Sociale pedagogiek
Prof. dr. Lieve Bradt
KLINISCHE ORTHOP EDAGOGIEK
& DISABILITY STUDIES
ACADEMIEJAAR 2020–2021
,Inhoud
1. INLEIDING OP SOCIALE PEDAGOGIEK 7
1.1 WHAT’S IN A NAME? 7
1.2 LOST IN TRANSLATION 8
1.3 INTERESSE IN DE SOCIALE PEDAGOGIEK 9
1.3.1 AANLEIDING VOOR TOENAME AAN INTERESSE 9
1.3.2 THE EMERGING SOCIAL PEDAGOGICAL PARADIGM 10
1.3.3 SOCIALE PEDAGOGIEK ALS UITWEG? 11
1.3.4 VALKUILEN VAN DE SOCIALE PEDAGOGIEK ALS ‘DE’ UITWEG 11
1.4 VERTREKPUNT VAN DEZE CURSUS 12
1.4.1 FOCUS OP SOCIALE INTEGRATIE ALS CENTRALE VRAAG 13
1.4.2 FOCUS OP JONGEREN ALS BELANGRIJKE DOELGROEP 15
1.4.2.1 Verschuivingen in de betekenis van het jong-zijn in de samenleving 15
1.4.2.1.1 Toenemende institutionalisering 15
1.4.2.1.2 Kinderrechten als referentiekader voor praktijk en beleid 18
2. RECONNECTING SOCIAL WORK TO SOCIAL QUESTIONS 21
3. JONGEREN VANDAAG: ENKELE CIJFERS 27
3.1 KADERING ONDERZOEKSPLATFORM 27
3.2 PROFIEL VAN DE JONGEREN 30
4. DE VLAAMSE JEUGDRAAD 33
4.1 WAT IS DE VLAAMSE JEUGDRAAD? 33
4.2 WAT DOET DE VLAAMSE JEUGDRAAD? 35
4.2.1 ALGEMENE WERKING 35
2
,4.2.2 KWALITEITSKADER 36
4.2.3 HOE BEPAALT DE VLAAMSE JEUGDRAAD HAAR THEMA’S? 37
4.3 CASE: JONGEREN EN CORONA 37
4.4 CASE: GOED IN JE VEL 39
4.4.1 WAT IS HET PROBLEEM? 39
4.4.2 AANPAK 39
4.4.3 RESULTATEN 40
4.4.4 ACTIE 40
5. KINDVRIENDELIJK BELEID: EEN SOCIAAL-PEDAGOGISCH KADER 41
5.1 DE OMGEVING ALS MEDEOPVOEDER 41
5.1.1 DOET DE BUURT ER TOE IN DE SOCIALE PEDAGOGIEK? 41
5.1.2 SOCIAAL-ECOLOGISCH PARADIGMA IN OPVOEDING 43
5.1.3 DE WOONOMGEVING ALS VOLWAARDIGE MEDEOPVOEDER ? 44
5.2 WAT IS KINDVRIENDELIJKHEID? 45
5.2.1 WAT IS EEN KINDVRIENDELIJKE STAD? 45
5.2.2 BELANGRIJKE KADERS 46
5.2.2.1 Kinderrechten 46
5.2.2.2 KYTTA 46
5.2.2.3 Eigen definitie 47
5.3 HOE KINDVRIENDELIJK(ER) PLANNEN? 48
5.3.1 ERKEN KINDEREN ALS MEDEBURGERS 48
5.3.2 CREËR VOLDOENDE ONTPLOOINGSKANSEN 48
5.3.3 VERBIND LEEFWERELD VAN DE KINDEREN MET DE REST VAN DE SAMENLEVING 49
5.3.4 BETREK KINDEREN ALS MEDE-ONDERZOEKERS 49
5.3.5 GEDEELD LEERPROCES 50
3
,6. VAN DERADICALISERING NAAR REPOLITISERING IN HET JEUGDWELZIJNSWERK 51
6.1 DERADICALISERING ALS UITDAGING VOOR HET JEUGDWELZIJNSWERK 51
6.1.1 CONTEXT DERADICALISERINGSBELEID 51
6.1.2 JEUGDWELZIJNSWERK 53
6.2 ONDERZOEKSOPZET 54
6.2.1 PROBLEEMSTELLING 54
6.2.1.1 Problematisering van de oorspronkelijke probleemstelling 54
6.2.1.2 Nieuwe probleemstelling 55
6.2.2 LITERATUURSTUDIE: WETENSCHAPPELIJKE INZICHTEN OVER (DE)RADICALISERING 55
6.2.2.1 Discussie: paradoxen in onderzoek 57
