigt de lidstaten.
• De Europese Raad bepaalt de politieke beleidslijnen, maar hoort uitsluitend bij de
uitvoerende macht; hij oefent geen wetgevingstaak uit (lid 1).
• De Europese Raad staat aan de top van de uitvoerende macht. Dit is op te maken uit het feit
dat het de eerste instantie is in het VEU na het EP.
• De Europese Raad bestaat uit het staatshoofd of de regeringsleider van elke lidstaat.
o Meestal zijn het de regeringsleiders. Voor Nederland is het bijvoorbeeld de premier.
o Ook de voorzitter van de Europese Commissie is lid van de Europese Raad.
• De vergaderingen van de Europese Raad zijn vertrouwelijk. Dit kenmerkt de uitvoerende rol.
• De Europese Raad besluit meestal met consensus (niemand tegen), soms met unanimiteit
(iedereen voor) en zelden met een meerderheid.
3
,Raad van de Europese Unie (artikel 16 VEU)
De Raad van (ministers van) de Europese Unie is niet hetzelfde als de Europese Raad!
• De Raad van de EU heeft zowel uitvoerende als wetgevende taken en is dus deel van zowel
de uitvoerende als de wetgevende macht. Artikel 16 lid 1 VEU onderscheidt deze taken.
o Dit onderscheid is scherp te vinden in artikel 16 lid 6 VEU: iedere Raadszitting wordt
“gesplitst in twee delen, die respectievelijk gewijd worden aan beraadslaging over
wetgevingshandelingen en aan niet-wetgevingswerkzaamheden”.
o Elk land heeft een lid met de rang van minister. De Raad van de EU vertegenwoordigt
zodanig de lidstaten en de nationale belangen in het Europese wetgevingsproces.
• In de Raad van de EU zetelen alle ministers van de EU-lidstaten (artikel 16 lid 2 VEU).
Zo heb je bijvoorbeeld de “Raad Milieu” met alle relevante ministers.
o “De Raad bestaat uit een vertegenwoordiger van iedere lidstaat op ministerieel
niveau, die gemachtigd is om de regering van de lidstaat die hij vertegenwoordigt, te
binden en om het stemrecht uit te oefenen.”
o Uiteindelijk zal een land dus stemmen via de relevante minister in die formatie.
▪ Er bestaat echter geen rangorde tussen formaties.
• De Raad van de EU is een instelling van de Europese Unie.
De Raad van Europa is dat niet!
• De Raad van de EU heeft een eigen puntensysteem voor het kwalificeren van een
meerderheid (artikel 16 lid 4 VEU).
o Er is een gekwalificeerde meerderheid wanneer tenminste 55% van de leden van de
Raad van de EU die lidstaten vertegenwoordigen waarvan de bevolking ten minste
65% uitmaakt van de bevolking van de EU, vóór stemmen.
▪ Maar: als minder dan vier leden tegen stemmen, wordt de gekwalificeerde
meerderheid geacht te zijn bereikt.
o Wanneer de Raad van de EU niet besluit op voorstel van de Commissie of van de
hoge vertegenwoordiger, moet ingevolge artikel 238 lid 2 VWEU ten minste 72% van
de leden van de Raad van de EU die lidstaten vertegenwoordigen waarvan de
bevolking ten minste 65% uitmaakt van de bevolking van de EU, vóór stemmen.
• Het Coreper vormt de spil van het onderhandelingscircuit. Deze is belast met de
voorbereiding van de werkzaamheden van de raad (artikel 16 lid 7 VEU). Ook is het Coreper
verantwoordelijk voor de uitvoering van de door de Raad van de EU verstrekte opdrachten
en het Coreper mag bepaalde procedurebesluiten nemen (artikel 240 VWEU).
o Iedere rechtshandeling (besluit, richtlijn, verordening) van de Raad van de EU, heeft
een praktijk van diplomatie en onderhandeling achter zich.
De ministers accorderen meestal het onderhandelingsresultaat (A-punt; hamerstuk)
of hakken een laatste knoop (B-punt; beslispunt) door.
