Dit is een samenvatting van alle lessen ODHM, dit vak werd gegeven in het eerste semester van het academiejaar . Dit vak werd ondersteund door verschillende docenten en gastsprekers. Deze samenvatting is gebaseerd op de slides en eigen notities van de les.
Orthopedagogische diagnostiek
handelingsplanning en methoden
1
,INHOUDSOPGAVE
1. STERKTEGERICHT PERSPECTIEF EN DIAGNOSTIEK ............................................................................................................................... 6
1.1. Sterktegericht perspectief ........................................................................................................................................... 6
1.1.1. Medisch / psychologisch ............................................................................................................................................................6
1.2. Orthopedagogische diagnostiek ................................................................................................................................. 6
1.2.1. defenitievan de orthopedagogiek ..............................................................................................................................................6
1.2.2. Kwaliteit van leven .....................................................................................................................................................................7
1.3. Diagnostische cyclus.................................................................................................................................................... 7
1.3.1. Wetenschappelijk verantwoord handelen .................................................................................................................................7
1.3.2. Diagnistische cyclus....................................................................................................................................................................9
2. DE DIAGNOSTISCHE CYCLUS ....................................................................................................................................................... 10
2.1. Belang van theorieën en referentiekaders ................................................................................................................ 10
2.1.1. Oordelen en beslissen in onzekerheid .....................................................................................................................................10
2.1.2. Wijze waarop mensen met kansen en waarschijnlijkheden omgaan ......................................................................................10
2.1.3. Vuistregels en heuristieken die mensen doorgaans geneigd zijn te volgen .............................................................................10
2.1.4. Kwaliteit van professionele diagnostiek...................................................................................................................................11
2.1.5. Van hulpvraag tot cyclus ..........................................................................................................................................................11
2.2. Hulpvragen, vraagstellingstypen en onderzoekstypen ............................................................................................. 11
2.3. Diagnostisch proces .................................................................................................................................................. 12
2.3.1. Aanmelding ..............................................................................................................................................................................12
2.4. diagnostische cyclus .................................................................................................................................................. 12
2.4.1. Advies = voorwaardelijke voorspelling.....................................................................................................................................17
2.5. Praktijkmodel: Handelingsgerichte diagnostiek (HGD) in het onderwijs .................................................................. 19
2.5.1. UITGANGSPUNTEN HGD ..........................................................................................................................................................19
2.6. Methoden voor visualisatie van problemen/ gebeurtenissen ................................................................................... 20
2.6.1. Genogram ................................................................................................................................................................................20
2.6.2. Gezinskaart ..............................................................................................................................................................................22
2.6.3. systemogram ...........................................................................................................................................................................22
2.6.4. tijdlin of levenslijn ....................................................................................................................................................................22
3. HANDELINGSPLANNING EEN INTRODUCTIE .................................................................................................................................... 23
3.1. What’s in a name ...................................................................................................................................................... 23
3.2. Onderscheiden modellen van handelingsplanning (Klomp, 1984; 1999) .................................................................. 23
3.3. Theoretische modellen van HP .................................................................................................................................. 24
3.3.1. GAS-schaal ...............................................................................................................................................................................24
3.3.2. Dynamisch stress-kwetsbaarheids model ................................................................................................................................25
3.4. Handelingsgericht werken......................................................................................................................................... 25
3.4.1. Methodisch en planmatig handelen: Fasen in het proces van handelingsplanning .................................................................25
3.4.2. Hoe ziet een handelingsplan er uit ? ........................................................................................................................................26
3.4.3. SMART DOELEN........................................................................................................................................................................27
3.5. Checklist voor een goed handelingsplan ................................................................................................................... 28
3.6. HP – Algemeen .......................................................................................................................................................... 29
3.6.1. Meerwaarde van handelingsplanning ......................................................................................................................................29
3.6.2. Mogelijke struikelblokken ........................................................................................................................................................30
3.6.3. randvoorwaarden ....................................................................................................................................................................30
3.6.4. centrale componenten .............................................................................................................................................................30
3.7. casus Melissa ............................................................................................................................................................ 31
3.7.1. Aanmeldingsformulier .............................................................................................................................................................31
3.7.2. klachtenanalyse: ordening klachten en hulpvragen.................................................................................................................31
