Nederlands 4
De evolutie van de kinderliteratuur in een notendop:
Bekende schrijvers (poëzie):
Annie MG Schmidt (jaren ’40 – ’50)
Hiëronymus van Alphen (1778)
Nicolaas Anslijn (1810)
Charles Perrault (Contes de ma mère de l’oye, met daarin Roodkapje & Assepoester) (1697)
Nicolaas Beets (Camera Obscura, reactive op Anlijns ‘Brave Hendrik’) (1840)
Jan Goeverneurs (Nieuwe fabelen en versjes) (1849)
Heinrich Hoffman (schreef gedichten over stoute kinderen die gruwelijk gestraft werden)
Rie Cramer (jaren ’40 – ‘50)
Han G. Hoekstra (jaren ’40 - ’50)
Dick Bruna (Nijntje) (jaren ’50)
Guus Kuijer (jaren ’70)
Kinderboeken:
Hiëronymus van Alphen schreef poëzie om kinderen op te voeden voor hem bestond er nog geen
kinderliteratuur:
o Kinderen werden gezien als kleine volwassenen: werkten & leefden zoals hun ouders
o Geen taboes: dood & seksualiteit hoorden bij het leven
o Tijdens de verlichting (17e – 18e eeuw) ontstond begrip ‘kind’
1) Handgeschreven boeken = zeldzaam geen boekdrukkunst + weinig mensen
konden lezen
2) Orale traditie: volksverhalen werden aan haard / dorpsplein verteld aan
toeschouwers
3) 15e eeuw: boekdrukkunst boeken konden beter verspreid worden
Kinderboeken voor
4) Boeken waren vooral nog onderdeel van onderwijs: ABC-boekjes, moraliserende
verlichting
fabels (dierenverhalen), religieuze prenten-, liedjes- & gebedenboeken
5) 17e eeuw: boeken kregen plaats binnen intieme burgergezin
6) Opkomst gruwelijke verhalen in tijd van oorlogen & opstanden, openbaar
geweld, openbare terechtstellingen
Hiëronymus van Alphen + o 2 maatschappelijke verschuivingen zorgden voor opsplitsing van leerwerelden van
invloed van verlichting volwassenen & kinderen:
Ontwikkeling scholen: scholen groepeerden kinderen volgens leeftijd &
sociale achtergrond
Gewijzigde familiestructuur: band met kind in rijke gezinnen werd sterker
kinderen moesten niet meer werken + kregen langere opleiding kind
moest groeien tot verlichte burger & kinderliteratuur werd ingezet als
pedagogisch middel
o Na Franse Revolutie (1789): romantiek
o 19e eeuw: sprookje:
Onderzoekers dachten eigen verleden te vinden in sprookjes
= fantasievolle verhalen waarin je kon wegvluchten
o Na Belgische onafhankelijkheid (1830): kinderboeken = nationalistisch & katholiek
+ middel om volkstaal (Vlaams) te promoten t.o.v. dominante Frans
o 1840: reacties tegen brave kindbeeld kinderboeken werden speelser,
personages kinderlijker, met goede & slechte eigenschappen
, o Idee: kind moest zo lang mogelijk kind blijven & moest beschermd worden
o Nieuwe Schoolbeweging (vom Kinde aus):
Geloofde in natuurlijke goedheid van kind
Zelfstandigheid = prioritair
Froebel kindertuinen: kinderen konden zich in direct contact met natuur
ontwikkelen
o Aantal kinderboeken nam toe oorzaken:
Nieuwe kindbeeld: kinderen werden weer als lieve engeltjes voorgesteld
19e & 20e eeuw: nieuwe Invoering leerplicht (1914)
schoolbeweging (= vom Kinderen kregen prijsboeken als ze goed presteerden in school
Kinde aus) Klas- & stadsbibliotheken ontwikkelden zich
o Doel kinderboeken: humor & ontspanning
o Meisjesboeken (verhalen met typerende kleine drama’s & schoolse avonturen)
werden populair
o Verhalen met fantasie, sprookjes, spanning & avontuur
o Religie had nog sterke invloed op kinderliteratuur
