dit is een samenvatting van het vak strafprocesrecht, alle lessen en powerpoints zijn hierin opgenomen. Gegeven door Tanja Vandenbussche in rechtspraktijk.
boek: praktisch strafprocesrecht - ISBN: 978-90-306-9895-1
Ik leerde voor het examen enkel deze samenvatting en behaalde in 1e zit 18/20.
Academiejaar 2021-2022 strafprocesrecht
Vandenbussche T.
ALLE AUTEURSRECHTEN GAAN NAAR VANDENBUSSCHE T.
,INHOUD
1 inleiding ........................................................................................................................... 1
1.1 Definitie en situering van het strafprocesrecht.......................................................................... 1
1.2 Accusatoire en inquisitoire rechtspleging .................................................................................. 2
1.3 Voornaamste bronnen van het recht ......................................................................................... 2
2 vordering die uit een misdrijf ontstaat .............................................................................. 3
2.1 Gevolgen van een misdrijf .......................................................................................................... 3
2.2 uitoefening van de strafvordering .............................................................................................. 3
2.3 De burgerlijke partij .................................................................................................................... 4
2.4 Tegen wie wordt de strafvordering uitgeoefend ....................................................................... 5
2.5 wijze van uitoefening van de strafvordering .............................................................................. 5
2.6 hinderpalen bij uitoefening van de strafvordering .................................................................... 6
2.6.1 Schorsing .................................................................................................................................... 6
2.6.2 Verval .......................................................................................................................................... 7
2.7 de burgerlijke vordering ........................................................................................................... 10
2.7.1 burgerlijke vordering voor de strafrechter............................................................................... 11
2.7.2 burgerlijke vordering voor de burgerlijke rechter .................................................................... 11
3 opsporingen en onderzoek van strafbare feiten............................................................... 13
3.1 opsporingsambtenaren ............................................................................................................ 13
3.2 Het opsporingsonderzoek & gerechtelijk onderzoek ............................................................... 13
3.2.1 Gelijkenis tussen opsporingsonderzoek en gerechtelijk onderzoek: INQUISITOIR .................. 14
3.2.2 Hoe komt een zaak bij de onderzoeksrechter? ........................................................................ 14
3.3 onderzoeksdaden en bevoegdheden ....................................................................................... 15
3.3.1 proces-verbaal .......................................................................................................................... 15
3.3.2 het verhoor ............................................................................................................................... 15
3.4 tussenkomst van de partijen in het onderzoek ........................................................................ 18
3.4.1 Inzage van het dossier .............................................................................................................. 18
3.4.2 Opheffing van een onderzoekshandeling ................................................................................. 19
3.4.3 Verzoek tot bijkomende onderzoekshandelingen ................................................................... 19
3.5 vrijheidsberoving en de wet op de voorlopige hechtenis ........................................................ 20
3.5.1 arrestatie op heterdaad............................................................................................................ 20
3.5.2 Arrestatie buiten heterdaad ..................................................................................................... 21
3.5.3 Het bevel tot medebrenging .................................................................................................... 21
3.5.4 voorlopige hechtenis ................................................................................................................ 22
4 afsluiting van het onderzoek – rechtspleging voor de onderzoeksgerechten ..................... 25
4.1 afsluiting van het opsporingsonderzoek .................................................................................. 25
4.1.1 Opportuniteitsbeginsel ............................................................................................................. 25
