Samenvatting Basisboek aanpak schulden, ISBN: 9789001875657 Schuldenproblematiek Natuurlijke Personen
52 keer bekeken 3 keer verkocht
Vak
Schuldenproblematiek Natuurlijke Personen
Instelling
Hogeschool Arnhem En Nijmegen (HAN)
Boek
Basisboek aanpak schulden
Zeer uitgebreide samenvatting voor het vak Schuldenproblematiek Natuurlijke Personen (SNP). Het is zo uitgebreid mogelijk uitgelegd, zodat je genoeg hebt aan deze samenvatting en niet het boek hoeft te kopen.
Schuldenproblematiek Natuurlijke Personen
H1 Omvang van de schuldenproblematiek
Een schuld betekent dat iemand nog geld van je krijgt, je hebt een betalingsverplichting.
Bijna iedereen heeft schulden. Dit hoeft geen probleem te zijn. De meeste mensen hebben
genoeg inkomen of spaargeld om hun verplichtingen na te komen. Voorbeelden van
schulden zijn:
Koop op afbetaling: je bestelt bijvoorbeeld iets op rekening op bol.com, wat je later
afbetaald. Dit doe je na het ontvangen van het product.
Lening: je leent geld om bijvoorbeeld iets te kopen of om op vakantie te gaan.
Boete: verplichting om een betaling te doen nadat er een overtreding is begaan.
Onterechte verstrekking: de overheid heeft je teveel geld gegeven, waar je geen
recht op had. Je hebt bijvoorbeeld teveel zorgtoeslag gehad en je moet dit
terugbetalen.
1.1 Betalingsachterstanden
Er is sprake van een schuld wanneer een ander nog geld van je krijgt. Een achterstallige
betaling is wanneer iemand een betalingsverplichting niet nakomt op het afgesproken tijdstip.
Er is geen sprake van een achterstallige betaling wanneer iemand zijn schuld dus op tijd
betaald. Periodiek wordt er door Nibud (Nationaal instituut voor budgetvoorlichting) een
enquête uitgevoerd om in kaart te brengen waarom mensen hun rekeningen niet op tijd
betalen. De laatste paar jaren wordt vaker genoemd dat Nederlanders hoge vaste lasten of
zorgkosten hebben en er daardoor een achterstand is in betaling.
1.2 Risicovolle schulden
Er is sprake van een risicovolle schuldsituatie wanneer een huishouden voldoet aan één of
meer risico-indicatoren:
Er zijn meer dan drie soorten achterstallige rekeningen vanwege financiële redenen
(alleen wanneer iemand het geld niet had).
Er zijn één of meer achterstallige rekeningen vanwege financiële redenen in de
categorieën hypotheek, huur, elektriciteit, gas of water, ziektekostenverzekering,
afbetaling van leningen en afbetalingsregelingen.
De totale omvang van de achterstallige rekening(en) bedraagt meer dan 500 euro.
De leden van het huishouden staan minstens één keer per maand of meestal rood
voor meer dan 500 euro.
Er is een creditcardschuld van meer dan 500 euro.
Een gezin kan dit enigszins zelfstandig oplossen, ook al is dit erg lastig. Ze moeten
bezuinigen en afspraken met de schuldeisers. Budgetcoaching en -advies kan hen helpen
dat de situatie escaleert. Mensen kunnen ook terecht bij wijkteams, instellingen voor
schuldhulpverlening en vrijwilligers.
1.3 Problematische schulden
Er is sprake van een problematische schuldsituatie als het bedrag dat een huishouden
maandelijks moeten afbetalen aan de schuldeisers hoger is dan het bedrag dat het
huishouden mag houden bij een schuldregeling met kwijtschelding. Een schuldregeling is
een betalingsafspraak met je schuldeisers die drie jaar duurt. In die drie jaar betaal je zo veel
mogelijk terug aan je schuldeisers. Als je het bedrag na drie jaar nog niet hebt afbetaald,
wordt de rest kwijtgescholden. In die tijd moet je rondkomen van een bedrag dat gelijk is aan
1
,90% van de bijstandsnorm. De bijstandsnorm is het bedrag waarvan we in Nederland vinden
dat je minimaal moet rondkomen. Voor een alleenstaande is dit 875 euro en voor een stel
zonder kinderen is dat ongeveer 1.250 euro.
Er is ook sprake van een problematische schuldsituatie als iemand door de schulden in grote
problemen komt, zoals afsluiting van water en elektrische tijd of huisuitzetting.
