Psychologie: samenvatting
H1: Wat is psychologie
De nitie psychologie
Etymologie
Psyche (ψυχ ) = geest
Logie < logos (λ γος: woord, gedachte, rede) = gebied van de studie
Symbool:
Waarom is psychologie nodig?
Volkswijsheden (“iedereen weet toch dat”), algemene opvattingen (over menselijke gedrag, over
gem ervaringen), gezond verstand, intuïties kunnen: fout zijn (zelfs eigen ogen bedriegen (visuele
illusies)) —> Daarom psychologie nodig
Wat is psychologie?
- Geen: gezond verstand, intuïtie of volkswijsheid (= lekenpsychologie, geen psychologen)
- Ook geen: pseudopsychologie (= niet-onderbouwende psychologische aannamen die zich als
wet waarheid voordoen, doen zich voor als psychologen)
Pseudopsychologische grafologie:
- Leesbaar: goed mens, veel zelfvertrouwen, zit goed in zijn vel
- Onleesbaar: slecht mens, hecht veel belang aan privacy, moeilijk te doorgronden (doorhebben)
Psychologie = een wetenschap waarbij het externe gedrag bestudeerd wordt en waarbij die
gedragsevidentie gebruikt wordt op de mentale of interne processen te begrijpen die aan dat
gedrag ten grondslag liggen (van onmeetbaar (intern), niet observeerbaar —> meetbaar (extern)
vb: intelligentie, leiderschap)
Wetenschap (benadering) = een activiteit die gericht is op het begrijpen van de wereld om ons
heen, het zoeken van verklaringen voor verschijnselen die wij waarnemen
Ontwikkelingen die de psychologie mogelijk maakten ( loso e,
evolutietheorie)
Geschiedenis
Psy heeft een: lang verleden, maar korte gesch (Ebbinghaus, 19e E)
Lang verleden:
- Wortels is de loso e (Wat is de menselijke geest?)
- Nadenken over de menselijke geest
Korte gesch: o ciële start 1879 —> oprichting 1ste psychologische laboratorium (Wundt)
1
fi ήfiffiό fi fi fi
, Reden zo laat:
- Wet studie van de geest zorgde voor verandering in het mensbeeld
- Van immateriële ziel naar studieobject
- Van nadenken over de geest en de totstandkoming van kennis tot wet onderzoek van de geest
Ontwikkeling in de loso e
FILOSOFEN IN HET OUTDE GRIEKENLAND
Oud-Griekse losofen (Plato, Aristoteles): 5-4de E v.C.
Plato en Aristoteles: menselijke rede belangrijker dan observatie
Universum geschapen voor de mens:
- Geocentrisme Ptolemaeus (aarde centraal, alles draait rond de aarde)
- Dualisme van Plato (geest en lichaam zijn aparte entiteiten)
Mens = enig wezen dat universum en rol van de mens in universum kan begrijpen via rede
(nadenken)
Ware kennis = product van rede, goddelijke ingeving, intuïtie —> hoe de mens in elkaar zit
LATER (na val van het Romeinse Rijk)
Kerk: intellectuelen
Vertaling van: Griekse geschriften (van Plato en Aristoteles)
Goddelijke ingeving en intuïtie als: bron van kennis
God als garantie voor de waarheid = geschriften uit de kerk zijn de meest betrouwbare bron van
kennis
WETENSCHAPPELIJKE REVOLUTIE (Copernicus, Newton, Galilei) (16e-17e E)
Oude wijsheden: niet correct
Katalysator: Copernicus’ heliocentrische 16e E (aarde draait rond de zon, aarde niet het centrum
vh heelal = copernicaanse revolutie)
Nieuw: reformatie (kerkhervorming, rooms-katholieke kerk minder macht), boekdrukkunst (info
wordt sneller verspreid), contact met Islamitische en Chinese geleerden (ontdekkingsreizen),
herwaardering van handel en handenarbeid, relatieve welvaart, oprichting universiteiten
=> Wet studie als nieuwe bron van kennis = observatie en experimenten (= wet rev)
DESCARTES - RATIONALISME (17e E)
René Descartes:
- Dualisme = mens bestaat uit een lichaam en een geest (begin toepassing wet op menselijk
lichaam)
- Nativisme = kennis komt tot stand via aangeboren ideeën en afgeleide inzichten
- Rationalisme = ware kennis gebaseerd op de rede, die door het toepassen van logica nieuwe
info a eidt uit het bestaande
- Universum = machine die wiskundig beschreven kan worden (lichaam is hier onderdeel van dus
ook wet beschrijven)
=> Lichaam soort van machines die wet onderzocht kan worden, geest niet, het is het centrum
van vrije wil en rede
HOBBES, LOCKE, HUME - EMPIRISME (17e - 18e E)
Kennis komt niet tot stand via: aangeboren ideeën en afgeleide inzichten, wel via zintuiglijke
ervaringen
Geest = tabula rasa (geboorte schone lei)
2
fl fi fi fi
, Inhoud geest via zintuiglijke ervaringen: kennis door observatie —> dr associatie vb bliksem en