4.1.2 Klassering zonder gevolg: seponeren ....................................................................................... 25
4.1.3 Verval van strafvordering door betaling van een geldsom ...................................................... 25
4.1.4 Strafbemiddeling (BIS) .............................................................................................................. 26
4.1.5 Voorafgaande erkenning van schuld ........................................................................................ 27
4.1.6 Rechtstreekse dagvaarding ...................................................................................................... 28
4.2 toezicht op en afsluiting van het gerechtelijk onderzoek ........................................................ 28
4.2.1 de raadkamer als onderzoeksgerecht ...................................................................................... 29
,4.2.2 de raadkamer als vonnisgerecht .............................................................................................. 30
4.2.3 De kamer van inbeschuldigingstelling als onderzoeksgerecht ................................................. 30
4.2.4 De kamer van inbeschuldigingstelling als vonnisgerecht ......................................................... 31
5 rechtspleging voor de vonnisgerechten ........................................................................... 34
5.1 algemene principes en fundamentele waarborgen ................................................................. 34
5.1.1 eerlijk proces ............................................................................................................................ 34
5.1.2 Onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter.............................................................. 36
5.1.3 Openbaarheid ........................................................................................................................... 36
5.1.4 Mondeling karakter .................................................................................................................. 36
5.1.5 Tegenspraak ............................................................................................................................. 36
5.1.6 Redelijke termijn ...................................................................................................................... 37
5.2 de vonnisgerechten .................................................................................................................. 37
5.2.1 De gewone strafrechtbanken ................................................................................................... 37
5.2.2 Hof van assisen ......................................................................................................................... 38
5.3 het verloop van de rechtspleging voor de gewone strafgerechten ......................................... 38
5.3.1 de aanhangigmaking................................................................................................................. 38
5.3.2 De verschijning van de partijen ................................................................................................ 39
5.3.3 Conclusie in strafzaken ............................................................................................................. 39
5.3.4 Onderzoek ter terechtzitting .................................................................................................... 39
5.3.5 behandeling ter terechtzitting .................................................................................................. 40
5.3.6 proces-verbaal van terechtzitting............................................................................................. 41
5.4 het bewijs in het strafprocesrecht............................................................................................ 41
5.4.1 de bewijslast ............................................................................................................................. 41
5.4.2 de bewijsvoering....................................................................................................................... 42
5.4.3 De bewijsmiddelen ................................................................................................................... 42
5.4.4 de bewijswaardering ................................................................................................................ 43
5.5 de uitspraak .............................................................................................................................. 43
5.5.1 De basisbeginselen ................................................................................................................... 43
5.5.2 Uitspraak over de strafvordering en de burgerlijke vordering ................................................. 43
5.5.3 Motivering ................................................................................................................................ 44
5.6 rechtsmiddelen ......................................................................................................................... 44
