Introductie Hoe een woeste dino een braaf
fossiel werd 26
vaardigheden 28
Wereld
2.1 Het gezicht van de aarde verandert 30
2.2 Het dagboek van de aarde 32
2.3 Delfstoffen in soorten en maten 34
Herhaling Wereld 36
Verdieping Wereld 38
Australië en Japan
Schat aan delfstoffen en afhankelijk van het
buitenland 40
nederland
2.4 Delfstoffen in Nederland 42
Herhaling Nederland 44
Verdieping Nederland 44
praktische opdracht 45
Begrippen en samenvatting 46
Introductie: Hoe een woeste dino een braaf
fossiel werd
1 b Welke twee landen zijn onderwerp van de
landenvergelijking? Waarom denk je dat voor deze twee
Bekijk dit hoofdstuk, lees de titels en kijk goed naar de
landen is gekozen?
bronnen.
a Bij welke paragrafen van het onderdeel ‘Wereld’ passen de Australië en Japan. Australië heeft veel delfstoffen
foto’s op de openingspagina het best? Noteer de titels van en Japan niet. De landen vullen elkaar aan.
de paragrafen in de tweede kolom in de tabel bij deze vraag.
c Wat is het onderwerp van de paragraaf over Nederland?
(Eén titel gebruik je twee keer).
Delfstoffen
Achtergrondfoto Delfstoffen in
soorten en maten 2
Inzetfoto met de titel ‘Laag Het dagboek Bekijk de inzetfoto met de titel ‘Laag voor laag’. De foto is
gemaakt in Grand Canyon National Park.
voor laag’ van de aarde
a Zoek de Grand Canyon op in je atlas. Vul de topografische
Inzetfoto met de titel Delfstoffen in namen in.
‘Van bodemschat naar fiets’ soorten en maten
Het Grand Canyon National Park ligt in de Verenigde
Inzetfoto met de titel ‘Inslag- Het gezicht van de
krater van meteoriet’
Staten , in de staat Arizona . De canyon is
aarde verandert
ontstaan door de rivier de Colorado , die door een
b Hoe kan het dat die bodemlagen zichtbaar zijn geworden? c Welke alinea van de introductietekst past bij het getal 3 in
Kies het juiste antwoord. figuur 1?
Dat komt doordat:
De een-na-laatste alinea.
A de mens graafwerkzaamheden heeft verricht.
B de wind de bovenste lagen heeft laten verdwijnen.
C er erosie van de rivier de Colorado heeft plaatsgevonden. Leefgebied van de T-rex van Montana FIGUUR 1
D er verwering van de rivier de Colorado heeft
plaatsgevonden.
C.
c De oudste laag van de canyon dateert van ongeveer 1,7
miljard jaar geleden. Ligt die laag onderaan of bovenaan?
Die laag ligt onderaan.
d In een iets hoger gelegen laag van 1,25 miljard jaar oud zijn
fossielen van stromatolieten gevonden. Dat zijn bouwsels
van bacteriën. Blader het hoofdstuk door en zoek een
afbeelding van stromatolieten. Bekijk de afbeelding. Hoe
zag het gebied waar de Grand Canyon ligt er 1,25 miljard
jaar geleden uit?
Het was een kustgebied. 6
3 Gebruik bron 2, 3 en 4. Vul de juiste woorden in.
De dinosauriërs leefden vanaf zo’n 230 miljoen jaar geleden
Lees de introductie. Koppel de onderstaande woorden uit de
introductie aan de juiste omschrijving. toen de continenten nog aan elkaar zaten in het supercontinent
1 zoutzuur A wetenschap die bestudeert hoe de Pangea . Doordat het supercontinent uit elkaar viel,
aarde gevormd is
2 koolstofdioxide B tropisch klimaat met een droge en ontstonden er vele soorten dinosauriërs: grote en kleine,
een natte periode vleesetende en plantenetende, met veren en zonder veren. De
3 geologie C kleurloos en geurloos gas dat van
dinosauriër uit bron 3 en bron 4, de Tyrannosaurus rex/T-rex
nature in de atmosfeer voorkomt
4 moessonklimaat D puin uit de ruimte is een van de grootste. Hij leefde tot 66 miljoen jaar
5 meteoriet E stof die maakt dat kalk gaat bruisen
geleden toen een meteorietinslag een eind maakte aan het
1E, 2C, 3A, 4B, 5D. tijdperk van de dinosauriërs.