6.2.2.2 Impact en risico’s 57
6.2.3 DISCOURSANALYSE 58
6.2.4 CASESTUDIES: (DE)RADICALISERING IN DE PRAKTIJK VAN HET JEUGDWELZIJNSWERK 61
6.3 BEVINDINGEN 62
6.3.1 EFFECTEN OP HET JEUGDWELZIJNSWERK 62
6.3.2 VERKLARINGEN EN AANPAK IN HET JEUGDWELZIJNSWERK 63
6.3.3 IMPLICATIES VAN DE CONCLUSIES VOOR HET PEDAGOGISCH PROJECT VAN HET JEUGDWELZIJNSWERK 65
6.4 REPOLITISERING ALS ALTERNATIEF? 66
6.4.1 HET CONCEPT POLITISERING 66
6.4.2 EEN CONCEPT MET VERSCHILLENDE BENADERINGEN 67
6.4.3 TERUG NAAR DE START: POLITISERING, DERADICALISERING EN BURGERSCHAP 70
7. SCHOOLSEGREGATIE 71
7.1 SOCIAAL-PEDAGOGISCH PERSPECTIEF 71
7.1.1 DOING THINGS RIGHTS VS. DOING THE RIGHT THINGS 71
7.1.2 GENTRIFICATIE 72
7.2 SOCIALE MIX OP SCHOOL 73
4
,7.2.1 CASE: DE ACACIA 75
7.3 LEEFSTRATEN 76
7.3.1 CONTEXT 76
7.3.2 LEEFSTRATEN 77
8. ETNISCH-CULTURELE DIVERSITEIT IN HET VLAAMSE MIDDENVELD 79
8.1 HET CSI FLANDERS-PROJECT 79
8.2 ACTUALITEIT: SOMERS STOPT SUBSIDIE VOOR HET MINDERHEDENFORUM 81
8.3 SURVEYRESULTATEN: DIVERSITEIT ALS REALITEIT EN THEMA IN HET MIDDENVELD 83
8.4 VIER CASE STUDIES OVER ETNISCH-CULTURELE DIVERSITEIT IN HET JEUGDWERK 87
8.4.1 NAKAMA IN LAKEN 90
8.4.2 URBAN WOORDEN IN LEUVEN 90
8.4.3 ROJM IN MECHELEN 91
8.4.4 VINDPLAATSGERICHT JEUGDWERK IN MORTSEL 91
8.5 BEVINDINGEN 92
8.6 ALGEMENE CONCLUSIES 94
5
,6
, 1. INLEIDING OP SOCIALE PEDAGOGIEK
1.1 WHAT’S IN A NAME?
❖ Omschrijving sociale pedagogiek in literatuur → niet makkelijk om eenduidige, eenvoudige omschrijving te
vinden.
“In fact, there are – with the years – dozens of significant contributions by theorists from
different countries. As a result of this, there are several different interpretations, partly without
common denominators. Consequently, the concept of social pedagogy is largely a semantic
mess and the theoretical self-conception of social pedagogy is incoherent.”
Hämäläinen, 2012
o Veel verschillende interpretaties afhankelijk van land tot land, context tot context. Dit maakt dat heel de
notie van sociale pedagogiek een semantic mess is, vrij inconherent.
“A multitude of traditions of social pedagogy having different philosophical starting points and
practical aims. Interpretations of the concept vary from country to country. At large social
pedagogy is understood as a multi-disciplinary field of knowledge linked first of all to Education
and Social Work”
Gustavsson et al., 2003
o Waar men het wel wat over eens is → ergens wel verbonden aan pedagogiek, educatie en sociaal
werk.