5.6.1 verzet ........................................................................................................................................ 45
5.6.2 hoger beroep ............................................................................................................................ 45
5.6.3 cassatieberoep.......................................................................................................................... 46
,1 INLEIDING
1.1 DEFINITIE EN SITUERING VAN HET STRAFPROCESRECHT
= regels toepassen van het strafrecht
➔ Regels met betrekking tot:
- Vaststelling misdrijf
- De pleger
- Hoe straffen opleggen
- Werking en bevoegdheden van de instellingen
Onderscheid
• Strafrecht in de enge zin/materieel strafrecht = welke daden/ onthoudingen zijn een misdrijf
+ straf die de wet daarvoor voorziet + omstandigheden die invloed kunnen hebben op de
toepassing van de straffen en maatregelen
• Strafrecht in de ruime zin = strafrecht in de enge zin + strafprocesrecht
- Strafprocesrecht/strafrechtspleging/ formele strafrecht = beschrijft de manier waarop de
overheid het strafrecht correct moet toepassen
Belangrijke fasen in het strafprocesrecht: onderzoek – vordering/eis - berechting – (strafuitvoering)
(*)
onderzoek vordering berechting
(*) hoort eerder thuis in het penitentiair recht
➔ Vordering is het moment dat OM tussenkomt
- Taak OM: vorderen toepassing van de strafwet
➔ Berechting gebeurt door de vonnisgerechten (= politierechtbank, correctionele rechtbank,
hof van Assisen, Hof van beroep, correctionele kamer)
Doelstelling van het strafprocesrecht
1. Efficiënt organisatie door overheid-> zoveel mogelijk schuldigen vatten + berechten (MY
heeft recht op bescherming)
2. Waarborgen in het strafprocesrecht -> individuen beschermen tegen onrechtvaardig
ingrijpen door de overheid
OEF: bekijken filmpje + antwoorden vragen
1. Over welke fase gaat het? Onderzoek
2. Wie heeft de leiding over deze fase? Onderzoeksrechter
3. Welke onderzoeksdaden worden gesteld of zullen gesteld worden? Autopsie, verhoor
4. Over welk onderzoek gaat het hier? Gerechtelijk onderzoek
Pagina 1 van 49
,1.2 ACCUSATOIRE EN INQUISITOIRE RECHTSPLEGING
Twee soorten procedures
Inquisitoir Accusatoir
Altijd in de fase van het onderzoek Altijd in de fase van de vonnisgerechten, bij de
berechting
Kenmerken Kenmerken
- Schriftelijk - Mondeling
- Geheim (*) - Openbaar
- Niet tegensprekelijk (=geen debat -> - Tegensprekelijk
niet als burgerlijke partij, verdachte)
Nadruk -> bescherming van het individu: de
aanklager en de aangeklaagde staan op gelijke
voet
(*) zitting van de raadkamer
Conclusie: ons Belgisch rechtssysteem is een combinatie van inquisitoir en accusatoir
OEF: bekijk filmpje + antwoorden vragen
Welke soort rechtspleging? -> accusatoir
- Mondeling (debat)
- Openbaar (publiek)
- Tegensprekelijk (beargumenteerd de ene tegen de andere)
1.3 VOORNAAMSTE BRONNEN VAN HET RECHT
1. De wet
• Wetboek van Strafvordering dd. 10.07.1967
• Wet houdende voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvordering dd.
17.04.1878
• Wet van 20.07.1990 betreffende de voorlopige hechtenis
• Internationale verdragen
• …
2. Rechtspraak: uitspraken van rechtbanken en hoven
3. Rechtsleer: neergeschreven door rechtsgeleerden
Pagina 2 van 49
,2 VORDERING DIE UIT EEN MISDRIJF ONTSTAAT
2.1 GEVOLGEN VAN EEN MISDRIJF
Misdrijf = handeling die strafbaar is gesteld bij wet (er staat een sanctie op)
Wie vordert/ eist iets naar aanleiding van een misdrijf?
1. OM – strafvordering (er moet een straf komen) – verdediging van de maatschappij
- OM moet niet altijd vorderen
- Strafvordering uitoefenen = zaak aanhangig maken bij een rechtbank
- Doel van de strafvordering: pleger sanctioneren
2. Burgerlijke partij – burgerlijke vordering (schadevergoeding, teruggave)
- Burgerlijke vordering kan door slachtoffer of benadeelde partij
- Er is niet altijd een burgerlijke partij
- OPM: burgerlijke partij moet fout – schade en causaal verband aantonen
- Doel van de burgerlijke vordering: schadevergoeding of teruggave
OPM: niet elk misdrijf heeft schade tot gevolg vb.: dronken een voertuig besturen
• Misdrijf geeft dan enkel aanleiding tot strafvordering
2.2 UITOEFENING VAN DE STRAFVORDERING
OM
• Algemeen: vordert toepassing
van de strafwet
• Benaming is verschillend
naargelang rechtbank/ hof
Kenmerken van het OM
1. Hiërarchische opbouw
- Minister van justitie maakt GEEN deel uit van het OM (oefent NIET de strafvordering
uit)
WEL: toezicht en gezag over de magistraten van het OM
WEL: oefent het tuchtrecht uit
2. Ondeelbaar
- De magistraten treden op als orgaan van 1 functionele eenheid
- Magistraten kunnen overnemen
- Leden van het parket treden nooit in eigen naam
- Leden zijn verwisselbaar
Uitz.: arbeidsrechtbank
3. Onafhankelijk
- OM is partij in een strafzaak
- Geen bevelen of verbod ontvangen van de rechtbank
Pagina 3 van 49
, - Standpunt van de maatschappij en treedt op in hun naam
- Mogen alles zeggen wat nodig lijkt voor de strafvordering -> kunnen daar niet voor
gestraft worden
Het positief injunctierecht van de minister van Justitie
Wettelijk geregeld: art. 151 Ger. W. en art. 364 Sv.
