SAMENVATTING SOCIOLOGIE
HOOFDSTUK 1: WAT IS SOCIOLOGIE?
➔ Wat is sociologisch denken?
➔ Met welke bril kijkt een socioloog naar de werkelijkheid?
➔ Waarom is het sociologisch denken belangrijk in het SAW?
SOCIOLOGISCH DENKEN
• Sociologisch denken
= Het in vraag stellen van het vanzelfsprekende, om zich vervolgens de vraag te stellen hoe sociale
orde mogelijk is in een maatschappij waarin men beseft dat alles relatief is
- Sociologen stellen dus het vanzelfsprekende in vraag om nadien oorzaken te zoeken voor die
vanzelfsprekendheden
INLEIDING
• Om sociologisch te kunnen denken zijn er twee belangrijke zaken:
1. Weten dat alles contigent is maar niet arbitrair
2. Weten wat sociologische verbeelding inhoudt
ALLES IS CONTIGENT, MAAR NIET ARBITRAIR
ALLES IS CONTIGENT…
• Besef van contingentie – FASE 1 SOCIOLOGISCH DENKEN
= in staat zijn het vanzelfsprekende in vraag te stellen
- Alle gewoontes (vb. eetgewoontes, manier van elkaar begroeten), handelingen (vb. werken, naar
school gaan) en instituties (vb. onderwijssysteem, politieke instellingen) die voor ons
vanzelfsprekend lijken, zijn dit elders niet
- Onze eigen referentiekaders en evidentie in vraag stellen
• Criminaliteit en deviant gedrag zijn relatief (H. Becker)
= normovertreding in ene samenleving is dat niet in een andere
…MAAR NIET ARBITRAIR
• Arbitrair
= willekeurig, toevallig, niet gebaseerd op iets
• Niet alles is arbitrair want een socioloog gaat op zoek naar patronen van interactie/sociaal handelen,
naar sociale determinanten daarvan en naar samenhang
1
,DE MENS MAAKT ZIJN EIGEN GESCHIEDENIS
• Besef van contingentie houdt ook in…
- Dat sociale wetenschappers het idee verspreiden dat de mens zijn eigen geschiedenis en
instellingen maakt; en dus zijn eigen wetgever is
DE SOCIOLOGISCHE VERBEELDING
• Bij sociologisch denken wordt het vanzelfsprekende in vraag gesteld en worden oorzaken gezocht voor
die vanzelfsprekendheden;
• De sociologische verbeelding maakt nu duidelijk hoe een socioloog menselijk handelen verklaart
- wat is sociologisch denken? Met welke bril kijkt een socioloog naar de werkelijkheid? Hierop vormt
de sociologische verbeelding een antwoord
- vb. Liefde: lijkt persoonlijk en alledaags maar verliefdheid en partnerkeuze wordt beïnvloed door
onze sociale context en niet enkel door onze hormonen
• Gebeurtenissen uit het dagelijks leven kunnen enkel ten volle begrepen worden als we niet alleen naar
het individu en zijn kenmerken kijken laar ook naar de sociale kenmerken en trends waarin de
gebeurtenis zich afspeelt
- Vb. echtscheiding: bij stopzetting relaties moeten we ook rekening houden met het brede
interpersoonlijke netwerk waarvan die relatie deel uitmaakt, en de cultuur waarin die is ingebed.
Oorzaken van echtscheidingen lijken in eerste instantie persoonlijk te zijn: twee mensen die het niet
meer zien zitten na (een tijdje) samengeleefd te hebben. Dit persoonlijk probleem is interessant voor
huwelijksconsulenten, psychologen, psychiaters en juristen. Sociologen vinden vooral het patroon in
echtscheidingen interessant, niet zozeer die ene echtscheiding. Het aantal echtscheidingen stijgt in
vrijwel alle westerse landen, ook in België. Deze stijging heeft belangrijke gevolgen. Zo lopen
alleenstaande moeders een hoger risico op armoede (zie hoofdstuk 6), lijden vele kinderen onder de
scheiding van hun ouders en worden de samenlevingsvormen complexer (nieuw samengestelde
gezinnen).
