Hierbij mij samenvatting van tijdvak 4 'De late middeleeuwen'. In deze samenvatting worden alle hoofdlijnen en kleinere lijnen genoemd en daarnaast ook begrippen. Door mijn samenvattingen door te lezen zul je de stof sneller begrijpen door mijn aangename spelling/zinsopbouw.
4.1 De steden komen weer tot bloei
In de vroege middeleeuwen was de handel en ambacht in Europa bijna helemaal verdwenen.
Maar hierin kwam verandering. Vanaf de 10e eeuw (late middeleeuwen) leefde de handel en
ambacht weer op en werd West-Europa weer een agrarisch-urbane 2samenleving.
Landbouw wordt productiever:
De opleving van handel was voor een belangrijk deel het gevolg van de toegenomen
opbrengsten in de landbouw. Dat had weer 3 oorzaken.
- Ten eerste bedachten de boeren een andere manier van landbouwbedrijven: het
drieslagstelsel. Het drieslagstelsel leverde veel meer graan op dan het oude
tweeslagstelsel, waarbij elk stuk grond om het jaar braak lag.
- Ten tweede dat mensen woeste gronden (zoals bossen en moerassen) in gebruik
namen als landbouwgrond. Deze ontginningen leidden tot forse toename van de
hoeveelheid akkers.
- Ten derde dat boeren vanaf de late middeleeuwen ijzeren ploegen gingen gebruiken.
Groei van bevolking en handel door voedseloverschot:
De grotere hoeveelheid voedsel (door de toegenomen opbrengsten in de landbouw) had
twee gevolgen: de bevolking kon groeien en de handel nam toe, doordat boeren hun handel
(in overschotten) op lokale markten gingen verkopen. Deze markten ontstonden op
strategische punten: bij bevaarbare waterwegen bijvoorbeeld of op kruispunten van
landwegen. Naast lokale markten, waar regionale producten werden verhandeld,
ontstonden bovendien grote jaarmarkten, zoals die bij Saint-Denis. Daar zien we een
opleving van de lange-afstandshandel. Italiaans, Vlaamse en Noord-Franse kooplieden
ontmoetten elkaar in Saint-Denis en op andere jaarmarkten in de Franse streek Champagne.
Daar wisselden zij hun producten uit. Ook het noorden van Europa (Scandinavië en het
Oostzeegebied) was aangesloten op dit grote handelsnetwerk. Tot slot groeide de
specialisatie in ambacht (andere beroepen) omdat niet iedereen in de samenleving meer
voedsel hoefde te verbouwen.
Gevolgen van meer handel:
De opbloei van handel had verschillende gevolgen.
- Ten eerste groeiden oude handelscentra uit tot steden en ontstonden veel nieuwe
steden.
- Ten tweede gingen steden met elkaar samenwerken, zo ontstond in de 12 e eeuw de
Hanze, een samenwerkingsverband van handelssteden in Noord-Europa.
- Ten derde gingen kon9ingen en andere landsheren zich actief met de handel
bemoeien. Landsheren probeerden de handel in hun gebied te stimuleren. Dat deden
ze door te zorgen voor meer veiligheid, aangezien kooplieden kwetsbaar waren voor
overvallen
- Ten slotte ontstond een groeiende vraag naar geld. Vanaf het midden van de 13e
eeuw werden er weer gouden munten geslagen. Hierdoor kwamen de geldeconomie
en de geldhandel tot ontwikkeling. Omdat alle steden eigen munten hadden, waren
op jaarmarkten geldwisselaars aanwezig. Die leenden soms ook geld uit aan
kooplieden.
In de late middeleeuwen zien we ook steeds meer steden in Europa. Dat heeft te maken met
de toegenomen handel. Handelaren vormden namelijk handels-gemeenschappen. Dat
deden ze op plaatsen waar relatief rijke afnemers zaten, zoals adellijk hof, een militaire
vesting of een klooster. Ook vestigden ze zich op plaatsen die goed bereikbaar waren,
bijvoorbeeld doordat ze op een kruispunt van handelsroutes of aan een waterweg lagen.
Deze handels gemeenschappen trokken vervolgens al snel ambachtslieden aan: die konden
hoer gemakkelijk aan grondstoffen komen om meubels te timmeren, paarden te beslaan of
kleding te maken; bovendien konden ze hun waren hier gemakkelijker afzetten dan op het
platteland.
Economische en politieke rechten (stadsrechten):
In het begin waren deze gemeenschappen eenvoudige nederzettingen met handelaren en
ambachtslieden. Maar dat veranderde toen de bewoners begonnen te onderhandelen met
de landsheer - de koning, graaf of bisschop in het gebied. Zij vroegen daarbij om speciale
voorrechten of privileges, zoals het recht om een (jaar) markt te houden of de eigen
rechtsspraak te regelen. Een ander privilege was tolvrijheid: daarbij hoefden de kooplieden
geen belasting (tol) meer te betalen als ze hun handelswaar door het gebied van de heer
vervoerden. En ten slotte vroegen veel plaatsen om het recht een verdedigingsmuur om hun
nederzetting te leggen. Als zij een aantal van dit soort rechten kregen, spreken we van
stadsrecht. Veel landsheren waren geneigd stadsrecht te verlenen, omdat zij er iets voor
terugkregen: belastingen en militaire steun.
Stadsbewoners:
In een middeleeuwse stad werd onderscheid gemaakt tussen verschillende groepen
bewoners. De voornaamste inwoners waren de mensen met burgerrecht: de burgerij.
Burgers hadden speciale voorrechten. Als zij iets hadden misdaan, hadden ze bijvoorbeeld
recht op berechting door hun stadsgenoten. Ook kwamen zij officieel in aanmerking voor
bestuursambten. Daarnaast had je de patriciërs, dat waren meestal een aantal rijke en
machtige families die de belangrijkste bestuursfuncties vervullen, zoals kooplieden en laten
ook ambachtslieden. Tot slot had je de mensen zonder burgerrecht, dat waren arme en
ongeschoolde arbeiders die bijvoorbeeld het sjouwwerk deden. De komst van al deze
nieuwe stedelingen leidde tot meer concurrentie en om dat tegen de gaan stichtten
handelaren en later ook ambachtslieden special verenigingen die gilden worden genoemd.
De leden van zo’n gilde hadden allemaal hetzelfde beroep.
Zwarte dood:
Er was niet altijd sprake van groei in de late middeleeuwen. Tussen het begin van de 14 e
eeuw en het midden van de 15e eeuw nam de bevolkingsomvang in West-Europa dramatisch
af. De oorzaak hiervan was de Zwarte Dood, oftewel de pest. De afname van bevolking
leidde tot een crisis in de landbouw. Omdat de vraag naar voedsel daalde (door de
bevolkingsafname) zakten de voedselprijzen. De handel in landbouwproducten kreeg
hierdoor een grote klap te verwerken. Toch is niet de totale economie hierdoor verslechterd.
Doordat er minder mensen waren en de voedselprijzen laag waren, betekende dat voor de
mensen die de pest hadden overleefd dat ze zich meer luxegoederen en buitenlandse
producten konden veroorloven. De langeafstandshandel kon dus blijven groeien.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper danielbrummelen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