= minister van justitie kan vervolging bevelen in bepaalde zaak
• OM moet dan volgen en de strafvordering inzetten
• OPM: minister heeft GEEN negatief injunctierecht
= vervolging die ingezet wordt door het OM, of die men wil inzitten -> minister kan
dat niet verhinderen
2.3 DE BURGERLIJKE PARTIJ
Onderscheid tussen
- Slachtoffer (geen verdere stappen ondernomen)
- Benadeelde partij (art. 5 bis V.T. Sv.)
o Schade veroorzaakt door een misdrijf
o Meer rechten dan slachtoffer vb.: op de hoogte gebracht van gerechtelijk
onderzoek, seponeren
o Conclusie: wil gewoon op de hoogte blijven van het dossier
- Burgerlijke partij (actie ondernemen om schadevergoeding, procespartij)
“Ik heb schade geleden en wil dat dat vergoed wordt”
Mogelijkheden bij instellen burgerlijke vordering
1) Als de strafvordering door het OM al ingesteld werd, dan zal de burgerlijke vordering
toegevoegd worden aan dit dossier.
2) Als er nog geen strafvordering ingesteld werd kan het slachtoffer zich volgens Art. 70 Sv.
Burgerlijke partij stellen bij de onderzoeksrechter.
a. Dit is een correctief op het monopolie van het OM om de strafvordering in te stellen.
Op deze manier kan het slachtoffer zelf invloed uitoefenen op de strafvordering
b. Wanneer doet men dit? Bij seponering
c. Hier zijn wel uitzonderingen op: tegen minderjarigen, parlementairen,…
3) Rechtstreekse dagvaarding voor de correctionele of politierechtbank inzake overtredingen en
wanbedrijven.
4) Burgerlijke vordering instellen bij REA.
a. Bewijslast ligt bij jou en niet het OM
Pagina 4 van 49
,Belangrijk: opportuniteitsbeginsel van OM (zie later)
= Het is aangewezen, opportuun om een keuze te maken
• OM kan beslissen dat de zaak zwaar genoeg is -> zaak aanhangig maken bij de
rechtbank en straf vorderen bij de vonnisgerechten
Keuzes OM:
- Minnelijke schikking (= iets laten betalen en klaar) → verval strafvordering
- Seponeren (= klasseren zonder gevolg) (voorlopige beslissing maar kan altijd
opnieuw activeren dus kan ook voor strafrechter komen)
- Bemiddeling in strafzaken (BIS) vb.: tussen dader en slachtoffer → verval
strafvordering
- Guilty plea (komt ook voor strafrechter)
- Vervolgen
2.4 TEGEN WIE WORDT DE STRAFVORDERING UITGEOEFEND
Strafvordering uitoefenen = zaak aanhangig maken bij de rechtbank
1. Natuurlijk persoon
2. Rechtspersoon (=juridische creatie met rechten en plichten -> worden vertegenwoordigd
door organen)
Procedure Terminologie
Onderzoek Verdachte
Gerechtelijk onderzoek Inverdenkinggestelde (beslissing van
onderzoeksrechter)
= voldoende aanwijzingen van schuld.
Fase van berechting Beklaagde
Hof van Assisen Beschuldigde
2.5 WIJZE VAN UITOEFENING VAN DE STRAFVORDERING
Misdrijf -> hoe wordt de politie op de hoogte gebracht?
Verschillende mogelijkheden
• Aangifte door niet-slachtoffer vb.: vluchtmisdrijf
• Klacht door slachtoffer zelf = melding aan politie
• Van ambtswege vb.: stoppen voor te blazen -> politie gaat dat vanwege zijn ambt te weten
komen
Daarna: toepassing van opportuniteitsbeginsel (zie hierboven)
Pagina 5 van 49
,Opdracht
De burgerlijke vordering
Welke hoedanigheid?