4 7
Lees de introductie. Wat zijn de juiste zinnen? Noteer daarvan Hieronder staat een aantal bodemschatten en omschrijvingen
de letters. van bodemschatten. Koppel de juiste omschrijving aan de
A De Tyrannosaurus rex, die opgegraven is in Montana, werd verschillende bodemschatten.
begraven onder een dikke laag klei waarin veel kalk zit.
A aardolie 1 Als je deze stof smelt, krijg je staal.
B De vondst van zoetwaterschelpen in het gebied duidt erop
dat de T-rex in een ondiepe zee leefde. B bauxiet 2 Deze delfstof werd vroeger in de mijnen van
C De T-rex leefde in een gebied waar zich bosbranden Zuid-Limburg gewonnen.
voordeden. C ijzererts 3 Deze stof wordt onder andere gebruikt om
D De T-rex leefde tussen de 66,4 en 66 miljoen jaar geleden. bouwplaatsen op te hogen.
C, D. D marmer 4 Fossiele brandstof die veel in het Midden-
Oosten uit de grond gehaald wordt.
5 E steenkool 5 Hier worden aluminium raamkozijnen van
Lees de introductie en gebruik figuur 1. gemaakt.
a Welke begroeiing zie je bij 1? En bij 2?
F zand 6 Sommige (dure) keukenbladen worden
Bij 1 zie je palmen en bij 2 varens. hiervan gemaakt.
b Wat zegt de begroeiing van vraag a over de temperatuur en
de neerslag ten tijde van de T-rex? A4, B5, C1, D6, E2, F3.
Het was warm en er viel regelmatig veel neerslag.
Dwarsdoorsneden aflezen
Als je op zoek bent naar het ontstaan van een gebied, dan e Op welke diepte begint je zoektocht? Kies het juiste
gebruik je vaak een dwarsdoorsnede. Een voorbeeld hiervan antwoord.
zie je in figuur 2. Een dwarsdoorsnede heeft een horizontale en meter diep.
Vanaf ongeveer 10 /
een verticale schaal. De horizontale schaal op de x-as geeft de
afstand in kilometers weer. De verticale schaal op de y-as geeft
Dwarsdoorsnede Venlo-Geleen FIGUUR 2
de diepte aan. De diepte wordt meestal in meters uitgedrukt.
Als we bijvoorbeeld naar Nederland kijken, dan zie je dat er 1 2 3
0m
duidelijke lagen zijn gevormd in de verschillende perioden van
het verleden. Die lagen liggen in theorie in horizontale laagjes
op elkaar, met de oudste laag onderop. 1000 m
1 2000 m
Gebruik figuur 2 en de atlaskaart Zuid-Nederland.
a Tussen welke twee plaatsen is figuur 2 gemaakt? A
3000 m
Venlo en Geleen.
b Je moet een schaalstokje maken voor de afstand tussen die 4000 m
twee plaatsen op de x-as. Bereken hoeveel kilometer 1 cm B
op de doorsnede is. Noteer steeds het juiste getal. 5000 m
51,5
De afstand tussen de twee plaatsen is op de kaart Geologische tijdschaal
kilometer. De afstand tussen de twee plaatsen in de Kwartair Trias
Tertiair Perm
dwarsdoorsnede is 7,1
centimeter. Een centimeter op Krijt Carboon
de dwarsdoorsnede is dus Jura
51,5 (kilometer)
gedeeld door 7,1
(centimer)
Bron: www.geologievannederland.nl, doorsnede van Venlo naar Geleen
= 7,3 kilometer.
c Op welke diepte liggen punt A en punt B? Herkennen van stenen
• Punt A: 3000 meter. • Punt B: 4500 meter.
d In Zuid-Limburg is een aantal jaren geleden een groot deel 2
van het skelet van een vijftien meter grote Maashagedis uit Je kunt naast sedimenten zoals zand, klei en grind drie
het Krijt gevonden. Stel je wilt nog meer van dergelijke resten soorten gesteenten onderscheiden: sedimentgesteente,
vinden, bij welke lijn – 1, 2 of 3 – zou je dan gaan graven? stollingsgesteente en metamorf gesteente. We beginnen met
de sedimenten grind, zand en klei.
Lijn 1.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper cxx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,79. Je zit daarna nergens aan vast.