Rechtsvergelijking
DEEL 1 rechtsvergelijking: algemene principes
1. Wat is rechtsvergelijking?
1.1 Rechtsvergelijking, begrip en buitenlandrechtskunde
• 2 kernelementen: recht en vergelijking
o Recht: een (deel van een) rechtsstelsel, een rechtstak, rechtsinstellingen,
rechtsbegrippen, een beperkt geheel van rechtsnormen…
o Vergelijken: onderzoeken van verschillen & gelijkenissen
• Definitie: het onderzoeken van de verschillen en gelijkenissen tussen 2 of meer rechtsstelsels
of bepaalde onderdelen daarvan.
• Verschillende doelstellingen mogelijk
• Meta-recht (ook rechtsgeschiedenis -sociologie en -theorie)
1.2 Discipline of methode?
• Kischel (2015): pas antwoord nodig als dat antwoord bepalend is voor de oplossing van een
concreet onderzoeksprobleem
• Vergelijken moet wetenschappelijk verantwoord gebeuren
• Voortbouwen op het werk van anderen
• Elk rechtsvergelijkend onderzoek zal onvolmaakt zijn!
1.3 Soorten rechtsvergelijking
• Moderne rechtsvgl ontstond in 19e eeuw
• Internationaal Congres voor Rechtsvergelijking (Parijs, 1900)
o Duits Bürgerliches Gezetsbuch werd vgl’en met Franse Code Civil
o Ontwikkeling Universeel privaatrecht
• Na WOI:
o Alg rechtsbeginselen die erkend worden door de beschaafde naties, werden als bron
vh volkenrecht erkend
o Ontstaan Unidroit (internationaal instituut voor de eenmaking vh privaatrecht
• Na WOII:
o Aandacht voor methodologische problemen op de diverse domeinen van rechtsvgl
SOORTEN:
• Inter- nationale rechtsvgl
o Vergelijken van nationaal recht tss verschillende staten
• Inter-internationale rechtsvgl
o Internationaal-en supranationaalrechtelijke normeringsgehelen of -regels vgl’en
o Bv. bescherming van mensenrechten id rechtspraak vh EHRM en het Inter-
Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens
• Intra-nationale rechtsvgl
o Recht van deelstaten vgl’en binnen eenzelfde land
▪ Bv. onderwijsrecht in Vlaanderen, Franse en Duitstaligr gemeenschap
o Recht van lokale overheden
▪ Bv. politiereglementen van gemeenten inzake lawaaioverlast
1
,Sv rechtsvergelijking 2021-2022 Eline Campens
• Particulier-rechtsvgl
o Recht van niet (-zuiver)- publiekrechtelijke entiteiten vgl’en
▪ Bv. recht van kerken, interne reglementen van vakbonden
o Ook transnationaal recht
▪ Bv. afspraken tss gedragscodes voor multinationals
• Zuiver interne rechtsvgl
o Rechtsregels vgl’en die binnen éénzelfde rechtsstelsel toepasselijk zijn op diverse
fenomenen
▪ Bv. pensioenregeling van werknemers, ambtenaren en zelfstandigen vgl’en
• Inter-temporele rechtsvgl
o Recht, geldend op verschillende tijdstippen vgl’en
• Voorgaanden combineren
▪ Bv. repressie- verzoenings- en amnestierecht bestuderen na de val van
autoriaire regimes of bezettingen
▪ Bv. recht van deelstaten vgl’en met recht van staten (onderwijsrecht van
Vlaanderen en Nederland)
• Beslissen of onderzoek zal gaan over ‘levend recht” of ‘recht in de boeken’
o Levend recht in 1 land vgl’en met recht uit de boeken in een ander is NOT DONE!!!
• In literatuur: onderscheid ‘dogmatische rechtsvgl’ en ‘functionele rechtsvgl’
o Dogmatische: houdt zicht uitsluitend bezig met geldend, positief recht
o Functionele: gaat uit van een probleem en hoe het levend recht daarop een
antwoord biedt
• In literatuur: onderscheid tussen ‘micro -en macrorechtsvgl (twee uitersten)
o Micro:
▪ Aandacht voor welbepaalde rechtsinstellingen of normeringsgehelen
betreffende éénzelfde fenomeen of probleem
o Macro:
▪ hele (groepen) rechtsstelsels worden met elkaar vgl’en
▪ aandacht voor omvattende thema’s
• bv. juridische denkwijzen, procedures om geschillen te beslechten
▪ groeperen van rechtsstelsels is hier een belangrijke opgave
1.4 Relaties met belendende rechts -en wetenschapsdomeinen
1.4.1 Rechtsvergelijking en buitenlandrechtskunde
• Rechtsvgl ≠ onderzoek vh buitenlands recht
• Buitenlands recht beschrijven is wetenschappelijk indien je de methodologie vd rechtsvgl in
ere houdt
• Geen kennis/onderzoek van buitenlands recht zonder rechtsvgl
• Eigen recht wordt voor de vgl best ook ‘buitenlands rechts’
o Anders gevaar om de vgl door te voeren met een bril, gekleurd door het eigen recht!