1. Sanda Dia? Slachtoffer
2. Ouders van Sanda Dia? Benadeelde partij en burgerlijke partij
3. KU Leuven? Benadeelde partij
4. GAIA? Burgerlijke partij wegens dierenmishandeling
5. Andere twee studenten die gewond raken bij de doop? Slachtoffer
2.6 HINDERPALEN BIJ UITOEFENING VAN DE STRAFVORDERING
Uitoefenen van een strafvordering = zaak aanhangig maken bij RB
Schorsing = tijdelijk niet mogelijk
Verval = niet meer mogelijk
Schorsing van de strafvordering Verval van de
strafvordering
Ingevolge de persoon van de verdachte Overlijden van de verdachte
Ingevolge een prejudicieel geschil Ontbinding of vereffening van een
rechtspersoon
Amnestie
Opheffing van de strafwet
Minnelijke schikking
Bemiddeling in strafzaken
Dading
Onmiddellijke inning bij verkeersovertredingen
De administratieve geldboete
De verjaring van de strafvordering
Het rechterlijk gewijsde – non bis in idem
2.6.1 SCHORSING
1. Ingevolge de persoon van de verdachte
a. Leden van de federale kamers en van de gemeenschaps-en gewestraden OF
Parlementaire onverantwoordelijkheid/ onschendbaarheid
i. Onverantwoordelijk: je mag je mening geven zonder grenzen.
ii. Onschendbaar: je kan niet zomaar voor de rechtbank gebracht worden. Dit
kan wel opgeheven worden door het parlement zelf.
b. Ministers, staatssecretarissen en leden van gemeenschaps- of gewestregeringen
c. Buitenlandse staatshoofden, regeringsleiders, ministers van Buitenlandse Zaken
d. Diplomatieke vertegenwoordigers van vreemd land in België
Pagina 6 van 49
, e. Consulaire ambtenaren
f. Ambtenaren van supra- of internationale organisaties
2. Ingevolge een prejudicieel geschil:
a. Principe: de strafrechter beslist over de geschillen van burgerlijk recht die voor hem
worden opgeworpen naar aanleiding van zaken die bij hem aanhangig zijn gemaakt.
Art. 15 en 16 V.T. Sv.
b. Uitzondering: strafrechter spreekt zich er niet over uit maar legt ze voor aan een
ander rechtscollege → prejudicieel geschil of vraag
c. Strafrechter legt geschil voor aan ander rechtscollege → Uitspraak van dit college
bindt de strafrechter (mag enkel recht uitspreken over misdrijven)
d. Prejudiciële vraag: Vraag aan Europees Hof van Justitie of GW Hof over
respectievelijk interpretaties van EU-wet en vragen over conflicten tussen wetten,
decreten en ordonnanties.
e. Prejudiciële geschillen:
i. Art. 16 lid 2: de toelaatbaarheid van een getuigenbewijs hangt af van een
geschrift dat ontkend wordt. → onderzoek naar echtheid voor de burgerlijke
rechter en terwijl wordt de strafvordering geschorst.
ii. Art. 17 en 18: betwisting over onroerend eigendomsrecht of ander zakelijk
recht → strafrechter kan de behandeling van de strafzaak schorsen en de
beklaagde opdragen om de zaak binnen een termijn van max 2 maand voor
de burgerlijke rechter aanhangig te maken.
2.6.2 VERVAL
1. Overlijden van de verdachte gaat niet door naar kinderen, strafrecht blijft individueel Art. 20
VT Sv.
2. Ontbinding of vereffening van rechtspersoon, tenzij dit tot doel heeft te ontsnappen aan
vervolging of tenzij juist in verdenking gesteld voor verlies rechtspersoonlijkheid Art. 20 VT
Sv.
3. Amnestie het beslissen om niet te vervolgen (meestal voor grote groep van mensen)
4. Opheffing van de strafwet retroactiviteit van de mildere strafwet
5. Minnelijke schikking zie verder
6. Bemiddeling in strafzaken of strafbemiddeling zie verder
7. Dading aangeboden door ministerieel departement of openbare dienst
Transactie of akkoord tot betaling van geldsom
8. Onmiddellijke inning bij verkeersovertredingen
- door speciaal aangestelde ambtenaren van politie of
Opsporingsambtenaren
- geen verplichting tot aanvaarding door dader
- bedrag < maximum door de wet bepaalde geldboete
- geen strafregister
9. Administratieve geldboete
- Vooral sociale wetgeving (zwart werk, geen aangifte bij RSZ)
- Bevoegdheid arbeidsauditeur
- In plaats van vervolging
- Verval strafvordering vanaf kennisgeving door F.O.D. van bedrag van boete
Pagina 7 van 49
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rechtenstudent011. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,49. Je zit daarna nergens aan vast.