o Huiselijk realisme
o Beeldverhaal, artistieke prentenboeken & tijdschriften
o Jaren ’50:
Humor, fantasie & nonsens (Annie M.G. Schmidt / Han G. Hoekstra)
Vlaanderen: Vlaamse strip brak door:
Willy Vandersteen: Suske & Wiske
Marc Sleen: Nero
Jef Nys: Jommeke
o Jaren ’60 & ’70:
Nederland: fantasieverhalen voor tieners
Nederland: 1e romans voor adolescenten
Vlaanderen: historische verhaal & sprookje bleef belangrijk
o Jaren ’70:
Engagement in kinder- & jeugdliteratuur
Opvoedingsideaal = anti-autoritair: ouders & kinderen waren gelijkwaardig
2e helft 20e eeuw
Taboes (bv.: seksualiteit) werden doorbroken je moest kind niet
afschermen, maar net confronteren met wereld
Doel boeken: kinderen mondiger & kritischer maken
Oude rolpatronen & autoritair gezag werden in vraag gesteld
Probleemboeken & kommer-en-kwelboeken voor jongeren
Politiek engagement & derdewereldproblemen in jeugdliteratuur
o Jaren ’80 – 2000:
Informatieve boeken & boeken voor beginnende lezers namen toe
Jeugdauteurs besteedden meer aandacht aan literaire waarde (diepere
betekenis, gelaagdheid, poëtische stijl…) hedendaagse cross-overboeken
Vlaamse prentenboeken & internationaal populaire fantasy (bv.: Harry
Potter)
Hedendaagse kinderpoëzie:
Jaren ‘70 Bekende dichters zorgden voor nieuwe poëziestijlen & groepeerden zich in het
Schrijverscollectief:
o Willem Wilmink Schreven nog steeds traditioneel berijmde poëzie,
o Hans Dorrestijn maar hadden meer aandacht voor actuele thema’s
o Karel Eykman & leefwereld kinderen
o Miep Diekmann:
, taboedoorbrekend
o Geert De Kockere: speelt met taal (neologismen, klankspelletjes)
o Weinig nieuws op vlak van kinderpoëzie
o Bloemlezing Ziezo: de 347 kinderversjes
o Bekende dichters:
Roald Dahl & Shel Silverstein
Leendert Witvliet & Remco Ekkers: vrijere versvorm & beeldspraak +
verwondering
Jaren ‘80 Willem Wilmink: klassieke dichtvormen & herkenbaarheid + schrijft over
moeilijke onderwerpen (bv.: dementie)
André Sollie: vlot berijmde gedichten
Daniel Billiet: geëngageerde poëzie
Ted van Lieshout: schrijft over dood & liefde + ik-figuren die worstelen met
leven
2 tegenstellingen merkbaar:
1) Dichters binnen traditie van Annie MG Schmidt
Jaren ‘90 2) Schrijvers die vernieuwing in tienerpoëzie doorzetten
o Hans Hagen: minder doorzichtige, filosofische gedichten
o Schrijvers exploreren met speelse mogelijkheden van taal
o Bekende dichters:
Joke van Leeuwen
Jan Van Coillie
Tot 2005 Bart Moeyaert
o Cross-overboeken: bundels die door jongeren & volwassenen gelezen kunnen
worden
o Bloemlezingen
Uitdieping: het sprookje:
Volks-en cultuursprookjes:
Volkssprookje Cultuursprookje
= kunstsprookje
o Mondeling overgeleverd o Schriftelijk
o Doelpubliek: volwassenen o Product van 1 schrijver
o Veel fantasievolle elementen (kabouters, heksen, o Later
sprekende dieren) o Romantiek
o Happy end o Satirisch / moraliserend
o Eenvoudige zinsbouw, structuur & karaktertekening o Langer, complexer, verfijnde taal
o Tijd = onbepaald (‘Er was eens’ / ‘En ze leefden nog lang Voorbeeld: Louis Paul Boon
en gelukkig’)
o Veel herhalingen
o Onderscheid: grappige vertelsels, wonder-, dier- &
legendesprookjes
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper elcla. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