• Artikel 16 lid 8 VEU geeft weer dat de wetgevende functie formeel openbaar is.
o Dit houdt in, dat er in het openbaar wordt gestemd.
o In de praktijk is het onderhandelingsproces tussen de Europese Commissie, het
Europees Parlement en de Raad van de EU veelal besloten. Deze zogenaamde
“trialoog” is ondoorzichtig voor niet-betrokkenen.
4
, Europese Commissie (artikel 17 VEU)
De Europese Commissie gaat over het dagelijks bestuur van de Europese Unie.
• In enge zin bestaat de Europese Commissie uit één commissaris per lidstaat.
o Deze commissarissen hebben een eigen beleidsterrein.
▪ Toch worden besluiten en wetsvoorstellen niet door individuele
commissarissen genomen, maar door het college van commissarissen als
geheel. De Commissie functioneert op basis van het collegialiteitsbeginsel;
besluiten worden in gezamenlijk overleg genomen en alle leden zijn collectief
verantwoordelijk. De Commissie vergadert dan ook wekelijks.
• De notulen van deze vergaderingen zijn openbaar.
o Het kan zijn dat de Commissie het niet eens kan worden over een besluit.
In dat geval wordt er gestemd en volstaat een simpele meerderheid.
o In ruime zin is zij echter het meest omvangrijke ambtenarenapparaat van de EU, met
tienduizenden ambtenaren onder leiding van de commissarissen.
• Zoals we hieronder zullen zien, hoort zij bij zowel de wetgevende als uitvoerende macht.
o In haar uitvoerende rol is ze neutraal en onafhankelijk.
o In haar wetgevende rol is ze politiek geprofileerd en streeft ze doelstellingen na.
• Haar belangrijkste taken zijn: externe vertegenwoordiging van de EU, toezicht op de
uitvoering van EU-besluiten door de lidstaten met in het bijzonder de omzetting van
richtlijnen, gedelegeerde regelgeving, uitvoering van de begroting, van EU-beleid en van de
vele programma’s (artikel 17 lid 1 VEU).
o Zij onderhandelt ook namens de EU met derde landen.
• Naast de bovengenoemde bestuurstaken, heeft de Europese Commissie ook een belangrijke
rol in de wetgeving, namelijk die van “initiatief” en “bemiddeling” (artikel 17 lid 2 VEU).
o Initiatief houdt in het opstellen en voorleggen van wetsvoorstellen.
▪ Deze bevoegdheid komt exclusief de Europese Commissie toe.
▪ Zij formuleert de wetsvoorstellen, maar maakt geen wetten op zich.
▪ Zolang de Raad van de EU geen besluit heeft genomen, kan de Europese
Commissie haar voorstel wijzigen (artikel 293 lid 2 VWEU).
o Bemiddeling houdt in de bemiddeling tussen het EP en de Raad van de EU.
• De leden van de Commissie vertegenwoordigen niet “hun” lidstaat, maar zijn onafhankelijk.
Dit blijkt uit zowel artikel 17 VEU als artikel 245 VWEU.
o Dit laatstgenoemde artikel 245 VWEU voegt hier ook nog aan toe dat de lidstaten de
afhankelijkheid van de Commissieleden moeten eerbiedigen en “trachten hen niet te
beïnvloeden bij de uitvoering van hun taak”.
▪ Ook voegt dit artikel toe dat de Commissieleden gedurende hun
ambtsperiode geen andere beroepswerkzaamheden mogen uitoefenen en
“eerlijkheid en kiesheid” betrachten bij het aanvaarden van bepaalde
functies of voordelen na afloop van hun ambtsperiode.
• De uitvoerende en regelgevende taken en bevoegdheden worden besproken onder
“Uitvoerend bestuur door de Europese Commissie (artikel 290 VWEU)”.
Hof van Justitie (artikel 19 VEU)
Het Hof van Justitie (HvJ) is de eigen rechter van de Europese Unie.
• Het HvJ verzekert de eerbiediging van het recht (lid 1).
• Uitspraken van het Hof van Justitie zijn juridisch bindend.
o De uitspraken zijn juridisch bindend voor de partijen bij een geding.
o In de praktijk is er een zekere ruimere werking die zich niet beperkt tot deze partijen.
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ramonvandenhoven. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