3.7.3. Probleemanalyse: onderkennende diagnose ...........................................................................................................................31
3.7.4. Verklaringsanalyse: hypotheses ...............................................................................................................................................32
3.7.5. Indicatieanalyse .......................................................................................................................................................................32
3.7.6. Mogelijke interventies .............................................................................................................................................................32
3.7.7. Advies: inschatten prioriteit en haalbaarheid ..........................................................................................................................33
3.7.8. Advies: zorg en ondersteuning Melissa ....................................................................................................................................33
3.7.9. Advies: omgevingsondersteuning ............................................................................................................................................34
3.7.10. Handelingsplanning: mogelijke hoofddoelen .....................................................................................................................35
3.7.11. Handelingsplanning: REGULATE .........................................................................................................................................35
2
, 3.7.12. Handelingsplanning: RELATE ..............................................................................................................................................36
3.7.13. Handelingsplanning: REASON .............................................................................................................................................37
3.7.14. handelingsplanning mogelijke doelen op langere termijn ..................................................................................................37
4. PSYCHODIAGNOSTIEK VANUIT EEN INTERCULTUREEL PERSPECTIEF ...................................................................................................... 38
4.1. Test adaptatie projecten = wat doen wij ? ................................................................................................................ 38
4.2. CBCL .......................................................................................................................................................................... 38
4.3. Teach = test of everyday attention for children ........................................................................................................ 38
4.4. Psychometrie ............................................................................................................................................................. 38
4.4.1. Betrouwbaarheid,validiteit & normen .....................................................................................................................................38
4.4.2. Kenmerken psychodiagnostiek in het algemeen .....................................................................................................................39
4.5. Het WISC-V project in Vlaanderen ............................................................................................................................. 39
4.5.1. Vlaamse WISC-V steekproef .....................................................................................................................................................39
4.5.2. Inhoud van de wisc-v ...............................................................................................................................................................40
4.5.3. cfa ............................................................................................................................................................................................40
5. DE KIEM: DIAGNOSTIEK EN HANDELINGSPLANNING ......................................................................................................................... 41
5.1. Met wie werken wij ................................................................................................................................................... 41
5.2. Wat is de doelstelling ................................................................................................................................................ 41
5.3. Wat doen wij ............................................................................................................................................................. 42
5.4. Diagnostiek en handelingsplanning .......................................................................................................................... 42
5.4.1. intake en diagnostiek – ambulant ............................................................................................................................................42
5.4.2. handelingsplanning – ambulant ...............................................................................................................................................43
5.4.3. Intake en diagnostiek residentieel ...........................................................................................................................................43
5.4.4. VOORBEELD VAN HANDELINGSPLANNING HWH .....................................................................................................................45
5.4.5. DE WEGEN KOMEN OPNIEUW SAMEN ....................................................................................................................................45
6. GENTLE TEACHING ................................................................................................................................................................... 46
6.1. Video fragment ......................................................................................................................................................... 46
6.2. “Goed genoeg” relatie............................................................................................................................................... 47
6.2.1. onvoorwaardelijkheid ..............................................................................................................................................................47
6.2.2. gelijkwaardigheid .....................................................................................................................................................................50
6.2.3. Gentle teaching en Burgerschap ..............................................................................................................................................51
6.3. Nood aan houvast ..................................................................................................................................................... 51
7. DIAGNOSTIEK EN HANDELINGSPLANNEN BINNEN DE ZORG VOOR MENSEN MET EEN VERSTANDELIJKE BEPERKING ......................................... 52
7.1. De taak van de orthopedagoog: ............................................................................................................................... 52
7.2. Ondersteuningsdenken en kwaliteit van het bestaan als kader................................................................................ 52
7.2.1. van defect denken naar ondersteuningsdenken ......................................................................................................................53
7.3. Component 2: ondersteuningsbehoefte bepalen ...................................................................................................... 54
7.3.1. Bepalen van de ondersteuningsbehoefte ................................................................................................................................54
7.3.2. additionele diagnostiek bv. gericht op AAIDD model of human functioning ...........................................................................55
7.4. Component 3 : opstellen individueel ondersteuningsplan ........................................................................................ 55
7.4.1. Een inhoudelijk fundament ......................................................................................................................................................56
