Jeugdbescherming met inleiding
jeugdrecht
Hoofdstuk 1: Inleiding rond het ontstaan van de
jeugdbescherming in België
NU: rechten van Kinderen/Jongeren zijn gewaarborgd
Geen evidente zaak want eerste kinderbeschermingswet pas in 1912
o Hiervoor geen onderscheid tussen kind en volwassene
Categoriaal beleid is recent
o Categoriaal beleid = een onderscheid maken tussen categorieën -> in dit geval
tussen kinderen en volwassenen
Proces van socialisatie: opvoeding door verinnerlijken van waarden en normen
o De waarden en normen van de maatschappij je eigen maken (elke
maatschappij: eigen waarden en normen)
o Sommige mensen/groepen vallen buiten de maatschappij omdat ze niet
voldoen aan de waarden en normen BV: krakers, illegalen, gothics, amish
Proces van sociale controle zowel formeel als informeel
o Formeel: De controle die de overheid uitoefent over de burgers over het
naleven van de waarden en normen (wetten, politie)
o Informeel: ongeschreven regels BV: geen gsm aan tafel, wordt door
groepsdruk soms aangegeven
Processen zorgen voor evolutie dis ook wat betreft ons onderwerp
Belang van Verlichting met opkomst van wetenschappen zoals criminologie (leer van
de misdaad), penologie (leer van de straffen), psychologie
In principe loopt de jeugdbescherming tot 18 jaar, maar soms zijn er uitzonderingen
o Vroeger: tot 21 jaar jeugdbescherming
Wetgeving die zich aanpast aan andere wetgevingen
We gaan kijken naar Vlaanderen
Familierechtbank is bevoegd voor zaken met kinderen/jongeren
o Voor 2006 kon de jeugdrechter niet straffen, enkel maatregelen opleggen:
vanaf 2006 wel straffen
1. Jeugdbescherming in België: het ontstaan van een
categoriaal beleid
1.1 Evolutie van de socialisatie
Kinderen worden eeuwen beschouwd als een ‘volwassene’ met hier en daar
uitzonderingen
Recente sociale constructie
Verlichting is bepalend voor het categoriaal beleid
o Kinderen in “nog-niet positie”: nog-niet verantwoordelijk, nog-niet
zelfstandig…
o Weten nog niet het verschil tussen goed en kwaad
o Toekomst, vooruitgang, ratio staan centraal (en niet het gevoel)
, 2 mensbeelden in Verlichting:
o Volwassene: kent zijn lot, weet wat het werk is, weet waar het naartoe gaat
o Kind: kneedbaar, maakbaar, evolueerbaar -> kan veranderd worden, kan
opgevoed worden
1.1.1 Geen kindbeeld
Tot 7 jaar beschouwd als een last, ding -> geen belang
o Vanaf 7 jaar als volwassene beschouwd in alle aspecten van het sociale leven
Jongens vertoefden in leerscholen om een job te leren
Meisjes bleven thuis om het huishouden te leren, op de kinderen te
passen
Ervoor praktijken die aantonen dat er geen belang gehecht wordt aan kinderen
o BV: kinderen onderdompelen in een ijskoude rivier om hen te harden
Afwezig kindbeeld in Oudheid: kleine volwassenen
o Achterlaten van kinderen (meisjes en kinderen met beperkingen eerst)
o Offeren aan Godheid
o Als afval weggooien op de mesthoop
Ook recentelijk (17de – 18de eeuw) geen kindbeeld
o Hogere klasse schakelde voedsters in dus weinig aandacht en hoge
kindersterfte en omgekeerd
Voedster: een kind van een hogeres ociale klasse werd aan een
moeder gegeven van een lagere sociale klasse om dat kind te voeden
o Praktijken die nu heden ten dag in onze ogen barbaars overkomen
Onhygiënische omstandigheden, geen voorbehoedsmiddelen, ziektes leidden tot
hoge kindersterfte en dus geen aandacht
Meisjes waren minder waard en dit zal zich verder manifesteren doorheen de
geschiedenis
1.1.2 Een aanzet tot een kindbeeld
16de eeuw licht onderscheid die zich vooral manifesteerde bij de jongens uit de
hogere klasse
o Vertoefden in scholen om kennis te vergaren BV: taal, wetenschap, wiskunde
leren
o Pas later ook jongens uit de lagere klasse en nog later meisjes
Mensbeelden ontstonden cfr. Romantici en Moralisten
o Moralisten: kind wordt slecht geboren en opvoeding moet het kind goed
maken
o Romantici (bv. Rousseau): kind is inherent goed en invloed van buitenaf
beïnvloedt het kind negatief
Verlichtingsperiode is cruciaal
o Kinderen vormen een aparte groep met eigen kenmerken en eigen
gedragingen
o Aanzet tot categoriaal beleid met 2 mensbeelden (zie supra)
o Sociogenese
, = het op grond van maatschappelijke verandering apart gaan zien van
volwassenen en kinderen
o Psychogenese
= eigenschappen worden specifiek aan kinderen toegeschreven, ze
worden op een bepaald moment ontdekt en vanaf dan beschouwd als
eigen aan kinderen -> psychologische consequenties voor kind
o Ontstaan van verschillende fases binnen het kind-zijn
o Ontstaan van eigen afdelingen binnen de wetenschappen zoals pediatrie
(1872)
o Ontstaan van kinderwetten
Verbod op kinderarbeid
Wet op leerplicht
Wie was hier niet mee gebaat?
