Rechtsvergelijking
Deel I: Rechtsvergelijking: algemene principes
1. Wat is rechtsvergelijking?
1.1 Rechtsvergelijking, begrip en buitenlandrechtskunde
Rechtsvergelijking
o = vergelijken (= onderzoeken van verschillen en gelijkenissen) tussen twee of meer
rechtsstelsels of welbepaalde onderdelen ervan (rechtstak, normengeheel, norm,
instelling of rechtsbegrip)
Misleidende Franse (droit comparé) en Engelse (comparative law) benamingen
o Het gaat niet om een aparte rechtstak, wel om meta-recht
1.2 Discipline of methode?
Rechtsvergelijking als methode maakt dat je op een wetenschappelijk verantwoorde wijze
recht vergelijkt; dit kan via diverse wegen afhankelijk van gestelde doel
Rechtsvergelijking als wetenschappelijke discipline is het geheel van op wetenschappelijke
wijze verzamelde kennis inzake vergelijking van rechtsstelsels of onderdelen ervan; deze
kennis is opgebouwd op basis van onderzoek volgens de rechtsvergelijkende methode, maar
ook op basis van andere valide wetenschappelijke methoden en de kennis uit andere
wetenschapsdisciplines (vb. historisch, economisch of sociologisch onderzoek)
Rechtsvergelijkend onderzoek is steeds onvolmaakt
o Bewust zijn van de beperkingen
o Bescheidenheid geboden
o => Echter geen vrijbrief voor slechte kwaliteit! Geen ‘uitstappen in het buitenlandse
recht’
1.3 Soorten rechtsvergelijking
Vandaag rechtsvergelijking op alle rechtsdomeinen
Soorten rechtsvergelijking
o Inter-nationale rechtsvergelijking
Nationaal recht tussen verschillende staten
o Inter-internationale rechtsvergelijking
Internationaal- en supranationaalrechtelijke normeringsgehelen of -regels
Vb. bescherming van bepaalde mensenrechten in rechtspraak van EHRM en
inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens
o Intra-nationale rechtsvergelijking
Recht van deelstaten binnen eenzelfde land
Vb. onderwijsrecht in Vlaanderen, Franse Gemeenschap en
Duitstalige Gemeenschap van België
Recht van lokale overheden
Vb. politiereglementen van gemeenten inzake lawaaioverlast
o Particulier rechtsvergelijking
Recht van niet- of niet-zuiver-publiekrechtelijke entiteiten
Vb. recht van kerken
Transnationaal recht
Vb. afspraken tussen en gedragscodes voor multinationals
o Zuiver interne rechtsvergelijking
1
, Rechtsregels die binnen eenzelfde rechtsstelsel toepasselijk zijn op diverse
fenomenen
Vb. pensioenregelingen van werknemers, zelfstandigen en ambtenaren
o Inter-temporele rechtsvergelijking
Recht geldend op diverse tijdstippen (momentopname)
≠ rechtshistorisch onderzoek
o Een combinatie van voorgaanden
Vb. recht van deelstaten vergelijken met recht van staten
‘Levend recht’ of ‘recht in de boeken’ vergelijken?
o Belangrijk is: zelfde gezichtspunt aanhouden
Vergelijken van ‘levend recht’ in één land met ‘recht in de boeken’ in een
ander land is uit den boze
Dogmatische versus functionele rechtsvergelijking
o Dogmatisch = vergelijken van positief recht (zoals in de boeken)
o Functioneel = uitgaan van een probleem en nagaan hoe het ‘levend recht’ daarop
een antwoord biedt
Minder nuttig onderscheid (merk op functioneel slaat hier op functie van
recht, niet van de rechtsvergelijking)
Wij: teleologische methode van rechtsvergelijking: functie/ doel van
rechtsvergelijking zelf staat centraal
Micro- versus macro-rechtsvergelijking
o Eerder glijdend schaal
Constante interactie
Macro helpt micro zinvol doorvoeren
Micro voedt algehele plaatje van macro
o Macro: hele rechtsstelsels met elkaar vergeleken en dus groeperen
o Micro: rechtsinstellingen of normeringsgehelen betreffende eenzelfde fenomeen of
probleem
1.4 Relaties met belendende rechts- en wetenschapsdomeinen
1.4.1 Rechtsvergelijking en buitenlandrechtskunde
Buitenlandrechtskunde verschilt van rechtsvergelijking, maar:
o Buitenlands recht maar beschrijfbaar via rechtsvergelijkende methode
o Rechtsvergelijking veronderstelt kennis van te vergelijken buitenlands recht
Opm.: eigen recht wordt voor de vergelijking best ‘buitenlands recht’
Voorkomen van nationale vooringenomenheid
1.4.2 Rechtsvergelijking en juridisch vertalen en tolken
Juridisch tolken en vertalen verschilt van rechtsvergelijking, maar:
o Juridisch tolken en vertalen maar mogelijk via rechtsvergelijkende methode
o Rechtsvergelijking veronderstelt kennis van de taal van het te vergelijken buitenlands
recht
Opm.: eigen recht wordt voor de vergelijking best ‘buitenlands recht’
1.4.3 Rechtsvergelijking en rechtsfilosofie, - theorie, -sociologie, -geschiedenis
Met elk van deze is een vruchtbare interactie mogelijk
Rechtsfilosofie en rechtstheorie
o Abstracte reflectie over recht
2
, Enerzijds: rechtsfilosofie en rechtstheorie kunnen voortbouwen op de
resultaten van rechtsvergelijkend onderzoek