7.4.2. Werkzame factoren .................................................................................................................................................................58
7.4.3. Methodische overwegingen ....................................................................................................................................................59
7.4.4. Omgevingsfactoren ..................................................................................................................................................................59
7.4.5. Ondersteuning vormgeven op basis van de dialoog met de persoon (wensen, perspectieven, ondersteuningsbehoeften) ..59
7.5. Ondersteuning en Ondersteuningsbehoefte ............................................................................................................. 60
7.5.1. Ondersteuning kan daarbij ook verschillende vormen aannemen: .........................................................................................61
7.6. Een passend aanbod van methodieken en methodische werkvormen ..................................................................... 65
7.6.1. Throughput ..............................................................................................................................................................................65
7.7. Component 6: Evaluatie van het individueel ondersteuningsplan ............................................................................ 67
7.8. Persoonlijke Ondersteuningsuitkomsten Schaal voor Volwassenen POS-A .............................................................. 67
7.8.1. evidence based outcomes........................................................................................................................................................67
7.8.2. wat is de sis ..............................................................................................................................................................................68
7.8.3. personal outcome scale ...........................................................................................................................................................71
7.8.4. Tien stappen in de ontwikkeling van de POS ...........................................................................................................................71
7.8.5. Standaardisatie Procedures .....................................................................................................................................................72
7.8.6. Psychometrische kenmerkenStandaardisatie Data..................................................................................................................73
7.8.7. richtlijnen zelfbeoordeling .......................................................................................................................................................73
3
, 7.8.8. Richtlijnen beoordeling door anderen .....................................................................................................................................74
7.8.9. Vóór het gesprek ......................................................................................................................................................................74
7.9. Werken met de Personal Outcomes Scale (POS) ....................................................................................................... 74
7.9.1. Evidence based outcomes ........................................................................................................................................................74
7.9.2. individueel niveau ....................................................................................................................................................................75
7.9.3. Op locatie-/ clusterniveau: .......................................................................................................................................................76
7.9.4. Gebruik van de POS op organisatieniveau ..............................................................................................................................76
7.9.5. De POS in onderzoek ................................................................................................................................................................77
7.9.6. conclusie ..................................................................................................................................................................................77
8. PROBLEEMGEDRAG EN EMOTIONELE ONTWIKKELING BIJ PERSONEN MET EEN VERSTANDELIJKE BEPERKING. ................................................ 78
8.1.1. Hoe anders zijn zij/wij ? ...........................................................................................................................................................78
8.1.2. It’s all-in the mind ....................................................................................................................................................................78
8.2. Algemene benadering gedragsproblemen ................................................................................................................ 79
8.2.1. Gedragsproblemen= ijsbergfenomeen ....................................................................................................................................79
8.2.2. Kernprobleem ..........................................................................................................................................................................79
8.2.3. Advies voor niet psychiaters in onze sector .............................................................................................................................79
8.3. GG bij personen met VB: niet psychiatriseren ........................................................................................................... 80
8.3.1. Continuum ...............................................................................................................................................................................80
8.4. ontwikkelingspsychologie van de vroege ontwikkeling............................................................................................. 81
8.4.1. ADAPTATIEFASE (0 – 6m): homeostase vs. dysregulatie ..........................................................................................................81
8.4.2. SOCIALISATIEFASE (6–18m): vertrouwen vs. wantrouwen ......................................................................................................82
8.4.3. EERSTE INDIVIDUATIEFASE (18m – 3j): autonomie vs. afhankelijkheid ...................................................................................83
8.5. Eerste identificatie (3 – 7j): initiatief vs. geremdheid ................................................................................................ 84
8.6. Realiteitsbewustwording (7–12j): zelfvertrouwen vs. minderwaardigheid ............................................................... 84
9. OPVOEDINGSFACTOREN EN GEZINSFUNCTIONEREN ......................................................................................................................... 86
9.1. Situering .................................................................................................................................................................... 86
9.1.1. introductie ...............................................................................................................................................................................86
9.1.2. gezin: verschillende subsystemen ............................................................................................................................................86
9.1.3. Gezin uitdagingen vandaag ......................................................................................................................................................86
9.2. Opvoeding en gezin: terminologie ............................................................................................................................ 87
9.2.1. Opvoeden en opvoedingsproces..............................................................................................................................................87
9.2.2. CIRCULAIR PROCES...................................................................................................................................................................87
