Samenvatting Politiestudies
H1: Het politiemandaat, de politierol, dilemma’s, mythes en strategieën
1.1. Inleiding
Moderne westerse samenleving = institutionalisering vh geloof id vrije wil vd mens
➔ denkbeelden over mens evolueerden doorheen de geschiedenis tot een aparte speciale
entiteit
➔ individu werd heilig (sinds verlichting, franse revolutie)
➔ individuele vrijheid werd belangrijke waarde in SL → uitbouwen v wetten om te beschermen
tegen dwang vd groep, staat of kerk
Probleem vd erkenning vrijheid vd mens: als alle individuen vrij kunnen kiezen, hoe kan men dan in een
complexe SL tot ‘orde’ komen?
➔ om probleem op te lossen ontstaat neiging tot meer & sterker regelen vh dagelijkse leven
➔ dit maakt ‘vrijheid’ en ‘individualiteit’ precair (=twijfelachtig)
Hierdoor: SL balanceert tss 2 belangrijke idealen: de keuze voor ‘orde’ of ‘vrijheid’
Politie
● heeft in dit alles een centrale rol
● wordt gezien als hét middel waarover een SL beschikt om de orde te bewaren door haar ‘the task of
maintaining the order which those who sustain them define as proper’ te geven.
● de institutie die dagelijks de grenzen trekt tss orde & wanorde
⇒ om deze taak te vervullen: macht gekregen om geweld uit te oefenen & vrijheid v mensen te beperken
Politie = heeft als rol de orde bewaren & heeft het mandaat om geweld te gebruiken om deze orde te kunnen bewaren
⇒ politie komt voor problemen & dilemma’s te staan
1.2. Het politiemandaat
Juridische betekenis politiemandaat = de politie is het orgaan dat instaat voor ordehandhaving en
criminaliteitsbestrijding
⇒ Cain (1979): ‘definitie limiteert het politieonderzoek’
‘Juistere’ betekenis politiemandaat (volgens Cain) = een definitie waarin ‘politie’ wordt benaderd als het
handhaven vd geldende visies op orde → hierdoor wordt duidelijk dat men onderscheid moet maken tss de
‘politiefunctie’ en ‘de politie’
Politie als instituut:
- micro: contact tss burgers en politie
- meso: organisatie op lokaal niveau
- macro: instituut dat wil beschermen
Politiewetten (!)= wetten die gestemd worden op het niveau van een gemeenteraad (!!!)
→ bv: wildplassen in ene stad erger bestraft dan in andere stad
1
, Politie bestaat uit 2 grote mandaten:
1) Bestuurlijke politietaken
- verkeer regelen
- ordehandhaving
2) Gerechtelijke politietaken
- opsporingsonderzoek
- gerechtelijk onderzoek
- taken die verband houden met alles wat ih strafwetboek staat (wat misdrijven impliceert)
- gecontroleerd door justitie
Art. 1, WPA, 1992:
Bij het vervullen van hun opdrachten van bestuurlijke of gerechtelijke politie, waken de politiediensten over de
naleving en dragen zij bij tot de bescherming vd individuele rechten en vrijheden, evenals tot de democratische
ontwikkelingen vd maatschappij
Art. 14 WPA: (mandaat volgens de wet)
- bij het vervullen van hun opdrachten van bestuurlijke politie, zien de politiediensten toe op de
handhaving v openbare orde met inbegrip vd naleving vd politiewetten en-verordeningen, de
voorkoming v misdrijven en de bescherming v personen en goederen
- verlenen bijstand aan eenieder die in gevaar verkeert
- zorgen voor algemeen toezicht en controles op plaatsen waartoe zij wettelijk toegang hebben
- bezorgen verslagen aan bevoegde overheden
- voeren maatregelen v bestuurlijke politie uit
Art. 15 WPA: (mandaat volgens de wet)
- bij het vervullen v hun opdrachten v gerechtelijke politie, hebben de politiediensten als taak:
1) misdaden, wanbedrijven & overtredingen opsporen, bewijzen verzamelen, daarvan kennis
geven aan bevoegde overheden, daders ervan vatten (evt arresteren) & ter beschikking
stellen vd bevoegde overheid
2) personen in wier vrijheidsbeneming door de wet wordt voorzien, op te sporen, te vatten
(evt arresteren) & ter beschikking te stellen vr bevoegde overheden
3) de voorwerpen waarvan de inbeslagneming voorgeschreven is, op te sporen, in beslag te
nemen, ter beschikking te stellen vd bevoegde overheden
4) het verslag v hun opdrachten & de inlichtingen die zij nr aanleiding ervan hebben
ingewonnen ad bevoegde overheden te bezorgen
⇒ democratische ontwikkeling id maatschappij zorgt voor spanningen & kopzorgen bij popo
● Politiefunctie:
○ reeks van processen met specifieke sociale functies
○ universele vereiste voor elke sociale orde
○ openbare orde en gerechtelijke opsporingen
● Politie als instituut:
○ verwijst naar een specifieke sociale institutie
○ niet enkel de politie als organisatie staat in voor politiefunctie, maar een hele reeks v maatsch
instellingen vervullen mede deze taak
2
, Verschil tss de politie & andere ordehandhavende instituties volgens Bittner:
De politie krijgt het exclusieve mandaat vd overheid om geweld te gebruiken
Functie vd politie id SL volgens Bittner:
Een mechanisme voor de verdeling van niet-onderhandelbaar dwingend geweld dat wordt gebruikt in
overeenstemming met de dictaten van een intuïtief begrip van situationele vereisten
Definitie politie volgens Cachet=
De zorg binnen een bepaalde context vr het handhaven v daar geldende definities v sociale orde of specifieke
onderdelen daarvan, waarbij in laatste instantie de legale en legitieme mogelijkheid bestaat om gebruik te
maken v dwang of geweld
=> ‘zorg’: wijst erop dat de functie is gekoppeld a/e sociaal systeem (vaak de staat) dat instaat voor haar burgers
De dragers vh politieke gezag binnen het sociale systeem:
- geven in bep instanties de opdracht om voor deze functie in te staan
- ze mogen bij uitoefening v hun functie gebruik maken v geweld
- moeten hierbij rekening houden met rechtsregels
⇒ popo is niet enige die dwangmiddelen mag gebruiken
⇒ burgers krijgen op beperkte schaal de bevoegdheid om dit te doen (bv. het aanhouden v daders igv heterdaad)
1.3. Politierol
Voldoen aan verwachtingen vd SL= legitimiteit vd politie (!)
