Volledige samenvatting van het boek & ppt's + een aantal oefeningen van tijdens de theorie lessen. De gemarkeerde zaken kunnen mogelijke dingen zijn die op het examen komen!
Hoofdstuk 1: Ethiek en recht: een inleiding
Studeeraanwijzing
Ethiek, recht en de onderlinge samenhang te duiden
Bij (fundamentele) ethiek staat reflectie over wat goed handelen is centraal
Men probeert een antwoord te formuleren op hoe we goed kunnen leven en hoe een
maatschappij zo rechtvaardig mogelijk kan ingericht worden
Dit inleidend hoofdstuk spoort aan tot zelfstandig nadenken over ethiek en benadrukt het belang
van ethisch dialoog
Weten dat socrates wordt gezien als de grondlegger van de Westerse ethiek + kern van zijn leer
kunnen uitleggen
Begrijpen en in eigen woorden kunnen uitleggen wat een norm en waarde is + voorbeelden
kunnen geven + kunnen toepassen in een casus
Denk na over welke waarden belangrijk zijn voor jou
In een toepassing wordt aan de hand van een lijst met waarden nagegeaan wat belangrijk is voor
jou en waarom
Bij ethische dilemma’s botsende waarden kunnen herkennen
De verschillen en samenhang tussen ethiek en recht kunnen opsommen
Een ‘eigen’ antwoord kunnen formuleren op de vraag of recht rechtvaardig is
Dit antwoord kan groeien tijdens het eerste semester en je verdere levensloop
1.1. Ethiek = ‘wat is goed handelen?’
=onderdeel van de wijsbegeertebegint in de Klassieke Oudheid bij de Grieken
In hun zoektocht naar waarheid en wijsheid Griekse filosofen stelden ethische vragen
o “Hoe kan de maatschappij zo rechtvaardig mogelijk worden ingericht?” = SOCRATES
o “Hoe kunnen relaties tussen mensen worden bevorderd; die niet gebaseerd zijn op cynisme
en uitbuiting, maar op onderlinge vriendschap?”
o “Hoe kunnen mensen worden opgevoed tot ‘adequaat’ functioneren in een gemeenschap?”
om hierop een antwoord te kunnen geven: theoretische bezinning is nodig
SOCRATES
= de leermeester van Plato
= de grondlegger van de Westerse ethiek:
o Dacht na over verschillende vormen van menselijk handelen door met mensen in gesprek
te gaan
o Zijn stelling: “ethiek wordt bedreven waar mensen bij elkaar zijn”
o Ging in dialoog met mensen op de markt van Athene: “hoe moeten we leven?”
o Bij het spreken van mensen gebruikte hij zijn eigen gesprekstechniek = de socratische ironie =
zich dommer voordoen dan dat hij in werkelijheid is zo dwong hij anderen om hun
verstand te gebruiken
o Daarbij verzette hij zich tegen het idee dat iedere gemeenschap zelf uitmaakt wat goed is
ieder individu beslist voor zichzelf wat goed of fout is en niet de gemeenschap
o Regels/afspraken die gebruikelijk zijn wil niet automatisch zeggen dat ze ook goed zijn
o Socrates wijst deze gedachtegang af: “Het beste dat een individu kan doen, is zich
aanpassen”
o Het meest succesvol is degene die na bestudering van de gangbare conventies het meest is
aangepast en zijn medeburgers het meest weet te imponeren.”
, HOE MOETEN WE LEVEN?
De vraag hoe we moeten leven, heeft aanleiding gegeven tot verschillende theoriën
Ethiek = vragen stellen, met elkaar discussiëren en nadenken
Ethiek zet ons aan tot zelfstandig nadenken over wat goed handelen is (goed en slecht)
Ethiek van socrates is daarvan een voorbeeld = grondlegger
Bij een morele vraag is het steeds belangrijk dat we zelf actief en kritisch denken
Natuurlijk is het leerzaam om te weten wat anderen over ethiek hebben gedacht en geschreven
MAAR ethiek is meer dan een rondgang van theorieën… WANT: aanzetting tot kritische
productie van eigen gedacht + vorming van eigen morele opvattingen
Belangrijk: zelfreflectie + gesprek met anderen
ZELFSTANDIG NADENKEN
Ethiek zet ons aan tot zelfstandig nadenken over wat goed handelen is
Ethiek komt dus ook voor in het dagelijkse leven
o Mensen voelen zich geroepen om bepaalde dingen wel of niet te doen
o De voortdurende omgang met anderen daagt ons uit
Ieder van ons handelt geldt ook voor als we als diëtist in het werkveld staan
o Als we een casus lezen hebben we een onmiddellijke reactie van de goede aspecten en
slechte
We gaan er vanuit dat mensen weten wat goed is toch zoek je op dat moment naar het goede
zo ontdek je dat je niet zeker weet of je juist of verkeerd bent
o Dit komt voort uit het verlangen van de mens zichzelf beter te leren begrijpen
Dit = ene kant medaille: mogelijkheid van ethiek is gelegen id morele ervaring waarover ieder van
ons beschikt
De andere kant van de medaille: ethiek kan beter worden gerealiseerd in gesprek met anderen
o Socrates: eigen morele ervaring wordt helderder wanneer men met anderen praat over wat
goed & slecht is
o Mensen bestaan uit andere mensen
o Iedereen ontdekt wie hij/zij is door in contact te komen met anderen
1.2. Normen en waarden
https://www.youtube.com/watch?v=tgO26yd7nFE&t=10s
NORM (norma = winkelhaak)
=iets waarmee men meetrichtlijnen voor het handelen om bep. waarden te kunnen bereiken
Dit kan vooraf en achteraf 2 betekenissen van normen
1. Als richtsnoer: regels om richting te geven & te beoordelen, normen dienen als richtsnoer
voor toekomstig leven en handelen = TOEKOMSTIG HANDELEN/LEVEN = hoe moet iets
gedaan worden?
