1
INLEIDING IN HET RECHT
ACADEMIEJAAR 2021-2022
Tektsten op toledo: te kennen!
Examenvorm: schriftelijk examen (met codex) – meerkeuze (24 vragen)
, 2
DEEL 1: Het fenomeen recht
Inleiding
Wat is recht?
= Recht is een normensysteem dat gecreëerd wordt door de overheid (de staat)
= Regels worden opgelegd, gehandhaafd en gesanctioneerd door de overheid.
o Recht is een maatschappelijk product (in Nederland is het anders!)
Ubi societas, ibi ius. Ubi ius, ibi societas
= waar een maatschappij is, daar is recht. Maar ook omgekeerd.
o Je kan geen maatschappij hebben zonder recht. Zonder afspraken is het een
warboel.
o Recht evolueert en is een beleidsinstrument.
o Het is altijd gebonden aan een concrete maatschappij, bv in tijden van eskimo’s
wordt recht telkens anders begrepen
o Recht is moeilijk definieerbaar
Recht als geheel van bindende regels
Algemeen geldende regels (categorie 1)
= Regels die voor elk rechtssubject (iedereen) gelden in een bepaald land.
1) Opleggen 2) Verbieden 3) Toelaten 4) Beloven
Algemene gebodsbepalingen
= De overheid gaat gedrag opleggen (verplichtingen).
Is meestal positief geformuleerd (“ik gebied u om iets te doen”)
Soms ook negatief (straf aan gekoppeld)
o Bv verplicht om verkeersregels na te leven
o Bv verplicht om aangifte te doen als ouder van de geboorte van het kind
o Bv art 422 Bis SW: je bent verplicht om hulp te verlenen aan iemand in nood
OPM: Verzuimen = nalaten, iets niet doen
Algemene verbodsbepalingen
= De overheid gaat gedrag verbieden.
Gedragingen die niet getolereerd worden (staan in het strafrecht)
o Bv het is verboden om met meerdere mensen tegelijkertijd gehuwd te zijn
Verlofbepalingen
= De overheid gaat gedrag toelaten.
Overheid kan dit niet waarborgen maar heeft een systeem dat dit zo goed mogelijk
volbracht wordt.
, 3
Het recht geeft de mogelijkheid om iets te doen, maar moet niet. Het is geen
verplichting.
o Bv eigendomsrecht/ Bv iedere echtgenoot kan scheiding aanvragen.
Belovende regels
= De overheid gaat gedrag beloven Je hebt het recht op iets. (bv recht op onderwijs / arbeid)
Regels toepasbaar na een keuze (categorie 2)
= Regels die gelden wanneer je een bepaalde keuze gemaakt hebt
Rechtssubjecten maken keuzes. Het recht biedt voor de vaak vaak voorkomende keuzes,
regels.
Bv: Adoptieregels, als je adopteert. Huurregels als je huurt. Huwelijkregels, als je trouwt.
Wilsaanvullende of suppletieve regels (categorie 3)
= Een soort reservebank van het recht.
= Het recht gaat ervan uit dat een persoon keuzes maakt, waarmee de overheid zich weinig
moet bemoeien
De keuze kan niet gemaakt worden.
Regels krijgen een suppletief karakter: uw wil gaat voor!
Afwijken van deze regels mag, als onze wil voorgaat.
= Dit zijn regels die pas gelden als de betrokken rechtssubjecten zelf geen regels maken.
Men gaat uit van de vrijheid van de burgers.
Bv In een huwelijk maak je keuzes zoals je zelf wil: je hebt onderling afspraken gemaakt met je
man over het financiële gedeelte, of over wie dat er op de kinderen past enz...
Bv Stel je zit op kot en het dak lekt, waardoor er geen water meer uit de kraan komt. Op dit
moment bel je de kotbaas, maar stel nu dat hij zich terugtrekt en er niets aan wil veranderen,
dan heb je regels nodig. Het recht zegt “grote herstellingen moeten betaald worden door
verhuurder, kleine herstellingen door de huurder”. Dit is een wilsaanvullende regel: mijn wil
gaat voor
Als je niet zelf afspraken / regels gemaakt hebt, dan zijn de suppletieve regels bindend vanaf het
moment dat je er gebruik van maakt.
Technische regels (categorie 4)
= Administratieve regels
Bv handtekeningen, procedures, termijnen
Recht en de maatschappelijke orde
Vanwaar komt het recht?
Het wordt gemaakt door de overheid en wordt steeds gewijzigd
Bv pensioenleeftijd = afhankelijk van wie aan de macht is
“UBI SOCIETAS, IBI IUS waar er een samenleving is, is er recht.
, 4
UBI IUS, IBI SOCIETAS” waar er recht is, is er een samenleving.
DEEL 2: De indelingen van het
recht
Rechtstakken – Publiekrecht en privaatrecht
Publiekrecht
Doel: Het verdedigen/waarborgen van de algemene belangen van de overheid
Aard: Van de meerderheid kan niet afgeweken worden, het is dwingend recht.
Verhouding: Verticaal Burger tegenover de staat.
Bv staatsrecht, strafrecht, fiscaalrecht, bestuursrecht, ...
Privaatrecht
Doel: Het beschermen van de private belangen van burgers.
Aard: Meerderheid is suppletief, de eerste keuze is aan de persoon zelf.
Verhouding: Horizontaal Burger staat tegenover burger.
Bv Huwelijk / Huurder – verhuurder / Burgerlijk recht / handelsrecht
De grens tussen publiek- en privaatrecht is in de loop van tijd vervaagd (vanaf WOII). Met
andere woorden, er is geen strikte scheiding meer door onze sociale welvaartstaat.
Bv arbeidsomstandigheden in de tijd van Daens (weinig tot geen rechten voor werkgever en als
die er waren, waren die privaat) -> overheid is zich gaan bemoeien -> meerderheid is nu
publiekrecht
Bv Indien je een arbeidsongeval krijgt, zorgt de overheid voor een invalide uitkering.
Nationaal recht en internationaal recht
Recht is een nationaal product, gekoppeld aan een bepaald land. Maar is ook internationaal,
recht dat over de landen heen gaat.
Bv het Belgisch recht geldt voor elke persoon in België, maar een Belg die in Amerika verblijft
moet kijken naar het Amerikaans recht.
Klassieke internationaal recht: Minstens 2 autonome staten die onderling afspraken maken
met elkaar in de vorm van een verdrag.
Europees recht = het recht uitgevaardigd door internationale organisaties
Objectief recht en subjectief recht
Er bestaan twee manieren om naar recht te kijken.
1) Objectief recht
o Alle rechtsregels die er momenteel in een land bestaat. Alles wat ter beschikking
is in de codex. Het wordt bekeken los van de mens.
o Fenomeen = law