Politie krijgt juridisch & institutioneel haar mandaat om geweld uit te oefenen
⇒ dit staat niet los vd rol vd politie, nl: “het handhaven vd maatsch orde”
Mandaat + rol = onlosmakelijk met elkaar verbonden ⇒ om rol te vervullen, mag popo geweld gebruiken
Basisprincipe:
individuele vrijheid eindigt wanneer die de vrijheid ve ander zou belemmeren
⇒ dit idee is verankerd in wetten en regels met als doel maatsch orde te creëren waarin een
individu zijn vrijheid kan beleven, maar niet ten koste v anderen
Uitgangspunt= we leven in een pluralistische samenleving
⇒ hierdoor moeilijk om eenduidige omschrijving te geven vd verwachtingen die SL heeft tav politie
⇒ omdat hierover versch opvattingen en visies bestaan op versch niveaus (micro, meso, macro)
● Microniveau vh dagelijks optreden
○ versch overheden & politieke verantwoordelijkheden met versch visies over gewenst
eindresultaat
○ de tijdelijke dominante visie zal politieoptreden bepalen, omdat politie een orgaan is dat
wordt aangestuurd door overheden
○ politie treedt op onder verantwoordelijkheid overheden
○ ook burgers hebben versch visies op politieoptreden (sommigen dominanter)
3
, ● Mesoniveau vd organisaties
○ versch visies bij versch actoren, nl: procureur vh gerechtelijk arrondissement, actiegroep v
verontwaardigde burgers & politieorganisatie zelf
● Macroniveau vd SL
○ discussies over principes waarop politiewerk moet gestoeld worden
○ versch visies door actoren
Uitoefenen vh politiemandaat & de politierol complex, omdat er grote verscheidenheid bestaat id
verwachtingen tav de popo in een SL
- popo riskeert in legitimiteitscrisis te komen wanneer haar optreden nt voldoet ad verwachtingen vd SL
- hierdoor rekening houden met alle visies (ook v minderheidsgroepen)
Macht om geweld te gebruiken leidt tot zeer specifiek kenmerk, nl dat de popo moet omgaan met urgente
situaties
➔ er bestaat geen enkel probleem dat niet de aandacht verdient vd popo
➔ de burger doet beroep op politie en definieert situatie als ‘urgent’
DILEMMA 1
De politierol (zoals gedefinieerd door burgers) kan ontstaan doordat ze het legale mandaat heeft om geweld te
gebruiken, maar wanneer dit niet als een juiste wijze v optreden wordt ervaren, dan zal het geloof &
vertrouwen id politie onder de burgers sterk afnemen
Uitleg dilemma:
❖ er zijn verschuivingen id belangrijke waarden & normen die de SL heeft doorgemaakt
❖ belangrijke waarden nu: ondernemen, vooruitgang, vrede, bemiddeling, geweldloosheid
❖ door belang aan deze waarden krijgt slecht 1 specifiek korps de macht om geweld te gebruiken (om
vrede te bewaren)
❖ maar: wanneer popo effectief gebruikmaakt v geweld, wordt bewezen dat SL nt vreedzaam is
❖ vreedzame mechanismen opgezet door beleid werken dus niet
❖ dit verklaart volgens Bittner wrm bij machtsgebruik v popo, de burgers deze zaak nauwgezet volgen +
burgers zijn verontwaardigd en uiten hun emoties als popo niet-legitiem geweld hanteert
❖ politie toont door elk geweldgebruik dat het ideaal ve vreedzame SL veraf is
Uit onderzoek blijkt: politierol wordt vaak ingevuld, niet door effectief geweld te gebruiken, maar door de
mogelijkheid om het te kunnen gebruiken.
Uitgangspunt: politie zo min mogelijk geweld laten gebruiken
Dilemma 1 samengevat: politie krijgt als enige maatschappelijke instelling een uitzonderlijke macht, nl. geweld
mogen gebruiken, maar het excessief gebruik ervan brengt de politie en haar verantwoordelijken in een
moeilijke positie
1.4. Wat doet de politie?
David Bayley: “The police do not prevent crime”
⇒ politie doet alsof ze beste verdediging is tegen criminaliteit, maar dit is niet waar
4
