Stage 1ste leerjaar
DEEL 1: Ontluikende geletterdheid
De beginsituatie voor mondelinge vaardigheden
Het belang van klankbewustzijn
1
, Samenvatting Stage 1ste leerjaar
Klankbewustzijn of fonemisch bewustzijn is een combinatie van het besef dat woorden bestaan uit
fonemen, de kleinste klankeenheden in gesproken taal, en de vaardigheid woorden op te delen in
fonemen. Fonemisch bewustzijn is een vaardigheid die zich ontwikkelt tijdens het leren lezen.
Fonologisch bewustzijn heeft daarentegen ook betrekking op het bewustzijn van grotere
klankeenheden, bijvoorbeeld rijmwoorden. Fonemisch bewustzijn is dus eigenlijk een specifieke vorm
van fonologisch bewustzijn en richt zich op de kleinste klankeenheden, nl. fonemen.
Op de afbeelding fzie je een oefening op het trainen van het fonologisch
bewustzijn. Stan en Jef, twee oudste kleuters en beste vrienden, werken deze
week rond het belangstellingscentrum De bakker. Meester Bruno selecteerde
doelwoorden (zoals brood, pistolet, glazuur, meel ...) en maakte deze memory op
eindrijm. Op de bank liggen allemaal afbeeldingen, Stan en Jef verklanken elke
afbeelding (ze kennen de doelwoorden al van hun bezoekje aan de bakker in het
dorp) en luisteren of het einde van het woord gelijk klinkt. Ze onderzoeken de
afbeeldingen, overleggen over de fonemen, geven feedback op mekaars
woorden, vragen aan de meester hoe het woord moet klinken. Uiteindelijk kleven
ze alle rijmparen op een groot blad.
Activiteiten die het fonemisch bewustzijn (=klankbewustzijn) stimuleren.
Auditieve woordmanipulatie
Auditieve discriminatie van fonemen: Het verschil kunnen horen tussen twee fonemen
Auditieve synthese van fonemen tot woorden
Alliteratie: Woorden herkennen die met eenzelfde klank beginnen (receptief) en woorden noemen
die beginnen met eenzelfde klank (productief)
Auditieve analyse van woorden in fonemen: Zeggen uit welke klanken een woord bestaat.
Deze drie oefeningen bepalen het fonemisch bewustzijn van een kind. Stel:
Een kind krijgt drie afbeeldingen te zien. Drie dieren: een kat, een rat en een kip. Vooraleer je de namen
voor de dieren bedenkt, moet je het met elkaar eens zijn over welk dier er te zien is.
- Welke namen voor de dieren op de afbeeldingen beginnen (of eindigen) met dezelfde klank? (moeilijk)
- Welke dierennaam begint met ‘r’? (makkelijk)
- Welke dierennamen eindigen met ‘t’? (moeilijk)
De beginsituatie van het lezen en schrijven
Oriëntatie geletterdheid
2
, Samenvatting Stage 1ste leerjaar
De beginsituatie in de kleuterklas voor lezen
Wat kun je verwachten van een oudste kleuter en lezen?
5-jarige:
- Ik weet dat er allerlei soorten boeken bestaan en besef wat ze me te bieden hebben.
- Ik besef dat prenten en tekst (letters) samenhangen.
- Ik weet dat geschreven taal hardop kan gelezen worden.
- Stilaan besef ik dat letters voor klanken staan: ik ken ook een paar klank-letterkoppelingen.
6-jarige:
- Ik herken al een paar woorden in teksten.
- Ik herken letters uit voor mij bekende woorden, zoals mijn naam.
- Ik doe soms alsof ik lees: ik gebruik dan vaak ‘boekentaal’.
- Ik ben gemotiveerd om écht te leren lezen.
De beginsituatie in de kleuterklas voor spellen
3
, Samenvatting Stage 1ste leerjaar
Wat kun je verwachten van een oudste kleuter en spellen?
5-jarige:
- Stilaan besef ik dat letters voor klanken staan. Ik ken ook een paar klank-letterkoppelingen.
- Ik houd ervan om woordjes over te schrijven, het liefst binnen functionele activiteiten.
- Ik speel graag met letters en bouw mijn eigen woorden. Soms kunnen de volwassenen er al iets van
maken.
6-jarige:
- Ik ontdek de klank-letterkoppelingen.
- Ik schrijf al eenvoudige woorden. Ik schrijf woorden zoals ik ze hoor en niet altijd volgens de regeltjes
van de volwassenen.
- Ik probeer te communiceren door gebruik te maken van letters gecombineerd met beelden.
Lees- en schrijfactiviteiten in de kleuterklas
VOORBEELDEN
Kleuters scheuren letters uit kranten en Ze herkennen letters in hun geheel: ontluikend
tijdschriften. lezen. Ze gebruiken de uitgescheurde letters om
nieuwe woorden te bouwen: ontluikend
spellen.
Kleuters verzamelen takjes en vormen daarmee Ontluikend spellen voor wie de letters gevormd
lettervormen en letters. heeft. Ontluikend lezen voor wie de gevormde
letters bekijkt of leest.
Kleuters vormen letters of lettervorm in Ontluikend schrift.
scheerschuim.
Kleuters vormen letters of lettervormen in Ontluikend schrift.
zand.
Kleuters stempelen woorden over. Ontluikend spellen.
Wat kun je verwachten van een oudste kleuter en verhaalbegrip?
5-jarige:
Ik begrijp het verhaal dat je vertelt:
- Over wat moeilijker onderwerpen,
- Met meer dan één verhaallijn,
- In echte verhaaltaal
- In een concrete wereld die ik zelf (nog) niet ken, maar aansluit bij mijn belevingswereld. Dit kan
zonder veel visuele voorstelling, tenzij het een complex of vreemd verhaal is.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper liezekerkaert. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.