De arbeidersklasse, ambachtslieden
1.1.3 Het huidige kindbeeld
Kind = krachtig persoon met eigen mogelijkheden
Kijken naar het ‘kunnen’
Verschillende ontwikkelingsfases met eigen mogelijkheden en beperkingen
Fases van kinderen/jongeren verschillen kwalitatief van volwassenen
Afsluiten van volwassenwereld
1.2 Evolutie van de sociale controle
Gaat over bestraffing
Geen onderscheid volwassene/kind
Uitzonderlijk door pater familias en Godheid (willekeurig!)
Verlichting brengt terug soelaas
1.2.1 Vroege tijden tot verlichting
Oud-Romeins recht: wet der XII tafelen
o Uitzondering mbt onmondigen (niet-huwbare kinderen)
o Onderscheid opzettelijke en onopzettelijke daden
Klassieke tijdvak (300 n.Chr)
o Geslachtsrijpheid en huwbare leeftijd
o Oordeel des onderscheid cfr. huidig strafrecht
Val RR
o Elk volk/stam eigen gewoonte
de
11 eeuw
o Heropflakkering Romeins Recht
de
13 eeuw
o Centralisatie
o Openbare orde
o Openbare rust
Dus staatsfunctie die regels oplegde
, Accusatoir berechten (meer rechten voor beklaagde) <-> vroeger:
inquisitoir berechten
Aanstellen van rechters
1532 ‘Constitutio Criminalis Carlinae’
o L’usage de raison: dus andere bestraffing voor kinderen en volwassenen
1.2.2 De verlichting
Tegen wrede en barbaarse straffen Ancien Regime
Rede, toekomst, recht, ethiek… staan centraal
Maakbaarheid van het leven cfr. Darwin
Kennis vergaren
Techniek veroveren door wetenschappelijke inzichten met als gevolg mechanisering
en opstart van fabrieken (industriële revolutie)
Exacte en positieve feiten halen het van het gevoelsmatige denken
o Observatie
Sociale ontreddering door uitbuiting van de arbeiders
Kinderverwaarlozing en kinderarbeid
o Overheid grijpt in -> verbod op kinderarbeid
o Tegenkantingen door verschillende actoren: alleen kinderen konden bepaald
werk in de fabrieken uitvoeren + ouders vonden het een inbreuk op het
ouderlijk gezag & vermindering gezinsinkomen
Opkomst socialisme
o Arbeiders meer rechten geven en zekerheid
o Tegenacties van de burgerij cfr. morele controle
Verlichte denkers
o Rousseau, Montesquieu, Voltaire
o Denken over straffen en bestraffing
o Rechtvaardigheid van straffen: als je de straffen niet rechtvaardig maakt, ga je
niet veel bereiken met het effect van de straffen
1.2.3 Tendensen vanaf de verlichting
Overzicht
o De Klassieke criminologische school
o Het positivisme
o De crimineel-antropologische en crimineel-sociologische school
o De school van het sociaal verweer
1.2.3.1 Klassieke criminologische school (18e eeuw)
Tegen de repressieve, wrede, onmenselijke en onrechtvaardige straffen vanuit
Ancien Regime
Belang van efficiënte, rechtvaardige, menselijke en rechtvaardige straffen
Rechten van de mens
o Rousseau, Voltaire en Montesqieu