9.2.3. Opvoedingsproblemen zijn een continuüm .............................................................................................................................87
9.2.4. Opvoedingsproblemen: ondersteuning vs. Hulp......................................................................................................................88
9.2.5. Opvoedingsonzekerheid/ Opvoedingsvragen: oorzaken .........................................................................................................88
9.2.6. Opvoedingsnood = POS ............................................................................................................................................................88
9.2.7. AANBOD VAN OPVOEDINGSONDERSTEUNING ........................................................................................................................88
9.3. Opvoedingsproblemen hellinckx ............................................................................................................................... 89
9.3.1. primaire opvoedingsproblemen...............................................................................................................................................89
9.3.2. Secundaire opvoedingsproblemen ..........................................................................................................................................89
9.4. Ouder- kind – context interacties = macrotheorieën ................................................................................................. 90
9.4.1. Ecologisch model van Bronfenbrenner ....................................................................................................................................90
9.4.2. balansmodel van ......................................................................................................................................................................91
9.4.3. het procesmodel van belsky ....................................................................................................................................................92
9.4.4. Het ecologisch model vanuit sociale leertheorie .....................................................................................................................93
9.5. ouder-kind-relatie: Microtheorieën en instrumenten ............................................................................................... 94
9.5.1. Micro modellen ........................................................................................................................................................................94
9.6. Genormeerde instrumenten = 16 (COTAN) ............................................................................................................... 95
9.6.1. Gezinsvragenlijst ......................................................................................................................................................................96
9.6.2. vragenlijsten gezin en opvoeding.............................................................................................................................................96
9.7. Microtheorie 1: ouderlijke stressmodel ..................................................................................................................... 97
9.8. MICROTHEORIE 2: GECHECHTHEID .......................................................................................................................... 97
9.9. microtheorie 3: Klassieke opvoedingsstijlen .............................................................................................................. 97
9.9.1. Opvoedingsdimensies ..............................................................................................................................................................98
9.9.2. psychologische en gedragsmatige controle .............................................................................................................................99
9.10. Microtheorie 5: opvoeding volgens de zelfdeterminatie theorie ............................................................................ 100
9.10.1. Organismisch-dialectische mensvisie ...............................................................................................................................100
4
, 9.11. De praktijk van ouderschapsbegeleiding – ouderschapstheorie ............................................................................. 105
9.11.1. Ouderschap: kruk op drie poten .......................................................................................................................................105
9.11.2. ouderschapstheorie van der pas (drie aannames)............................................................................................................106
9.11.3. De focus van ouderenbegeleiding ....................................................................................................................................106
9.11.4. bufferdenken van ALICE VANDER PLAS ............................................................................................................................106
10. GASTCOLLEGE LABELLING ........................................................................................................................................................ 107
10.1.1. Verhaal Sara ......................................................................................................................................................................107
10.2. Een ervaringsdeskundig perspectief op labels ........................................................................................................ 110
11. OUTREACHEND WERKEN EN STRAATHOEKWERK ........................................................................................................................... 113
11.1. Waarom en defenitie outreachend werken ............................................................................................................ 113
11.1.1. Waarom outreachend werken ..........................................................................................................................................113
11.1.2. Defenitie van outreachend werken ..................................................................................................................................113
11.2. Vormen van outreach .............................................................................................................................................. 115
11.3. Het straathoekwerk................................................................................................................................................. 115
11.3.1. definitie straathoekwerk ..................................................................................................................................................115
11.3.2. doelstellingen ...................................................................................................................................................................115
11.3.3. Outreach versus straathoekwerk ......................................................................................................................................115
11.4. Harm reduction ....................................................................................................................................................... 116
11.4.1. Ontstaan ...........................................................................................................................................................................116
11.4.2. kenmerken ........................................................................................................................................................................116
11.4.3. Veratnwoording ................................................................................................................................................................117
11.4.4. Uitgebreide definitie .........................................................................................................................................................117
11.4.5. Kort samengevat ...............................................................................................................................................................117
5
, 1. Sterktegericht perspectief en diagnostiek
1.1. Sterktegericht perspectief
Focus op de mogelijkheden → hoop en verandering ( realistische hoop, uitdagende doelstellingen
die niet te groot of te klein zijn waar er hoop in aanwezig is).
