Samenvatting psychologie examen
Hoofdstuk 1: Wat is psychologie?
1.1 Een definitie van psychologie
- Psychologen proberen menselijk gedrag te begrijpen.
- Definitie
‘ Psychologie is een wetenschap waarbij het gedrag bestudeerd wordt en waarbij die
gedragsevidentie gebruikt wordt om de interne processen te begrijpen die aan dat gedrag ten
grondslag liggen.’
1.2 Ontwikkelingen die de psychologie mogelijk hebben gemaakt
- Eerste invloedrijke geschriften over het functioneren van de mens
kwamen van de Griekse filosofen, in het bijzonder Plato en
Aristoteles. Voor hen was de menselijke rede belangrijker dan
observatie.
- Na de val van het Romeinse rijk was de rooms-katholieke kerk de
belangrijkste hoeder van kennis in de westerse wereld.
o Ze vertaalde de geschriften van Plato en Aristoteles naar de
kerkelijke leer toe.
- In de 16e-17e eeuw groeide Europa een nieuwe vorm van
kennisvergaring, die gebaseerd is op systematische observatie en
actief ingrijpen in de wereld.
Wetenschappelijke revolutie *
- De groeiende invloed van de wetenschappen leidde tot het ontstaan
van twee aparte culturen (Snow,1959)
o De klassieke cultuur (gericht op kunst en letteren)
Nog steeds spanning
o De nieuwe natuurwetenschappelijke cultuur
onderling
- De nieuwe wetenschappelijke vorm van kennisvergaring werd ook
toegepast op het psychische functioneren van mensen, in het
bijzonder op de beperkingen van de menselijke waarneming en de
snelheid van informatietransmissies in de zenuwen.
o Duitse filosoof Von Helmholtz, meten van snelheid van
zenuwimpulsen
- 19 eeuw publicatie evolutietheorie Darwin
e
Onderzoeken
ONDERZOEK VON HELMHOLTZ
Von Helmholtz ontwierp een methode die het mogelijk maakte om een
zenuw in de poot van een kikker te stimuleren en het signaal een eind
verderop op te vangen. Daardoor slaagde hij erin de snelheid van
informatieoverdracht met een grote mate van nauwkeurigheid te bepalen.
Deze snelheid bleek niet oneindig groot te zijn, maar 30 meter per
seconde. (100 km/h)
ONDERZOEK VAN DONDERS
Onderzoek van von Helholtz op mensen geprobeerd. Hoeveel tijd hebben
mensen nodig om een taak uit te voeren? Donders werkte met drie
,verschillende condities. In elke conditie werden geluiden aangeboden als
stimulus (lettergrepen: ka, ke, ki, ko en ku).
Eerste conditie: zelfde stimulus wordt aangeboden (bv: ki) en de
proefpersoon moet deze zo snel mogelijk herhalen. è A-reactie: 197 ms
tweede conditie: vijf lettergrepen door elkaar aangeboden en de
proefpersoon moest de lettergrepen zo snel mogelijk herhalen. è B-reactie:
285 ms
Derde conditie: vijf lettergrepen worden opnieuw aangeboden, maar
proefpersoon moet alleen ‘ki’ herhalen. è C-reactie: 46 ms en 42 ms
Begin van de mentale chronometrie:
‘Een techniek waarbij men de psychologische processen in informatieverwerking probeert te
achterhalen door te kijken naar de tijd die mensen nodig hebben om allerhande taken uit te
voeren.’
EVOLUTIETHEORIE DARWIN
Levende wezens zijn het resultaat van een aanpassingsproces aan
veranderende omstandigheden. Binnen elke soort bestaan er aangeboren
individuele verschillen, waardoor niet elke eigenschap bij elk lid van de
soort in even grote mate aanwezig is (genetische variatie).
Eigenschappen die niet goed aansluiten bij de omgeving, bedreigen de
overlevings-en voortplantingskansen van het individu (natuurlijk
selectie). Dieren en planten met de ‘slechte kenmerken’ zullen meer
moeite krijgen met de veranderende omgeving en kunnen hier dus niet
goed overleven of zich voortplanten (survival of the fittest).
*Wetenschappelijke revolutie
Copernicus, 1514, verspreidde teksten waarin hij de hypothese opperde
dat de bewegingen in het heelal beter te begrijpen vielen wanneer men
uitging van de veronderstelling dat niet alle hemellichamen rond de aarde
draaide, maar dat de aarde rond de zon draaiden. Galilei,1632,
publiceerde een boek waarin hij het copernicaanse model verdedigde en
het onderbouwde met een reeks nieuwe observaties. Newton heeft
Galilei’s inzichten verder uitgebouwd. De wetten van Newton worden
beschouwd als het beginpunt van fysica.
Copernicaanse revolutie:
‘Het inzicht dat de aarde niet het centrum vormde van het heelal.’
1.3 Het ontstaan van de psychologie
- Filosofen in de 15e -16e eeuw begonnen opnieuw zelf kritisch te
denken, i.p.v. alleen maar de klassieke filosofen en kerkvaders te
bestuderen en te becommentariëren.
