Partim II: Mens binnen zijn bredere maatschappelijke
context: samenvatting
Gezondheidsbevordering
Onderscheid ziektepreventie en gezondheidsbevordering
• Ziektepreventie richt zich specifiek op het voorkomen van ziekte bij
risicogroepen -> negatieve benadering: ziekte
• Gezondheidsbevordering richt zich op het bevorderen van de gezondheid
over de hele bevolking; op de fysieke en sociale omgeving en levensstijl van
mensen -> positieve benadering: gezondheid
• Gezondheidsbescherming: geen directe tussenkomst van de burger
Soorten preventie
• Primaire preventie
o Aanpak van causale factoren van ziekte bij gezonde mensen -> oorzaak
van de ziekte wegnemen
• Secundaire preventie
o Detectie van ziekte in vroeg stadium bij zieke mensen die zich gezond
voelen: case finding <-> universele screening
• Tertiaire preventie
o Tegengaan van verslechtering van de toestand en preventie van
complicaties bij zieke mensen = zorggerichte preventie
• Quaternaire preventie
o Vermijden van gezondheidscomplicaties door overmedicalisering ->
wetenschappelijke evidentie en ethische verantwoording
• Primordiale/proactieve preventie
o Gericht op instandhouding van economische, sociale en culturele
‘algemene voorwaarden’ en ‘normen’ van gezondheid bij de hele
bevolking, dan wel bevolkingsgroepen -> upstream strategieën
,Soorten preventie in geestelijke gezondheidszorg
• Universele preventie: vooraleer problemen; op totale bevolking
• Selectieve preventie: gericht op risicogroepen
• Geïndiceerde preventie: op personen met problemen, maar die nog geen diagnose
hebben gekregen
• Zorg gerelateerde preventie: voorkomen complicaties
Gezondheidsbevordering
= het proces waardoor mensen of groepen in staat gesteld worden om meer controle te
verwerven over de determinanten van hun gezondheid, en zo hun gezondheid (fysiek,
sociaal en psychisch) te verbeteren.
Gezondheid is afhankelijk van (health field concept, lalonde)
• Levensstijl (rookgedrag, drinkgedrag, beweging, …)
• Omgeving (socio-economische factoren, werkomgeving, fysieke omgeving)
• Biologische factoren
• Organisatie van de gezondheidszorg
Onderscheid tussen gezondheidsbevordering en -inlichting:
• Gezondheidsbevordering: focust zich (op het individu en) haar omgeving
• Gezondheidsvoorlichting: focust zich op het individu -> onderdeel van
bevordering
= combinatie van leerervaringen ontwikkeld en ontworpen om mensen en
gemeenschappen te helpen hun gezondheid te bevorderen door het
verhogen van hun kennis en beïnvloeden van hun attitudes
GEZONDHEIDSVOORLICHTING GEZONDHEIDSBEVORDERING
AANGRIJPINGSPUNTEN Leefstijl Leefstijl, omgeving,
gezondheidszorgsysteem
METHODEN GVO GVO, structurele en
beleidsmatige interventies
WETESCHAPPELIJKE Gedragsw en biomedische Gedragsw, biomedische,
BASIS sociologie, economie, politiek
DOELEN Gedragsverandering Gedrags- en structurele
veranderingen
ACTOREN Paramedici Paramedici, beleidsmakers…
,Principes van gezondheidsbevordering
• Holistisch: niet enkel biomedisch, maar ook biopsychosociaal benaderd
• Participatief: samenwerking tussen medewerkers en de bevolking; patiënt
neemt zelf deel aan bevordering gezondheid en aan beslissingen van de
behandeling
• Emancipatorisch: in staat stelling van het zelf in handen nemen van de
gezondheid; ervoor zorgden dat gezonde keuze de makkelijkste wordt
• Rechtvaardig: creëren van gelijke kansen voor iedereen, ongeacht geaardheid
of achtergrond
• Multidisciplinair: combinatie van methoden en benaderingen door
verschillende diensten en disciplines
Settings: zorg, school, werk, vrije tijd, buurt, gezin, individu
Thema’s: voeding, tabak, alcohol, drugs, sedentair gedrag, valpreventie, mondhygiëne…
Ontstaan van de gezondheidsbevordering
1986: Ottawa Charter for Health Promotion (door Wereld Gezondheidsorganisatie)
Doel: antwoord op specifieke gezondheidsproblemen in landen met hoge welvaart,
gericht op specifieke en deels vermijdbare, chronische beschavingsziekten (hart- en
vaatziekten, kanker, ongevallen, …)
Strategieën voor gezondheidsbevordering
• In staat stellen van de mens (enable): primordiale preventie; mensen in staat
stellen keuzes te maken door bepaalde kennis en vaardigheden te leren,
toegang te geven tot info en vermijden van verschillen (s,e,c) in gezondheid
• Bemiddeling (mediate): intersectorale acties voor bevordering gezondheid
stimuleren vb. bij voeding ook beroep doen op landbouwers
• Pleitbezorging (advocacy): acties gericht naar beleidsmakers voor creëren van
vw voor gezondheid; de kans krijgen om gezonde keuzes te maken
Gezondheidsbevorderende acties
• Ontwikkelen van persoonlijke vaardigheden: educatie, sensibiliseren,
motiveren, vaardigheden aanleren…
• Creëren van ondersteunende omgeving: socio-ecologische aanpak: ervoor
zorgen dat gezonde keuzes de makkelijkste zijn
• Versterken van gemeenschapsacties: participatie: bv. Verenigingen
, • Heroriënteren van gezondheidsdiensten: meer preventie, eventuele
bijscholing als mensen in hun opleiding hier weinig over zagen
• Ontwikkelen van gezond beleid: intersectorale samenwerking
Ethiek binnen gezondheidsbevordering
• Niet vraag gestuurd (vb. in cafe roken) -> hoever mogen we hierin gaan
• Promoten ‘juiste’ levensstijl, ook al niet gewenst (ethisch verantwoord?)
• Mensen vinden het de rol van de overheid om maatregelen te nemen zodat men
gezonde keuzes kan maken, in mindere mate om ervoor te zorgen dat iemand
gezond leeft en niet ziek wordt
• Persoonlijke keuzes mogen gezondheid van andere niet schaden, daarom zijn regels
en beperkingen nodig
• WHO verplicht overheid om gezondheid te bevorderen
• Autonomie: in staat gesteld worden om eigen keuzes te maken ->
overheidsinterventies betuttelend
Actoren: Vlaamse overheid werkt ermee samen om preventief gezondheidsbeleid te
realiseren
o Partnerorganisaties
o LOGO’s
o Organisaties met terreinwerking
o Individuele zorgaanbieders: artsen, verpleegkundigen…
Partnerorganisaties
• Hebben expertise in domein(en) van gezondheidsbevordering
• Ondersteunen LOGO’s, organisaties terreinwerking en individuele zorg
- Verstrekken info en advies
- Ontwikkelen methodieken en materialen
- Ondersteunen de implementatie en het gebruik ervan
• Hebben beheersovereenkomst met overheid over hun opdracht (meestal 5 jaar)
• Vb. Sensoa, Diabetes Liga, Kind en Gezin, Eetexpert, Preventieve Mondzorg… ->
helpen partners met interventies