Het is van belang om het verschil te weten, zodat je weet welke oplossing er mogelijk is. In
beide gevallen komt een huishouden in aanmerking voor schuldhulpverlening. Een
huishouden komt alleen in aanmerking voor een schuldregeling met kwijtschelding wanneer
er sprake is van een problematische schuldsituatie. Als dit niet het geval is, wordt er
verwacht dat het huishouden het gehele bedrag terugbetaald.
1.4 Omvang schuldenproblematiek en bereik schuldhulpverlening
In 2014 had bijna een op de vijf huishoudens minimaal een achterstand. Dit is een
verdubbeling ten opzichte van 2009. Een groeiende groep huishoudens vraagt geen hulp bij
hun problematische schuldsituatie. De schuldenlast van deze groep wordt steeds groter en
heeft grote gevolgen, zoals woningcorporaties die huurders uit huis zetten.
Gemeenten zijn de grootste aanbieder van schuldhulpverlening.
De groep met risicovolle schulden, die hun problemen zelfstandig kunnen oplossen, is
afgenomen. De groep met problematische schulden is juist toegenomen. Dit is onder meer te
verklaren uit de ontwikkeling van de schuldenpakketten. Een schuldenpakket is de
verzameling van schulden die iemand heeft. In de omschrijving worden de schuldeisers
genoemd.
1.6 Kenmerken van huishoudens met schulden
Naast risicovolle en problematische schulden wordt ook wel de aanduiding lichte of ernstige
financiële problematiek gehanteerd.
Ernstige financiële problematiek is wanneer er meerdere achterstallige betalingen zijn. De
schuldenaar heeft kans op afsluiting van energie, uitzetting of beslag op het inkomen.
Bij lichte achterstanden is de schuldenaar in gebreke gebleven, maar zijn er nog geen
aanwijzingen dat hij niet gaat betalen.
De kenmerken van huishoudens met schulden zijn:
Als er kinderen zijn, is er een grotere kans dat een huishouden te maken heeft met
een lichte schuldsituatie.
Bij leeftijd is er sprake van een parabolisch effect: de kans op lichte achterstanden
neemt toe tot een leeftijd van 48 jaar om vervolgens af te nemen.
Huurders hebben een grotere kans op achterstand.
Als er sprake is van een inkomstenterugval is de kans groter dat er lichte financiële
achterstanden zijn.
Met toename van het inkomen neemt de kans af dat het huishouden een lichte
achterstand heeft.
Gevallen waar een grotere kans is op ernstige financiële achterstanden:
Mannen
Laag opleidingsniveau
Huurders
Inkomstenterugval
Groepen die een grotere kans hebben op een ernstige schuldsituatie:
2
, Mannen ten opzichte van vrouwen;
Mensen met kinderen ten opzichte van mensen zonder;
Mensen met een laag tot gemiddeld opleidingsniveau ten opzichte van mensen met
een hoog opleidingsniveau;
Kans op ernstige achterstanden is tot 32 jaar, daarna neemt dit af;
Huurders ten opzichte van huiseigenaren;
Mensen met geloof ten opzichte van mensen zonder geloof;
Mensen met een inkomstenterugval;
Lager inkomen ten opzichte van een hoger inkomen.
H2 Soorten schulden en verbanden
2.1 Overlevingsschulden
Overlevingsschulden spelen met name bij de lage en middeninkomens. Deze ontstaan
wanneer een huishouden te lang moet rondkomen van een (te) laag inkomen. Er is geen
geld voor rekeningen én onvoorziene kosten, waardoor een huishouden in de schulden
komt. Deze groep gaat zorgvuldig om met hun geld, maar er is gewoon niet genoeg geld.
Mensen noemen de zorgkosten als de hoogste kosten. De overheid ondersteunt steeds
minder. Ouders van kinderen met dyslexie krijgen geen vergoeding meer voor
ondersteuning, wat ook speelt in de thuiszorg.
Stijging van de huren
Woningcorporaties zijn verplicht om huren inkomensafhankelijk te maken. Er zijn eisen
gesteld aan wat mensen maximaal mogen verdienen om te huren. Voor een koppel is dit
maximaal 39.874 euro bruto per jaar. Voor veel koppels hebben deze eisen de consequentie
dat ze in de vrije sector moeten huren of moeten kopen. Iets wat veel mensen niet kunnen
betalen.
Toename zorgkosten
De zorgverzekeringen werden de afgelopen jaren flink duurder. Dit komt door drie
ontwikkelingen:
- Het eigen risico is flink gestegen. Voor de meeste mensen is het eigen risico 385
euro, maar kan oplopen tot 800 euro.
- De basispremie is ook duurder geworden.