- Psychologie werd een belangrijk thema binnen het filosofisch
denken.
- Onderzoekers begonnen de natuurwetenschappelijke methode toe
te passen op de studie van psychologische processen.
- Wundt opende het eerste laboratorium voor experimentele
psychologie aan de Universiteit van Leipzig en staat zo aan de basis
van de wetenschappelijke psychologie.
, - Binet ontwikkelde samen met Simon de eerste bruikbare
intelligentietest en wordt daarom als de vader van de toegepaste
psychologie beschouwd.
- In Amerika diende de psychologie heel wat pragmatischer te zijn dan
in Europa. Dit gaf aanleiding tot het functionalisme*.
- In een poging om de psychologie nog wetenschappelijker te maken,
stelden behavioristen voor om enkel observeerbaar gedrag te
bestuderen, dat beschouwd werd als het gevolg van eenvoudige S-
R-koppelingen. Daartoe werden ze geïnspireerd door het
positivisme**.
- Vanuit zijn praktijk met patiënten ontwikkelde Freud de
psychoanalyse. Hoewel hij die verdedigde als wetenschappelijk,
heeft ze haar kracht grotendeels te danken gehad aan het feit dat ze
een hermeneutisch alternatief vormde voor de wetenschappelijke
psychologie. Dit sprak vooral psychologen in de praktijk aan.
DESCARTES
Plaatste als een van de eerst het eigen denken op de voorgrond. Hij ging
uit van drie principes:
Dualisme:
‘ De overtuiging dat mensen uit twee onafhankelijke elementen bestaan: een lichaam en een
geest.’
Rationalisme:
‘Ware kennis is gebaseerd op de rede, die door het toepassen van logica nieuwe informatie
afleidt uit de bestaande.’
Nativisme:
‘De overtuiging dat de mens aangeboren kennis heeft, die het uitgangspunt vormt van alle
andere, afgeleide kennis.’
Nog een vierde overtuiging van Descartes was dat het universum een
machine vormde die wiskundig beschreven kon worden.
LOCKE
Volgens Locke kwam alle menselijke kennis voort uit ervaringen met
externe, voelbare voorwerpen en niet vanuit aangeboren ideeën. Hij
lanceerde ook de term ‘associaties van ideeën’ = hogere-ordekennis tot
stand kwam door combinaties van eenvoudigere ideeën. Als dingen samen
worden ervaren: vaak geassocieerd met elkaar. Grondlegger van het
empirisme:
‘ De inhoud van de geest is niet gevormd door aangeboren ideeën en afgeleide inzichten, maar
via zintuigelijke ervaringen die met elkaar geassocieerd worden.’
WUNDT
Definieerde de wetenschappelijke psychologie als een alliantie tussen
enerzijds de fysiologie, die ons informeert over de levensfenomenen die
, we met onze zintuigen kunnen waarnemen, en anderzijds de psychologie
waarbij de persoon van binnenuit naar zichzelf kijkt. Wundt maakte hier
een onderscheid tussen innerlijk waarneming (wat filosofen doen) en
experimentele selbbeobachtung ( een proefpersoon in een
gestandaardiseerde situatie plaatsen en proeven doen)
Introspectie:
‘De psychologie waarbij de persoon van binnenuit naar zichzelf kijkt.’
Wundt was voornamelijk geinteresseerd in het structuralisme.
Structuralisme:
‘ Een stroming in de psychologie die op basis van introspectie de structuur van het bewustzijn
probeerde te ontdekken.’
Functionalisme*
Functionalisme (de eerste belangrijke stroming binnen de Amerikaanse
psychologie) werd beïnvloed door de evolutietheorie
‘ Interesse in de toegepaste psychologie dan in het onderzoek. Psychologie dient om het
onderwijs te optimaliseren, om gevaarlijke afwijkingen op te sporen en te behandelen en om
de industriële productie te bevorderen.’
JAMES
Belangrijk in de Amerikaanse psychologie. Beschreef de mentale
processen als een ‘stream of consciousness’, voortdurend veranderende
stroom van gedachten en gevoelens.
Positivisme** en behaviorisme
John Watson werd geïnspireerd door het positivisme:
‘ Een beweging die ervan uitging dat de natuurwetenschappen de meest succesvolle manier
gebleken waren om de wereld te begrijpen en kennis te genereren.’
Men moest dus de concepten definiëren in termen van de gebruikte
meetprocessen en zo concreet mogelijke begrippen. Dit wordt ook wel
eens een operationele definitie genoemd. Nog een kenmerk voor het
positivisme (dat de behavioristen ook gebruikte) is dat tussen
onafhankelijke (karakteristieken van de situatie) en afhankelijke
variabelen (gedragingen van een persoon) een onderscheid moest
gemaakt worden. Het laatste kenmerk van het positivisme is dat een
wetenschappelijke theorie bestond uit het beschrijven van de precieze
relatie tussen de onafhankelijke en afhankelijke variabelen, het liefst in de
vorm van een wiskundige wet.
Door deze kenmerken (twee) kan het behaviorisme dus ook worden
gedefinieerd:
