ALGEMENE PSYCHOLOGIE
GEEST, GEDRAG EN PSYCHOLOGISCHE WETENSCHAP
Wat is psychologie? (psyche = geest)
Vooraf: de Grieken geloofden dat de geest op zichzelf en apart van het fysieke lichaam bestond
Psychologie = de wetenschap van gedrag en geestelijke processen/de studie van de geest die zich
bezighoudt met:
❖ Interne geestelijke processen (bv. denken, voelen)
❖ Externe waarneembare gedragingen (bv. praten, glimlachen, lopen)
⇒ De psychologie is gebaseerd op objectieve,
verifieerbare gebeurtenissen
→ volgt bepaalde wetten en wetenschap
3 subdomeinen:
❖ Natuurwetenschappen (biologie, chemie)
❖ Sociale wetenschappen (sociologie, economie)
❖ Geesteswetenschappen (kunst, muziek)
→ Ergotherapie hoort bij natuurlijke psychologie
→ Link leggen met ergotherapie!
Psychologie is meer dan je denkt
3 soorten psychologen:
❖ Experimenteel psychologen (= onderzoekspsychologen) → onderzoekers (bv. werken aan
een unief)
❖ Docenten psychologen → lesgevers
❖ Toegepaste psychologen (=psychologisch consulenten) → kunnen op heel veel verschillende
plaatsen werken bv. in klinieken, scholen, bedrijven
➢ Specialisaties:
■ Arbeids- en organisatiepsychologen (A&O-psychologen)
→ specialiseren zich in aanpassingen aan de werkplek die de productiviteit
en arbeidsmoraal van werknemers moeten maximaliseren
■ Sportpsychologen
→ helpen atleten hun prestaties en motivatie te verbeteren
■ Schoolpsychologen
→ houden zich bezig met onderwerpen op het gebied van leren, het gezin
of persoonlijke omstandigheden
■ Klinisch psychologen (counselors)
→ helpen mensen zich aan te passen op sociaal en emotioneel gebied, of
moeilijke keuzes in relaties
1
, ■ Forensisch psychologen
→ kunnen bv. gevangenen in bepaalde inrichtingen testen om vast te stellen
of ze vrijgelaten kunnen worden of fit genoeg zijn om voor de rechtbank te
verschijnen
■ Omgevingspsychologen (staan dicht bij ergotherapeuten)
→ specialiseren zich aan de omgeving en het gedrag dat de patiënt toont
(we handelen altijd anders in een andere omgeving, we worden door die
omgeving beïnvloed)
■ Gerontopsychologen
→ gericht op ouderen om hun gezondheid en welzijn te behouden en te
leren omgaan met leeftijdsgerelateerde problemen
Psychologie is geen psychiatrie
Psychiatrie = een medisch specialisme dat zich richt op de diagnose en de behandeling van mentale
stoornissen → heeft geneeskunde gestudeerd en heeft deelgenomen aan een gespecialiseerde
opleiding
Psycholoog (heeft geen geneeskunde gestudeerd, meer op onderzoek gericht) ←→ Psychiater (heeft geneeskunde
gestudeerd en een gespecialiseerde opleiding gehad, meer op het medische gericht)
Kritisch nadenken over psychologie en pseudopsychologie
Pseudopsychologie = niet-onderbouwde psychologische aannamen die als wetenschappelijke
waarheden worden gepresenteerd
→ Er wordt veel gezegd over de psychologie, maar het is niet gebaseerd op de wetenschap, niet
kritisch
Het zesde zintuig = de proprioceptie
bv. je armen worden in een bepaalde houding gezet zonder je het ziet, toch kan je weten hoe je
armen staan (door de proprioreceptoren)
Kritisch denken = 6 vragen stellen
❖ Wat is de bron?
❖ Is de bewering redelijk of extreem?
❖ Wat is het bewijsmateriaal? (mensen hun ervaringen zijn niet genoeg, ze gelden niet voor
iedereen → anekdotisch bewijsmateriaal)
❖ Kan de conclusie beïnvloed zijn door bias?
➢ Emotionele bias → een denkfout op basis van emoties (bv. ik voel mij ongeliefd, dus
niemand houdt van mij)
➢ Confirmation bias → een bevestiging van iemand anders van iets wat je dacht dat je
al weet (bv. astrologie: mensen blijven erin geloven omdat ze de keren dat ze juist
waren onthouden en de keren dat ze ernaast zaten vergeten)
❖ Worden veel voorkomende denkfouten vermeden?
❖ bv. correlatie-causaliteit-denkfout (b. het aantal gevallen van autisme is gestegen omdat er
meer kinderen zijn ingeënt)
❖ Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
2
,Wat zijn de 6 belangrijkste perspectieven van de psychologie?