2. Als maatstaf: normen dienen als criterium of maatstaf ter beoordeling van concrete
handelingen die hebben plaatsgevonden = HANDELEN DIE AL PLAATSGEVONDEN HEEFT = is
het gedaan zoals het moest?
Met behulp van normen kunnen oordelen worden uitgesproken over handelspraktijken
De omgang van mensen wordt ook door normen geregeld:
o ‘hier wordt niet gerookt’
o ‘maximumsnelheid = 100km/u’
o ‘een belofte verbreek je niet’
, o ‘echte vrienden helpen je altijd’
o ‘bij lenen geef je het geld terug’
o ‘je iedereen met respect behandeld’
Geldt ook in de gezondheidszorg
o Als je een patiënt wil inschakelen bij een experiment moet je een informed consent laten
invullen = toestemming na gegeven informatie
o Als de patiënt iets verteld dan vertel je dat niet door = beroepsgeheim
o Als de dokter euthanasie wil uitvoeren kan dat alleen wanneer er met een collega is overlegd
= toetsing van ingrijpende beslissingen
Veel discussies zijn gericht op het ontwikkelen, bespreken en kritiseren van normen:
o Bij welke condities mag abortus/euthanasie worden uitgevoerd
o Welke normen gelden voor seksueel gedrag? geen seks voor huwelijk, geen seks zonder
wederzijdse instemming, geen seks zonder condoom, geen seks met patiënten…
o Deze voorbeelden wijzen erop dat normen vaak negatief worden geformuleerd ze
begrenzen ons handelen ze geven eerder een verbod dan gebod
In principe zijn normen volledig haalbaar
o Als in een gebouw staat: ‘niet roken’ dan kan dat behaald worden
o Normen kunnen we naleven!
o We leren ze zelf tijdens onze opvoeding en opleiding
Normen kunnen afdwingbaar worden gemaakt
o Er kan door bepaalde instanties worden toegezien op naleving
o Als normen juridisch afdwingbaar zijn dan spreekt men van recht
WAARDEN
Waarde heeft 2 betekenissen:
1. De betekenis die iets heeft als ruilobject (vb: geld)
2. De betekenis die iets heeft in zedelijk, geestelijk of esthetisch opzicht
Voorbeeld:
o Ik heb een boek staan in mijn boekenkast
o Die kan niets waard zijn met betrekking tot geld
o Die kan wel veel waard zijn voor mij omdat dat boek me duidelijk heeft gemaakt wat filosofie
is
bij ethiek gaat het om waarden die de 2 de betekenis dragen: vrede, vriendschap, respect, inzicht
en verantwoordelijkheid
Waarden zijn redelijk vaag
Ze zijn wel meestal positief geformuleerd ze geven iets nastreefwaardig + belangrijk
Ze zijn niet altijd volledig haalbaar je kunt ze niet naleven, maar je kan er wel naartoe leven
Ze zijn niet afdwingbaar ze roepen meestal tot iets op, inspiratie of een bepaald handelen
VERSCHIL WAARDEN EN NORMEN
Waarden zijn nooit ten volle haalbaar. Je kunt ze niet naleven, maar wel ernaar leven.
Waarden zijn niet af te dwingen; ze roepen meestal tot iets op, inspireren ons tot bepaald
handelen. Over waarden kun je niet rapporteren of een verslag uitbrengen. Men kan wel vragen
welk percentage van de weggebruikers zich houdt aan een bepaalde norm. Men kan moeilijk
vragen in welke mate studenten voldoen aan vriendschap…(waarde).
, SAMENHANG WAARDEN EN NORMEN
Normen zijn de regels. Ze geven ons aanwijzingen hoe we het best kunnen handelen. Hoe zijn
normen tot stand gekomen? Waarom vindt men het belangrijk dat men zich aan die normen houdt?
Hier komen waarden in het spel. Waarden geven ons inspiratie, zij geven een ideaal aan. Ze vormen
datgene wat we de moeite waard vinden. Om bepaalde waarden zo veel mogelijk te realiseren,
worden specifieke normen geformuleerd. Daarmee zijn waarden voor de ethiek meer basaal dan
normen.
NORM WAARDE
Ik rook niet in het bijzijn van mijn kinderen Gezondheid, liefde
In een rij wacht je tot je aan de beurt bent Respect, geduld
Ik draag een fietshelm Veiligheid
Je bedriegt je partner niet Trouw
Iemand die slechtziend is help je oversteken Behulpzaamheid
Je gooit geen afval uit je auto Respect voor het milieu
Als je van iemand leent dan geef je dat ook terug Verantwoordelijkheid, respect voor andermans spullen
Als je met iemand samen bent dan ga je niet met iemand Trouw, respect voor de ander
anders zoenen
Je houdt afstand als iemand zijn pincode intypt privacy
Iemand slechtziend help je oversteken Behulpzaamheid voor discussie mog. Mensen zijn
graag zelfstandig.
Samenvatting:
Normen = concrete richtlijnen voor het handelen die worden opgesteld om bepaalde waarden te kunnen bereiken
Bv. ‘je mag niet roken in openbare gebouwen’, ‘je mag niet liegen’, ‘je mag geen overspel plegen’
Waarden = de idealen die nastrevenswaardig zijn
Bv. ‘gezondheid’, ‘eerlijkheid’, ‘trouw’
men zegt altijd ‘normen en waarden’, maar je zegt eigenlijk beter ‘waarden en normen’ WANT normen worden
uit waarden afgeleid
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper kyaraderoeck. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,39. Je zit daarna nergens aan vast.
