Psychologie
Hoorcollege 1: wat is psychologie (niet)?
Definitie van psychologie
“De wetenschappelijke studie van de wijze waarop de menselijke geest werkt en hoe deze gedrag
beïnvloedt.”
Het woord psychologie is afkomstig uit het Oudgrieks. Psyche betekent ‘geest’, ‘breath, principle of
life, life, soul’. Ze geloofden dat die op zichzelf bestond, apart van het fysieke lichaam. ‘-logia’
betekent ‘spraak, woord of reden’. Psychologie is dus letterlijk de studie van de geest = het rationeel
praten en denken over de geest. De geest is onze gevoelens, gedachten en gedrag.
De psychologie als studie van de menselijke geest en het gedrag is oud. Doorheen de eeuwen
zochten mensen steeds verklaringen voor het gedrag, gevoelens en denken van henzelf en anderen.
Psychologie houdt zich niet alleen bezig met geestelijke processen. Het bestaat zowel uit interne
geestelijke processen (indirect waarnemen), als externe, waarneembare gedragingen (praten, lopen,
…). Het 2de aspect van de definitie heeft betrekking op het wetenschappelijke onderdeel van de
psychologie. Deze wetenschap is gebaseerd op objectieve, verifieerbare gebeurtenissen.
De psychologie als wetenschappelijke studie is nog vrij jong
Systematische studie van de gevoelswereld door o.a. Freud
Systematische studie van de cognitieve ontwikkeling van het kind door o.a. Piaget
Systematische studie van het gedrag door o.a. Skinner en Watson
De wetenschappelijke methode stelt minimaal 3 eisen:
1. Controleerbaar: de methode van kennis opbouwen moet duidelijk beschreven worden in alle
aspecten, zodat andere personen kunnen controleren of de conclusies gerechtvaardigd zijn.
2. Herhaalbaar: het onderzoek moet kunnen overgedaan worden, zodat men kan nagaan of
dezelfde resultaten bekomen worden.
3. Falsificeerbaar (weerlegbaar): de hypothese moet zo geformuleerd worden dat men kan
bewijzen dat ze onjuist is. De hypothese moet testbaar zijn.
De psychologie heeft een positieve invloed op talrijke gebieden van het leven en de kennis verhoogt
het welzijn:
Verkeersveiligheid: vb. waarneming van verkeerssituaties, motiveren tot veilig gedrag;
Preventie en behandeling van psychische en lichamelijke aandoeningen;
Winkelen: vb. winkelervaring optimaliseren; Selectie van personeel, enz.
Binnen de psychologie onderscheiden we dan ook uiteenlopende specialisaties:
De cognitieve psychologie
“cognitieve psychologie is de wetenschappelijke studie van mentale/psychische processen zoals taal,
aandacht, geheugen, waarneming & denken.”
1
, Cognitieve processen stellen ons in staat om de wereld rond ons en onszelf te ervaren, bijvoorbeeld
om bekende gezichten te herkennen, om emoties te ervaren en ze ons te herinneren, om met elkaar
in contact te komen door gesproken en geschreven taal.
De ontwikkelingspsychologie
“De studie van de ontwikkeling van de gemiddelde mens over het leven van pasgeborene tot oudere
op het vlak van de taal, psychomotoriek, het denken, geweten, emoties.”
Ze beschrijft de “normale” ontwikkeling op verschillende leeftijden. Nut: −
om afwijkingen te detecteren
waardoor tijdig therapeutisch kan ingegrepen worden
o om de achterstand zo goed als mogelijk te beperken
o en de beperking in functioneren in het dagelijks leven zo minimaal als mogelijk te
houden.
De sociale psychologie
“Ze bestudeert het gedrag van mensen in interactie met anderen, m.a.w. de individuele mens als
sociaal wezen.”
Ze verschilt van de sociologie die het gedrag van groepen bestudeert. Vaak zijn dit maatschappelijke
groepen die zich onderscheiden door hun opleidingsniveau, soort arbeid, wereldbeschouwing,
politieke voorkeur, enz.
De klinische psychologie
“Ze bestudeert het voelen, denken en gedrag van mensen die in een bepaalde periode van hun leven
afwijken in bepaalde aspecten van hun voelen, denken en gedrag.”
Ze vindt toepassingen in de preventie en behandeling van aandoeningen zoals depressie, ADHD,
autisme, dwanghandelingen, enz.
De sport- en prestatiepsychologie
“De focus ligt op presteren, zowel bij het beoefenen van sport als in het dagelijks leven, bijvoorbeeld
in een schoolse of professionele omgeving.”
De pseudopsychologie
“Niet onderbouwde psychologische aannamen die als wetenschappelijke waarheden worden
gepresenteerd. Het is belangrijk vast te stellen waar de op feiten gebaseerde werkelijkheid eindigt en
de gefantaseerde begint.”
De psychologie, een wetenschap, is gekenmerkt door:
het gebruik van de rede en logica, niet een persoonlijk aanvoelen;
de systematische wijze waarop kennis wordt opgebouwd;
de empirische toetsing van hypothesen (veronderstellingen);
de nadruk op falsifiëren: weerleggen van veronderstellingen i.p.v. bewijzen van uitspraken;
Het inzicht dat correlatie geen causaliteit (oorzakelijk verband) is
Repliceerbaarheid / herhaalbaarheid: bv bij peer review
Extreme claims vereisen extreem bewijs
2