▪ Met verschillende ondergronden en interpretaties
O
7
,1.2 LOST IN TRANSLATION
❖ S OCIALE PEDAGOGIEK :
o Afhankelijk van context, betekenis is contextgebonden
o Steeds verbonden aan pedagogiek en sociaal werk
▪ Rode draad: overeenkomst in verschillende gebieden en bijdragen, maar met verschillende
interpretaties en ondergronden
❖ P EDAGOGY = moeilijk concept in Anglo-Amerikaanse context
o Moeilijk om de Duitse term (begin te situeren in Duitsland) te vertalen in het Engels
▪ Context waarbinnen het wetenschappelijke discours een heel sterke Engelse dominantie
hanteert, wat maakt dat veel wetenschappelijke literatuur een sterk Engelse dominantie heeft
▪ Deze Engelse wetenschapsdiscours heeft moeilijkheden met de term PEDAGOGY
(~ onderwijskunde in de Engelse taalgebieden)
• We zitten lost in translation, minder vertaling over wat het precies gaat
• Vaak ook een misbegrepen concept, want moeilijk om naar het Engelse te vertalen
o Vaak ingevuld als ‘science of teaching and learning’ en ‘practice of teaching’
▪ Dit impliceert individueel, cognitief leren
o Onbekend begrip
▪ “An important but widely misunderstood member of the social professions”
(Lorenz, 2008, p. 625)
8
,1.3 INTERESSE IN DE SOCIALE PEDAGOGIEK
1.3.1 AANLEIDING VOOR TOENAME AAN INTERESSE
Waarom begint men nu binnen die context naar dit concept te kijken?
→ 3 elementen spelen hierin een belangrijke rol:
❖ (1) T OENEMENDE KRITIEK OP JEUGDZORG : FRAGMENTERING , OVERLAP , HIATEN
o Te weinig dwarsverbindingen
▪ Veel overlap: veel mensen die dezelfde zaken aanbieden
▪ Mensen die tussen de mazen van het net vallen door te weinig verbinding in
hulpvormen/ondersteuningsvormen
o cf. Victoria Climbié (2000), baby P (2007), baby Daniël (2013)
▪ 3 kinderen die door mishandeling van voogden en ouders gestorven zijn
▪ Kwaadheid: veel diensten stonden in voor begeleiding van kinderen, dus hoe kan dat nu dat
deze kinderen toch gestorven zijn?
→ JOINED - UP THINKING
▪ Nood aan samenwerking om hiaten op te vangen en ervoor te zorgen dat situaties zoals
voorgaande niet meer kunnen voorkomen
❖ (2) S OCIAAL WERKERS : GEDEMOTIVEERD , TICKING BOXES , CULTUUR VAN ANGST EN WANTROUWEN
o Gedemotiveerd omdat ze vooral het gevoel hadden meer papierwerk te doen dan met de mensen zelf
te werken
o “a seen child is not a safe child”
▪ Professionals op wijzen dat een kind sowieso veilig is als je het eens hebt gezien, je kan zaken
ook gemist hebben
▪ Vb. blauwe plekken wegsteken
9
, o Men wil tijd om effectief in dialoog te gaan met jongeren en zaken samen te ondernemen
❖ (3) K INDEREN EN JONGEREN
o Negatieve onderzoeksresultaten: NEETs, tienerouders, druggebruikers
o Gebrek aan aandacht voor (positieve) relaties, continuïteit
= contexten waarin aandacht voor sociale pedagogiek naar boven komt
1.3.2 THE EMERGING SOCIAL PEDAGOGICAL PARADIGM
❖ Sinds 1990: toenemende interesse in SOCIAL PEDAGOGY in de UK
o CUSP: Centre for Understanding Social Pedagogy
o Thempra Social Pedagogy
▪ Theorie meets practice
▪ Organisatie die gericht is op het ondersteunen van professionals en mensen in de bijzondere
jeugdzorg
▪ Probeert vanuit de SP verschillende organisaties verder te ondersteunen
o The International Journal of Social Pedagogy
o MOOC Social Pedagogy (Erasmus+)
o The Social Pedagogy Professional Association (SPPA)
o Publicaties
❖ Early childhood en residential youth care
O Interesse gestart vanuit bijzondere jeugdzorg en alles wat met de voorschoolse
opvoeding/voorzieningen te maken heeft
10