Basis van de psychologie
❖ Griekse filosofen (Socrates, Plato en Aristoteles)
❖ Aziatische samenleving
❖ Afrikaanse samenleving
❖ Rooms-katholieke kerk
1 Biologisch perspectief
ERVOOR: Descartes “Ik denk dus ik besta.”
❖ Idee: scheiding tussen de spirituele geest en het fysieke lichaam
❖ Biologische processen liggen aan de basis van sensaties en reflexen → Je hebt een lichaam
aan de ene kant en een geest aan de andere kant → fout
❖ Behoorde tot rationalisme (= denken is het enige middel om wetenschap te verrichten)
Kritiek vanuit het empirisme: focussen op het denken is onnodig, je moet je baseren op
waarnemingen, ervaringen en experimenten want dat zijn de enige bronnen van kennis (Bacon,
Locke,...)
Uitleg perspectief:
❖ Zoekt de oorzaak van gedrag in de genen, de hersenen, het zenuwstelsel en het hormonaal
stelsel
❖ Onze persoonlijkheid, voorkeuren, gedragspatronen en vaardigheden vloeien uit onze
lichamelijke eigenschappen
❖ Lichaam en geest worden terug samengevoegd en wordt beschouwd → holisme, holistisch
denken
❖ De geest is het product van de hersenen (alles wat je denkt voelt, … komt voort uit je brein)
Neurowetenschappen (substroming 1)
⇒ Een vakgebied dat zich richt op begrip van hoe de hersenen gedachten, gevoelens, motieven,
bewustzijn, herinneringen en andere mentale processen creëren
Evolutionaire psychologie (substroming 2)
⇒ Een vakgebied dat gedrag en mentale processen beschouwt op basis van genetische
aanpassingen aan overleving en voortplanting
⇒ Natuurlijke selectie (Darwin) → doorgeven van de eigen kenmerken bij de voortplanting
⇒ “Hoe heeft onze evolutie ons gedrag gecreëerd en hoe heeft de evolutie ervoor gezorgd dat wij
zo een brein hebben?”
2 Cognitieve perspectief
Introspectie naar de elementen van de bewuste ervaring
❖ Scheikunde: periodiek systeem
❖ Eerste experimenten in een psychologisch laboratorium werden uitgevoerd door Wilhelm
Wundt (Weber - psychofysica - limen = het ding dat je net wel of net niet kan zien sublimen
3
, = er net onder en = er net boven) (bv. mensen 2 voorwerpen laten voelen in de hand en
aanvoelen welk het zwaarste zou zijn)
❖ Gebruik van introspectie: beschrijving van eigen innerlijke, bewuste ervaringen (bv. ze lieten
een foto zien en je moest vertellen wat je erbij zag e hoe je je erbij voelde)
De erfenis van Wundt: structuralisme
= stroming die de basisstructuren van de geest en de
gedachten trachtte te ontrafelen en zochten naar de
elementen van de bewuste ervaring
❖ Veel kritiek: introspectie is te subjectief
❖ Toch grote invloed
Gestalt reactie: “Het geheel, niet de delen”
→ het gaat niet over die aparte delen, maar het
geheel
→ het bewustzijn is meer dan de zintuiglijke ervaringen
→ het geheel is meer dan de som van de delen
William James en de functie van geest en gedrag
❖ Functionalisme: stroming die meende dat psychische processen het beste begrepen kunnen
worden in het licht van hun adaptieve nut en functie
❖ Psychologie zou moeten verklaren hoe mensen zich aanpassen aan hun omgeving
(gebaseerd op Darwin)
❖ Ontwikkelde toegepaste psychologie: hoe kan psychologie worden toegepast om het
menselijk leven te verbeteren?
❖ Kritiek: te subjectief → oplossing: samenwerking met andere disciplines
Moderne cognitieve perspectief
❖ De nadruk ligt op cognitie: geestelijke activiteiten zoals waarnemingen, interpretaties,
verwachtingen, overtuigingen en herinneringen
❖ Gedachten en handelingen zijn het resultaat van het unieke cognitieve patroon van
waarnemingen en interpretaties van ervaringen
3 Behavioristisch perspectief: nadruk op waarneembaar gedrag
❖ Watson, Skinner en het behaviorisme
❖ Behaviorisme = wetenschap van het gedrag en van de meetbare omstandigheden in de
omgeving die dit gedrag beïnvloeden
❖ Focus op het waarneembare: stimuli van de omgeving en de reactie daarop → Signalen uit
de omgeving beïnvloeden ons → daaruit vormt gedrag
❖ Psychologische invalshoek die de bron van onze handelingen zoekt in stimuli vanuit de
omgeving, in plaats van innerlijke mentale processen
❖ Bij de geboorte: tabula rasa → gedrag gevormd wordt door de consequenties
❖ Behavioristische perspectief = aandacht voor de manier waarop ons handelen gevormd
wordt door de consequenties ervan (bv. Gaat een kind eerder dankjewel zeggen als het
wordt geprezen?
4