2
,Sv rechtsvergelijking 2021-2022 Eline Campens
1.4.2 Rechtsvergelijking en juridisch vertalen en tolken
• Rechtsvgl ≠ juridisch vertalen en tolken
• Toch analoge beschouwingen als hierboven:
o Vertaler behoeft genoeg rechtsvgl’ende bagage om lezer op accurate wijze te laten
vatten wat de oorspronkelijke tekst bedoelde
o Vertaler moet juridische terminologie vd 2 talen beheersen (vormelijk & inhoudelijk)
1.4.3 Rechtsvergelijking en rechtsfilosofie, -theorie, -sociologie, -geschiedenis
• Rechtsfilosofie & rechtstheorie
o Abstracte reflectie over het recht
o Kunnen voortbouwen od resultaten van rechtsvgl’end onderzoek
o rechtsvgl kan zelf als toetssteen fungeren voor universele geldigheid vd
rechtsfilosofische/theoretische stellingen
• rechtssociologie
o relatie tss samenleving en recht
o rechtsvergelijking komt van pas voor variabelen o.b.v. verschillen in rechtsstelsels
o Rechtssocioloog kan verklaringspatronen voor verschillen en gelijkenissen aanreiken
o Rechtssocioloog kan wetenschappelijk correct het maatschappelijk
probleem/fenomeen formuleren dat men rechtsvgl’end wil onderzoeken
• Rechtsgeschiedenis
o Resultaten van rechtsgeschiedenis ≠ beperkt tot verklaren gelijkenissen & verschillen
o Rechtsvgl kan (niet exclusief) beroep doen od historische ontwikkeling
1.4.4 Rechtsvergelijking en internationaal privaat -en publiekrecht
• Internationaal privaatrecht
o Lost conflicten tss rechtsordeningen op door het toepasselijke recht, de toepasselijke
procedure en/ of de bevoegde rechter aan te wijzen
o Niet steeds het eigen recht door een eigen rechter
• Internationaal publiekrecht
o Kent als rechtsbron ‘de alg; rechtsbeginselen erkend door de beschaafde naties’
o Rechtsvgl nodig om alg. rb en internationaal gewoonterecht te identificeren
o Bij verdragen kan rechtsvgl nuttig zijn voor de interpretatie van bv. termen
‘Comparative law and economics’ en ‘legal origins’ (kader)
LAW AND ECONOMICS
o VS 1960: benaderingswijze vh recht vanuit economische analyse ervan
o Recht wordt gezien als sturingsinstrument om mensen tot gewenst gedrag te
brengen
o ‘Gewenst’ en ‘ongewenst’ in termen van (economische) efficiëntie
▪ Bv. strafrecht: hoe schrikt men best af vh plegen van misdrijven tegen de
laagste kost?
o Kritiek: mens zou zuivere homo oeconomicus zijn etc.
• Uitgangspunt van comparative law and economics-juristen: competitieve markt voor het
aanbod van recht
• Rechtsstelsels convergeren uiteindelijk naar het meest efficiënte recht
• Éénzelfde norm kan in een bepaalde institutionele context efficiënt zijn en in een andere niet
3
, Sv rechtsvergelijking 2021-2022 Eline Campens
LEGAL ORIGINS
o Economen zoeken een verklaring voor verschillen in economische resultaten (bv.
groei, werkloosheid) vertrekkend vanuit verschillen tss de rechtsstelsels
o Ook hier kwam kritiek op (recht zou statisch zijn etc)
• Comparative 4a wand economics gebruikt economische wetenschap om resultaten ve
rechtsvgl te verklaren, terwijl bij legal origins de resultaten van vgl’end economisch
onderzoek verklaren vanuit de rechtsvgl
• Combinaties van rechtsvergelijking met o.a. economisch onderzoek bewijzen dat de rechtsvgl
verrijkt kan worden door de resultaten
2. Waarom rechtsvergelijking?
2.1 Algemeen
• Onmiddellijke/nabije doelen (functies die automatisch door rechtsvgl nagestreefd worden)
o Algemene nabije doelen:
▪ Vreemd recht beter kennen en begrijpen
▪ Eigen recht beter kennen en begrijpen
o Specifieke nabije doelen:
▪ Begrijpen hoe het recht in zijn geheel en zijn onderdelen opgebouwd is
▪ Taxonomie vd rechtsstelsels en hun onderdelen opstellen
▪ Juridisch vertalen & tolken ondersteunen
• Intermediaire doelen (functies die rechtsvgl’er zelf vervult & tot concrete output leiden)
o Rechtsonderwijs, met in het bijzonder:
▪ Beginselenonderwijs in recht
▪ Eigenlijke onderwijs van buitenlands recht & rechtsvergelijking
▪ Integreren van rechtsvgl’ende componenten in juridische/andere vakken
▪ Bijdragen tot de rechtswetenschap als wetenschap
o Interpretatie van het eigen recht, in het bijzonder bij:
▪ Overname (transplant/receptie) van vreemd recht
▪ Leemten ih eigen recht
o Interpretatie van internationaal & supranationaal recht, in het bijzonder wanneer:
▪ Internationaal publiekrecht verwijst naar algemene beginselen of
internationale gewoonte
▪ Het internationaal/ supranationaal instrument begrepen dient te worden
vanuit het recht vd verdragsluitende staten
o Het vreemde recht correct toepassen
o Bijdragen tot verdere ontwikkeling vd methodologie vd rechtsvgl en tot de verdere
uitbouw vd rechtsvgl als wetenschappelijke discipline
• Verwijderde doelen (functies die rechtsvgl nastreeft, maar waarbij de resultaten vd rechtsvgl
niet tot een onmiddellijke conclusie leiden)
o ‘lege ferenda-funtie’: makers van nieuw recht helpen
o Coördinatie van rechtsstelsels/onderdelen ervan
o Harmonisatie en eenmaking van recht
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper elinecampens. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,99. Je zit daarna nergens aan vast.