donder
=> Kennis = product van ervaring
=> Geest kan: wet onderzocht worden
DARWIN - EVOLUTIETHEORIE (ontstaan psychologie) (19e E)
Succesvolle voortplanting: bij kenmerken aangepast aan omgeving (struggle of life/survival of the
ttest) —> dieren en planten veranderen continu
Mens staat op de hoogste trap vd evolutie, maar: ze zijn ook een product van de evolutie (uit
dieren geëvolueerd), dus hun gedrag kan ook wet bestudeerd worden (zoals bij dieren)
19e EEUW
Maatschappij: menselijke geest = studie-object, wet te bestuderen
De beginjaren van de psychologie (psychologische scholen)
Wundt
Grondlegger: academische psychologie
1ste psychologisch labo: Leipzig 1879
Behoort zogezegd tot: structuralisme, maar interesse veel breder dan dat
Wet onderzoek menselijke geest:
- Bewustzijn: in welke mate moeten twee kleuren van elkaar verschillen om als verschillend
gezien te worden, hoelang duurt het voor we reageren… (prikkels)
- Introspectieve methode = naar eigen bewustzijn kijken door objectieve, nauwkeurige
rapportering van gevoelens, gedachten, herinneringen…
Titchener, Külpe - Structuralisme (1e psychologische school) EU
Structuralisme = stroming in de psy die obv introspectie de structuur van het bewustzijn probeert
te ontdekken
Structuur bewustzijn:
- Uit welke bouwstenen bestaat de menselijke geest?
- Hoe vormen deze bouwstenen mentale structuren (mentale voorstelling voorwerp, concept,
persoon)
- Afgeleid via introspectie
Maar introspectieve methode is subjectief en onbetrouwbaar:
- Reproduceerbaarheid
- Limieten bewustzijn: enkel beschrijven waarvan je je bewust bent
James, Dewey - Functionalisme (2e school, tegen structuralisme) VS
Functie vd: menselijke geest en pragmatische problemen
Pragmatische benadering:
- Onderzoek functie bewustzijn
- Hoe kan een geest optimaal functioneren in zijn omgeving
Geïnspireerd door:
- Evolutietheorie: menselijke overtuiging evolueerden op dezelfde manier als diersoorten:
sommige hadden een betere overlevingskansen omdat zij beter aangepast waren aan de
omstandigheden
3
fi
, - James-“Stream of consciousness”: inhoud vh bewustzijn verandert continu (verandering
gevoelens en gedachten)
Studie vd menselijke geest moet: nuttig zijn voor de maatschappij
Vb Intelligentie:
- Verschil in omgeving: verschil in intelligentie?
- Intelligentie verbeteren met: aanpassing omgeving?
Wertheimer, Köhler, Ko ka - Gestaltpsychologie (3e school, tegen structuralisme) EU
Focus op perceptie (= beeld dat individu of groep vd omgeving heeft, bep door eigen ervaring en
waarneming), want stuurt gedrag:
- “Geheel (gestalt) is meer dan som der delen” = perceptie opdelen is zinloos (tegen atomische
structuralisten)
- Vb schilderij, melodie —> naar geheel kijken
- Ondersteuning via visuele illusies: naar totale illusie kijken (belang totaalcon guratie), anders
werkt het niet (zie slide)
Watson, Skinner - Behaviorisme (4e school) VS
Behaviorisme = psychologische stroming waarin men het standpunt huldigt dat enkel
observeerbaar, meetbaar gedrag het onderwerp kan vormen van psychologisch onderzoek en
theorievorming
Watson:
- Onderzoek bewustzijn is: tijdverlies, want enkel gedrag is objectief meetbaar (binnenkant nt
objectief meetbaar)
- Psy = wet gedrag —> geen introspectie, maar: objectieve observaties gedrag in gecontroleerde
setting
Geïnspireerd door positivisme (= nat wet meest succesvolle manier om wereld te bestuderen):
- Wet moet streven naar: objectief veri eerbare kennis
- Kennis enkel verwerven door: toepassing wet methode
S-R psy/Black box psy:
- S (voorwerp, persoon, situatie) —> (input) hersenen —> (output) R (gedrag)
- Black box: alles wat id hersenen gebeurt, weten we niet
- Verklaren dmv: leerprincipes, conditionering
Behavioristen:
- Geloof in maakbaarheid van de mens (zie uitspraak Watson), omgeving bep wie we zijn
- Zeer wet benadering
- Nuttige inzichten: opvoeding, gedragstherapie, onderwijs
- Maar: Starre, mechanistische visie op de mens
Freud - Psychoanalyse EU
Grondlegger: Sigmund Freud
Ideeën:
- Bewustzijn en gedrag: oppervlakkige fenomenen
- Onbewuste ervaringen en impulsen sturen ons
- Genezing = inzicht in onbewuste processen
4
ff fi fi
