Samenvatting: Cognitieve en
psychosociale ontwikkeling van kinderen
en adolescenten
Deel1: Cognitieve ontwikkeling
1. Executieve functies: Omschrijving, modellen en ontwikkeling
1.2 Omschrijving
Voorbeelden
• aandachtig zijn in klas, ook al maken de kleuters op de speelplaats veel lawaai
• eerst studeren en pas daarna ontspanning nemen
• beurt afwachten (bij spelletjes of om aan het woord te komen)
• op weg van school naar huis blijven onthouden wat de opgegeven schooltaak is
• eraan weerstaan tractatie onmiddellijk op te eten als het bijna etenstijd is
Definitie
• mental capacities necessary for formulating goals, planning how to achieve them, and carrying
out these plans effectively" (Lezak, 1982)
• "the ability to maintain an appropriate problem-solving set for attainment of a future goal,
comprising the capacity to inhibit or defer a response, to strategically plan future actions and
to maintain a mental representation of the desired goal stated and the information presented"
(Welsh & Pennington, 1988)
Kernaspecten
• aandacht op een doelbewuste en vrijwillige manier kunnen verschuiven
• dominante respons kunnen inhiberen zodat subdominante
respons uitgevoerd kan worden
• gedrag kunnen activeren als daartoe een signaal gegeven wordt
• werkgeheugen
• mentale flexibiliteit en gebruik maken van feedback
• planning
Link met intelligentie
• EF en intelligentie ongerelateerd
• problemen op vlak van EF komen vaak voor bij individuen met normale intelligentie
• weinig overeenkomst tussen prestatie op klassieke intelligentietesten en prestatie op EF-taken
MAAR!
• mogelijk afhankelijk van deelaspect intelligentie (vloeiende intelligentie vs. gekristalliseerde
intelligentie)
, • mogelijk afhankelijk van deelaspect EF (werkgeheugen)
Neurologische basis
• klassiek gesitueerd in de prefrontale cortex
o cf. uitval van functies bij schade aan de
prefrontale cortex
o cf. functionele neuro-imaging studies (fMRI)
• daarnaast ook invloed van structuren in
o de basale ganglia
o de thalamus
o (voor sommige functies) het cerebellum
‘Cool EF’ vs ‘Hot EF’
• EF heeft niet alleen met cognitieve processen te maken, maar speelt ook een rol in emoties en
gedragingen
• 'cool EF' = zuiver cognitieve executieve processen
o gemobiliseerd bij abstracte, gedecontextualiseerde problemen
o gesitueerd in dorsolaterale prefrontale cortex
• 'hot EF' = affectieve aspecten van executief functioneren
o gemobiliseerd in betekenisvolle situaties waarin affect en
motivatie gereguleerd moeten worden
o gesitueerd in orbitofrontale en ventrale prefrontale cortex
• (vooral focus op cool EF)
1.2 Modellen
→Verschillende conceptuele modellen met verschillende klemtonen
• al dan niet focus op specifiek domein
• al dan niet focus op ontwikkeling
• ontwikkeld op basis van klinische vs. statistische methode
• unitair vs. componenten
→2 groepen modellen (van elke groep wordt één model als leidraad voor deze cursus gekozen)
1. focus op verschillende deelaspecten van EF
• Anderson (2002): ontwikkelingsmodel van executieve controle
✓ executieve functies vormen een controlesysteem dat vier domeinen
omvat:
• Aandachtscontrole
• capaciteit om selectief aandacht te geven aan
bepaalde
• capaciteit om aandacht voor een langere tijd te
focussen
• regulatie en monitoring van acties
, • impulscontrole, uitstel van bevrediging
• cognitieve flexibiliteit
• capaciteit om aandacht te verdelen en te shiften
tussen response sets
• werkgeheugen
• leren uit fouten en feedback
• doelgerichtheid
• capaciteit om een activiteit op te starten
• planning
• strategisch te werk gaan
• informatieverwerking
• vlotheid
• snelheid
• efficiëntie
✓ de domeinen ontwikkelen zich onafhankelijk van elkaar en kennen
een verschillend ontwikkelingsverloop
✓ ze interageren met elkaar om de 'overall' controle te waarborgen
2. focus op coördinerend systeem
• Baddeley: werkgeheugen
✓ Componenten
• Central executive
• Superviserend systeem, coördineert en controleert
de werking van de slaafsystemen
• Belangrijkste maar moeilijkst te beschrijven systeem
• Controlesysteem van ifv systeem
• Selecteert en beheerst verschillende
controleprocessen
• Beperkte verwerkingscapaciteit
• Flexibel aandachtscontrole systeem
, • Veranderingen bij routines (action slips)
• Bv andere route naar huis (omdat je
naar de winkel moet)
• Probleem bij patiënten met frontaal
syndroom:
• Goed in uitvoeren van routinetaken
• Slechter wanneer zij niet bij elkaar
horende deeltaken moeten
coördineren, bij plannen
• Snel afgeleid door irrelevante
omgevingsfactoren, “stimulusbound”
gedrag
• Verdelen van aandacht
• Switchen aandacht van ene taak naar
de andere
• Supervisory Attentional System: 2
vormen van controle→
gecontroleerde processen en
automatismen (Norman & Shallice)
• VSSP
• tijdelijke opslag en manipulatie van visuospatiële
informatie
• 2 compontenten
• visual cache (= passief)
• Opslag van vorm en kleur informatie
• inner scribe (= actief)
• Gericht op spatiale en bewegingsinfo
en lichaamsbewegingen
• Herhalen en transfer van info in
visual cache naar CE
• Dubbel taak effecten verstoren VSSP
• Gelijktijdige armbewegingen, maken van
oogbewegingen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper charlottecraeynest. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