- Allerlei zorg is vanuit de basisverzekering verschoven naar de aanvullende
verzekering. Voor de mensen die speciale zorg nodig hebben, maar een klein budget
hebben, is dit een probleem.
2.2 Compensatieschulden
Bij compensatieschulden is er ook sprake van weinig geld, maar dit is wel te vermijden. Denk
aan dure spullen kopen op afbetaling. Mensen kunnen hun rekeningen prima betalen, maar
niet wanneer ze de dure spullen kopen. Wanneer er incassobureaus bij deze afbetalingen
komen kijken, ontstaan er vaak schulden in de vaste lasten. Dit werd ‘zorgeloos’
koopgedrag, compenserende consumptie of overvloedige consumptie genoemd.
Inmiddels kijken we hier anders naar. Financiële problemen leveren stress op. Mensen met
stress vallen sneller voor reclames die je uitnodigen om de duurste dingen te kopen.
2.3 Aanpassingsschulden
3
, Aanpassingsschulden ontstaan wanneer mensen plotseling minder inkomen krijgen of als de
vaste lasten flink stijgen. Huishoudens moeten hun uitgaven dan aanpassen aan de nieuwe
situatie, wat niet lukt van de ene op de andere dag. Mensen hebben niet altijd een buffer en
moeten dus meteen hun bestedingspatroon aanpassen. Dit is moeilijk, waardoor er schulden
ontstaan. Er blijven hoge uitgaven aan bijvoorbeeld uitgaan.
Het dalen van inkomens heeft verschillende redenen. Denk aan werkloosheid, ziekte,
echtscheiding enzovoort.
2.4 Overbestedingsschulden
Deze schulden ontstaan wanneer mensen consequent teveel uitgeven. Ze geven elke
maand meer uit dan er binnenkomt. Voorbeelden zijn kwartaalkredieten en roodstanden.
Er zijn verschillende redenen waarom dit kan zijn. Bijvoorbeeld verslaving, onvermogen om
de administratie goed bij te houden of overkreditering.
2.5 Bureaucratische schulden
De definitie van deze schulden is dat ze ontstaan als gevolg van het bureaucratisch
onvermogen van een huishouden om zaken met de overheid goed te regelen. Dit is
bijvoorbeeld omdat ze niet voldoende goed kunnen lezen en schrijven, niet voldoende
computervaardig zijn of niet begrijpen dat regels van de overheid hard worden toegepast.
Andere voorbeelden zijn boetes in het kader van de sociale zekerheid of terugvorderingen
van studiefinanciering of toeslagen.
Van burgers wordt door de overheid een steeds grotere zelfredzaamheid verwacht. Veel
overheidsorganisaties werken digitaal. Wanneer iemand dit niet kan, vormt er een probleem.
2.6 Een mix van typen en oorzaken
De meeste mensen ervaren niet één vorm van schulden. In hun schuldenpakket zitten veel
meer soorten. In het pakket ligt ook vaak de oplossing. Iemand die veel bureaucratische
schulden heeft, zal ondersteuning nodig hebben bij het regelen van zaken met de overheid.
Het type schuld zegt ook vaak iets over de oorzaak. Bij aanpassingsschulden speelt
bijvoorbeeld vaak een life-event, zoals een scheiding, ontslag of ziekte. Tegelijk is het ook
een misvatting, want een life-event kan wel een trigger zijn voor schulden, maar het is vaak
niet de oorzaak.
Financieel gedrag hangt samen met psychologische factoren. Mensen hebben een grotere
kans op financiële problemen wanneer:
- Mensen die hun administratie niet (voldoende) bijhouden;
- Mensen die niet (goed) weten waar hun belangrijke papieren liggen;
- Mensen die minder vooruitplannen.
Dit klinkt vrij logisch. Wat minder logisch klinkt:
- Klanten die op de prijs letten en prijzen vergelijken, hebben vaker financiële
problemen.
- Klanten die de voorwaarden van hun financiële producten controleren, hebben een
grotere kans op financiële problemen.
Het is bewezen dat mensen met financiële problemen, weinig zelfcontrole hebben. Dit
betekent dat mensen meer sturing nodig hebben om hunzelf te beheersen. Ze hebben dus
minder ondersteuning nodig bij bijvoorbeeld het bijhouden van hun post.
Andere variabelen die invloed hebben op financiële problemen:
- Tijdoriëntatie: aandacht is meer gericht op korte termijn
- Self-efficacy: vertrouwen in het kunnen uitvoeren van een bepaalde taak
- Een positievere houding ten aanzien van geld lenen
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper isabellads. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