We kunnen verscheidene sociologische verklaringen vinden voor de stijging in het aantal
echtscheidingen:
➢ de maatschappelijke trend van tweeverdienersgezinnen waardoor vrouwen nu economisch
onafhankelijker zijn van hun partner;
➢ de verminderde sociale druk om samen te blijven, het taboe verdween, ook door de verminderde
sociale controle van instituties zoals de kerk op het privéleven van mensen;
➢ De toegenomen sociale contacten, ook voor vrouwen, buiten het gezinsverband
➢ De langere levensverwachting waardoor mensen langer moeten samenleven
➢ De nadruk die gelegd wordt op waarden zoals zelfontplooiing en individuele vrijheid…
, ➔ Bij persoonlijke problemen in het algemeen, oefent de (bredere) sociale context invloed uit
➔ We bevinden ons in een samenleving waarbij individualistische verklaringen voor menselijk gedrag de
bovenhand nemen
➔ In tijden van individualisering1 is het extra belangrijk, als zorgverlener, te kijken naar de sociale context
➔ Heel wat keuzes die we maken zijn begrensd door de sociale context waarin we ons bevinden
CONCLUSIE
• Op een sociologische manier denken betekent individuele gebeurtenissen plaatsen en verklaren vanuit
het geheel van sociale relaties die zelf een specifieke historisch oorsprong hebben
• De socioloog onderzoekt hoe individuele processen ingebed zitten in en bepaald worden door een
sociale context, die op zijn beurt bepaalt werd door historische processen. Nochtans is het niet evident
te beseffen dat wanneer we ons werk verliezen, scheiden, etc. deze gebeurtenissen gerelateerd zijn aan
bredere sociale en historische processen. De mogelijkheid om op deze manier te redeneren heet de
sociologische verbeelding
1
Het proces waardoor mensen meer als individu in plaats van als groep in de samenleving komen te staan
, DE SOCIALE CONTEXT
DRIE NIVEAUS: MICRO, MESO EN MACRO
• De sociale context
= het geheel van sociale relaties waar iemand deel van uitmaakt, dit wordt op 3 niveaus bestudeert:
1. De sociale context op MICRO niveau
= gaat over de dagelijkse face-to-face interacties die we aangaan binnen kleine groepen zoals de
vriendengroep of het gezin
2. De sociale context op MESO niveau
= Het mesoniveau bevindt zich tussen het micro- en het macroniveau en daarin vinden we sociale
groeperingen zoals de buurt, organisaties, verenigingen…
3. De sociale context op MACRO niveau
= Het macroniveau is dat van ‘de globale samenleving’, dit gaat over kenmerken van een maatschappij
in zijn geheel bv. de postindustriële samenleving, de verzorgingsstaat
• Contextuele factoren
= Op deze drie niveaus van de sociale context bevinden zich tal van factoren (contextuele factoren) die
een invloed hebben op onze interacties en ons handelen.
• Ondanks de aanwezigheid van een eigen lichaam en een eigen vrije wil, heeft de sociale omgeving
waarin mensen verkeren, een grote invloed op wat die mensen in hun leven meemaken.
- We beseffen te weinig hoe belangrijk het effect van sociale context is op het gedrag van mensen
• Als we te weinig of geen oog hebben voor de sociale of maatschappelijke context waarin mensen zich
bevinden krijgen we een te simplistisch beeld van de andere.
WAT BEVINDT ER ZICH IN DIE SOCIALE CONTEXT? CONTEXTUELE FACTOREN
• Zoals al eerder vermeld, kijkt de socioloog naar de sociale context om het gedrag van mensen te kunnen
verklaren. Elementen in de sociale context die daarin een belangrijke rol kunnen spelen, noemen we
contextuele factoren.
- Zijn terug te vinden op alle 3 de niveaus
- Vaak beïnvloeden verscheidene contextuele factoren elkaar en beïnvloeden ze samen de
interacties.
1. Sociologische contextuele factoren
= Deze contextuele factoren zijn zelf het resultaat van interacties tussen personen en sociale eenheden,
en gaan dan op hun beurt de interacties beïnvloeden.
- Bv. interactie tussen twee studenten geeft aanleiding tot de ontwikkeling van een norm, deze norm
zal de verdere interacties tussen de studenten beïnvloeden, dit kan bijvoorbeeld aanleiding geven
tot een conflict