Mobiliseren van krachten van een persoon
→ Talenten
→ Kennis
→ Capaciteiten
Divers = oudere personen, jongeren met gedrags- en emotionele stoornissen, druggebruikers,
personen met een psychische kwetsbaarheid, kinderen met een beperking, … ieder van ons!
Aandacht voor de persoon die voor je zit, voor zijn talenten en niet louter kijken naar het individu
maar ook de context meenemen, wie staat er rondom je…
Hoe kijken wij als samenleving naar iemand die psychisch kwetsbaar is, hoe kijken wij naar
mensen die “ anders” zijn. Niet wijzen met het vingertje.
Syllabus Tekst 1 = power and the people (= belangrijke tekst, welke boodschap willen ze hier
brengen?)
1.1.1. MEDISCH / PSYCHOLOGISCH
Medisch = dokter luistert naar het verhaal van de patiënt, doet wat onderzoek en zoekt naar een
oplossing. Dit of dat, evidence based medicine = (uni-)causaal verband
Psychologisch = DSM-5 = voldoen mensen aan bepaalde criteria dan leidt dit mogelijks tot een
diagnose, via objectiviteit en testen. Focus op individu en weinig aandacht voor de pedagogische
context. ➔ belangrijk om naast te testen ook naar de context te gaan kijken.
Wij moeten kijken naar meer dan enkel de moeilijkheden, de problemen en de pathologie maar
ook kijken naar de persoon in context, de relaties en de mogelijkheden ➔ macht versus
gelijkwaardigheid !
wat is eerlijkheid, wat zijn mensen hun mogelijkheden en hoe kan je kijken naar wie de persoon
is. niet één opdracht die gelijk is voor iedereen maar aangepast aan de persoon die voor je staat.
1.2. Orthopedagogische diagnostiek
1.2.1. DEFENITIEVAN DE ORTHOPEDAGOGIEK
“De studie van methodische, integratieve, ethische en betekenisvolle sociale interacties en
ondersteuning in maatschappelijk kwetsbare opvoedings- en leefsituaties, met als doel de
leefsituaties, de kwaliteit van leven en de participatie in de maatschappij van alle betrokkenen te
verbeteren, en dit door wetenschappelijk onderbouwde kwalitatieve en kwantitatieve
onderzoeksmethoden”
6
, Problematische of verontrustende opvoedingssituatie (POS – VOS) → Ter Horst , waarbij er
vooral gekeken wordt naar de Vastgelopen, complexe en maatschappelijk kwetsbare
opvoedings- en leefsituaties → zowel voor jongeren, voor kinderen als voor ouderen.
Relatief → verhaal van de persoon staat altijd centraal
Met als doel vanuit gelijkwaardigheid een Gefundeerd oordeel + voorstel van aanpak te voorzien.
Handelingsgericht in relatie treden met verscchillende actoren zonder een strikt onderscheid
tussen diagnose en behandeling ➔ Postmoderene orthopedagogiek.
Ondersteuningsdenken = wat wil je gaan bereiken et de ondersteuning die geboden wordt (
kwaliteit van leven) wat heeft iemand nodig en wat zijn zijn mogelijkheden.
1.2.2. KWALITEIT VAN LEVEN
1.3. Diagnostische cyclus
1.3.1. WETENSCHAPPELIJK VERANTWOORD HANDELEN
Dagelijks = problemen oplossen → intuïtie. Maar om echt te handelen en doelen op te stellen is
wetenschappelijke kennis is nodig → evidence based werken is nodig
EB in praktijk niet strikt vol te houden
1. Kennis niet beschikbaar
2. Kennis niet rechtstreeks inzetbaar (wetenschappelijke onderzoeksconditie ≠ praktijk)
7
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sitta. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,79. Je zit daarna nergens aan vast.