Anderzijds: rechtsvergelijking zelf kan als toetssteen fungeren voor
universele geldigheid van rechtsfilosofische of rechtstheoretische stellingen
Rechtssociologie
o Relatie tussen samenleving en recht
Rechtsgeschiedenis
o Volgt wetenschappelijke methoden van historisch onderzoek
Resultaten ervan zijn niet beperkt tot verklaren van gelijkenissen en
verschillen
1.4.4 Rechtsvergelijking en internationaal privaat- en publiekrecht
Rechtsvergelijking zal belangrijk zijn bij de toepassing van deze rechtstakken
Internationaal privaatrecht
o Conflicten tussen diverse rechtsordeningen positiefrechtelijk oplossen door het
toepasselijk recht, de toepasselijke procedure en/of de bevoegde rechter aan te
wijzen
Internationaal publiekrecht
o Rechtsbronnen:
Algemene rechtsbeginselen erkend door beschaafde naties
= algemene rechtsbeginselen die algemeen aanvaard worden
Internationaal gewoonterecht
Verdragen
Interpretatie van termen
‘Comparative law and economics’ en ‘Legal origins’
o Twee voorbeelden van de interactie tussen rechtsvergelijking en economische
wetenschap
o Recht wordt gezien als sturingsinstrument om mensen tot gewenst gedrag te
brengen en van ongewenst gedrag af te houden
o Comparative law and economics
= (gematigde) toepassing van ‘law and economics’ denken op de
rechtsvergelijking
Uitgangspunt: er bestaat een competitieve markt voor het aanbod van recht.
Verandering van recht is vaak product van overname van recht. Concurrentie
tussen rechtsstelsels maakt dat rechtsstelsel naar het meest efficiënte recht
zullen convergeren
Wel wordt bestaan van belangrijke transitiekosten aanvaard en dus
dat eenzelfde norm in een andere context een andere efficiëntie kan
toekomen
o Legal origins
Wil verschillende economische resultaten verklaren vanuit verschillen in de
rechtsstelsels
o Beide benaderingen zijn eerder ‘Angelsaksisch’ vooringenomen
2. Waarom rechtsvergelijking?
2.1 Algemeen
We onderscheiden nabije, intermediaire en verwijderde doelstellingen of functies
Alternatieve benaderingen zijn mogelijk
3
, De grenslijnen tussen de onmiddellijke, intermediaire en verwijderde doelen zijn vloeibaar
2.2 Onmiddellijke of nabije doelen en functies van de rechtsvergelijking
= functies die quasi automatisch door de rechtsvergelijking nagestreefd worden, te weten:
o De algemene doelen:
Het vreemde recht beter te kennen en te begrijpen; en
Het eigen recht beter te kennen en te begrijpen.
o De specifieke nabije doelen:
Te begrijpen hoe het recht in zijn geheel en zijn onderdelen opgebouwd is;
Een taxonomie van de rechtsstelsels en hun onderdelen op te stellen; en
Het juridisch vertalen en tolken te ondersteunen.
2.3 Intermediaire doelen en functies van de rechtsvergelijking
= functies die door de rechtsvergelijker zelf vervuld worden en leiden tot een concrete
output
Tot de intermediaire functies van de rechtsvergelijking rekenen we:
o Het rechtsonderwijs, met in het bijzonder:
Het beginselenonderwijs in recht;
Eigen positief recht wordt gepresenteerd als een keuze tussen of een
toepassing van bredere rechtsbeginselen
Het eigenlijke onderwijs van buitenlands recht en van rechtsvergelijking;
Het integreren van rechtsvergelijkende componenten in juridische en andere
metajuridische vakken; en
Het bijdragen tot de rechtswetenschap als wetenschap;
o De interpretatie van eigen recht, in het bijzonder bij
Overname (transplant of receptie) van vreemd recht; en
Leemten in het eigen recht
Nuttig voor rechter die zich niet schuldig wil maken aan
rechtsweigering
o De interpretatie van internationaal en supranationaal recht, in het bijzonder
wanneer
Het internationaal publiekrecht verwijst naar algemene beginselen of
internationale gewoonte; en
Het internationaal of supranationaal instrument begrepen dient te worden
vanuit het recht van de verdragsluitende staten;
o Het vreemde recht correct toepassen;
MAAR rechter moet toetsen of vreemde recht niet strijdig is met eigen
internationale openbare orde
European Convention on Information on Foreign Law (Raad van Europa)
Lidstaten komen procedures overeen voor verplichte verstrekking
van informatie over rechtsstelsel aan andere lidstaat
o Het bijdragen tot de verdere ontwikkeling van de methodologie van de
rechtsvergelijking en tot de verdere uitbouw van de rechtsvergelijking als
wetenschappelijke discipline.
2.4 Verwijderde doelen en functies van de rechtsvergelijking
= functies die de rechtsvergelijking nastreeft, maar waarbij de resultaten van de
rechtsvergelijking alleen niet tot een onmiddellijke conclusie leiden. De rechtsvergelijking
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper S2001rechten. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,48. Je zit daarna nergens aan vast.
