Staatsrecht
Deel I: België, zijn burgers en hun rechten
Van Gustaaf Wappers in Brussel, van onafhankelijkheid van België 1830
RECHT EN PUBLIEKRECHT
Recht
Rationeel opgebouwd geheel van door de overheid uitgevaardigde en via sancties
afdwingbare normen die dienen tot organisatie, handhaving of herstel van de
openbare orde. Het recht is dus een ‘systeem’
Publiekrecht
̶ Privaatrecht: beheerst de situatie van en de relaties tussen particuliere
(rechts)personen
̶ Publiekrecht: beheerst de situatie van en de relaties tussen overheid en
particuliere (rechts)personen en overheden onderling (de staat speelt een
centrale rol)
̶ Onderscheid? Niet altijd duidelijk
Publiekrecht
Bestuursrecht, belastingrecht, mensenrechtenrecht, strafrecht, recht van de
lokale besturen, delen van het omgevingsrecht, van het sociaal recht …
Staatsrecht
de organisatie en de werking van en de verhoudingen tussen de
overheden
de elementaire aspecten van de rechtsverhouding van de
overheden met de burger
KERNBOODSCHAP: België is een meergelaagde, democratische rechtstaat in
Europa
Deel i: België, zijn burgers en hun rechten
BELGISCHE STAAT
Een staat
1
E.Y. Rechten UGent
,Constitutieve bestanddelen
Permanente bevolking
‒ Onderdanen en niet-onderdanen (apatriditeit = geen nationaliteit ,
bipatriditeit = twee nationaliteiten)
Afgebakend gebied
‒ Inclusief territoriale zee en luchtruim (= gebied boven
landoppervlakte en territoriale zee)
Overheid
‒ Functies van de staat: wetgeven, besturen, rechtspreken
̶ Internationale erkenning?
Een erkenning is noodzakelijk, dus die 3 constitutieve bestanddelen zijn niet
voldoende, maar ook andere staten moet erkennen dat het een staat is.
Declaratieve handeling
‒ = Bevestigen bestaan van nieuwe staat
‒ Eenzijdig (+niet verplicht)
‒ Expliciet of impliciet
Erkenning heeft een retroactieve (terugwerkende) werking
In principe: erkenning van staten, niet van regeringen van staten
Complexe internationale relaties: Kosovo en Palestina
sommige lidstaten erkennen Kosovo en Palestina als een staat en anderen niet!
Een staat kon vroeger uit het niets ontstaan, nu gaat dat niet, er kan:
- fusie van staten (samen)
- secessie (afscheiding)
- dismembratio (in verschillende staten uiteenvallen)
De Belgische staat
̶ Permanente bevolking
̶ 1 januari 2021: 11.507.163
2
E.Y. Rechten UGent
, ̶ Afgebakend gebied
̶ Verdrag van Maastricht (1843) (grenzen van België werd vast gelegd)
̶ Opgelet: veranderlijk (en soms vreemd)
̶ Overheid (taken: het maken van wetten, besturen, rechtsleer)
Premier: Alexander De Croo
̶ Federale staat, deelstaten, steden, rechtscolleges …
̶ Internationale erkenning?
̶ Verdrag van Londen (1839) betekende de definitieve internationale
erkenning van de Belgische onafhankelijkheid
België is ontstaan door afscheiding van Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
(4) Gevolgen van kwalificatie als staat
Rechtspersoonlijkheid
- Intern (binnen zijn eigen grondgebied rechtspersoonlijkheid bezitten) en
extern (optreden in internationale rechtsverkeer) bv ‘Koninkrijk België’
Soevereiniteit (art 2 VN – alle staten zijn gelijk)
Staat mag beslissen hoe ze zich organiseert, zoals wetten uitvaardigen
etc (intern) + los van andere staten jurisdictie uitoefenen (extern)
- Eigen rechtsordening
- Handvest VN
Internationale immuniteit
- In beginsel onbevoegdheid buitenlandse rechtscollege
Rechtsmacht
- In beginsel territoriaal (er is ook geweldsmonopolie, dit kan door fysieke
dwang – bv politie, in bepaalde gevallen en voorwaarden)
In heel uitzonderlijke gevallen kan het ook buiten de territorium
(extraterritoriaal) bv ambassade van VS in Brussel, België oefent hier
geen rechtsmacht uit, ookal is het op Belgisch grondgebied! De
rechtsmacht wordt uitgeoefend door de gaststaat (bv VS)
Wikileaks – nieuws
Klokkenluider Julia Assange wordt niet vrijgelaten, hij vecht tegen de
uitlevering aan de VS
BURGERSCHAP
Sammy Mahdi – staatssecretaris asiel en migratie – cd&v
̶ Principe: wet is van toepassing op elke situatie en elke persoon die zich op het
grondgebied bevindt
3
E.Y. Rechten UGent
, ̶ Soms:
Extraterritoriale werking
Van het Belgische recht in het buitenland
Van vreemd recht in België
Nationaliteit
o Soevereine aangelegenheid
o Aanknopingspunten
Ius sanguinis: nationaliteit wordt toegekend op basis van:
afstamming (wie zijn jouw ouders?)
Ius soli: plaats van geboorte (waar ben je geboren?)
o Bijzondere gevallen
Bipatriditeit (dubbele nationaliteit)
Kan problemen opleveren, denk maar aan de 2 aanknopingspunten
Apatriditeit (staatloosheid)
Je bent geen onderdaan van een staat
Wetboek Belgische Nationaliteit (p 219 publiekrecht)
Gevolgen: een onderdaan van een staat kan bv genieten van het diplomatiek
beschermrecht van die staat als hij in het buitenland in de problemen komt.
o Toekenning
Bij afstamming van een Belg
Indien geboren in buitenland: binnen vijf jaar verklaring
afleggen – art 8 WBN
Bij geboorte in België
Bijkomende voorwaarden
Bv. ouder geboren in België + verbleef in België
gedurende vijf van tien jaar voor geboorte
Bv. ouders leggen voor twaalfde verjaardag
verklaring af + hadden tien jaar voorafgaand
hoofverblijfplaats in België + minstens één ouder
had onbeperkt verblijfsrecht
Als jouw ouders Belg zijn en je bent geboren in België dan heb je automatisch de Belgische
nationaliteit
Als jouw ouders Belg zijn maar je bent geboren in buitenland, dan moeten jouw ouders een
verklaring afleggen en dan ga je pas de Belgische nationaliteit krijgen (en dus niet
automatisch)
Als jouw ouders geen Belg zijn maar je bent geboren in België, dan zal je onder bepaalde
voorwaarde de Belgische nationaliteit krijgen. (bv als één van je ouders hier is geboren, dan
4
E.Y. Rechten UGent
