Samenvatting Farmacotherapie I, deel gedoceerd door Guido De Meyer per hoofdstuk. Bevattende:
-Centraal Zenuwstelsel
-Endocrien Stelsel
-Cardiovasculair Stelsel
Behaalde score farmacotherapie I: 18/20
Dit is een combinatie van eigen notities uit de les gecombineerd met informatie uit de sl...
Centraal zenuwstelsel – Anti-depressiva
1. Wat is een depressieve episode?
= Gedurende minstens 2 weken, bijna dagelijks ten minste 5 symptomen:
▪ Sombere stemming
▪ Verlies van interesse of plezier
▪ Gevoelens van waardeloosheid of schuld
▪ Suïcidale gedachten of pogingen
▪ Besluiteloosheid of concentratieproblemen
▪ Agitatie of remming
▪ Vermoeidheid of energieverlies
▪ Doorslaapstoornissen
▪ Verandering van eetlust of gewicht
2. Behandeling
A. Klassieke tricyclische antidepressiva (TCA)
Tricyclische anti-depressiva
Producten Tertiaire aminen:
▪ Amitriptyline -> veel sedatie
▪ Clomipramine
▪ Dosulepine -> sedatie
▪ Doxepine -> sedatie
▪ Imipramine
▪ Trimipramine -> sedatie
Secundaire amine (minder ongewenste effecten dan tertiaire aminen):
▪ Nortriptyline
Quaternaire amine:
▪ Maprotiline
Speciale vorm (combinatie antidepressivum + antipsychoticum)
▪ Melitracen 10 mg + flupentixol 0,5 mg (Deanxit) -> activerend
Werking Tertiaire tricyclische anti-depressiva remmen de heropname van
serotonine + secundaire tricyclische anti-depressiva remmen de
heropname van noradrenaline.
➔ Meer serotonine en noradrenaline
➔ Tertiaire kunnen ook gemetaboliseerd worden naar secundaire
Indicaties ▪ Depressie
▪ Paniekstoornis: Imipramine, Clomipramine
▪ Obessieve-compulsieve stoornis: Clomipramine
▪ Enuresis nocturna (bedwateren): Amitriptyline, Imipramine
➔ Kinderen boven de 6 jaar
▪ Neuropatische pijn: Amitriptyline
▪ Profylactische behandeling migraine: Amitryptyline
Ongewenste effecten ▪ Anti-cholinerge effecten (perifeer en centraal): geheugenstoornis
➔ Opletten bij ouderen
▪ Anti-noradrenerge effecten (alfa-antagonisme): vallen
➔ Opletten bij ouderen (eventueel botbreuk)
➔ Minste risico: Nortriptyline
▪ Hartritmestoornissen
▪ Anti-histaminerge effecten: sedatie
, ➔ Opletten voor de rijvaardigheid
▪ Verlaging van de convulsiedrempel
➔ Grootste risico: maprotiline en clomipramine
▪ Ontwenningsverschijnselen bij plotse stop
Contra-indicaties ▪ Niet bij hartproblemen:
o Recent myocardinfarct
o Hartritme – en geleidingsstoornissen
o Angina pectoris
o Hartfalen
▪ Niet bij glaucoom (anticholinerg)
▪ Niet bij prostaathyperplasie (anticholinerg)
▪ Niet bij epilepsie (aanvalsdrempel verlaagd)
➔ Typisch voor TCA en Mianserine
▪ Niet bij bipolaire stoornis zonder stemmingsstabilisator = gaan
episodes en rapid cycling (overgang van manie naar depressie)
verhogen.
Intoxicatie ▪ Vanaf 1 keer 2 gram bij volwassenen -> fataal
▪ Zeker opletten met grote verpakkingen!
▪ Effecten:
o Epileptische aanvallen
o Hypotensie
o Coma
o Hartritmestoornissen
o Respiratoire depressie
Interacties TCA gemetaboliseerd door CYP2D6 (hydroxylatie)
➔ Interactie met CYP2D6 remmers, plasmaconcentratie TCA ↑
o SSRI: fluoxetine en paroxetine
o Bupropion en Amfebutamon (rookstop)
o Kinidine en propafenon (anti-aritmica)
o Terbinafine (anti-schimmel)
o Ritonavir (HIV)
TCA (tertiair) gemetaboliseerd door CYP3A4, CYP1A2 en CYP2C19
➔ Interactie met CYP3A4 inductoren
o Sint-Janskruid
Nooit combineren met MAO-remmer!!!
➔ Overschakeling van MAO-remmer naar TCA: 2 dagen wachten
Direct werkende sympathicomimetica = noradrenaline receptor agonisten
en TCA remt de heropname van noradrenaline = te veel noradrenaline!
➔ Fenylefrine oraal: STOPPEN
➔ Andere sympathicomimetica: dosisverlaging
Indirect werkende sympathicomimetica = stellen noradrenaline vrij ter
hoogte van de presynaps en TCA remt de heropname van noradrenaline
➔ Respons sympathicomimetica ↓
Interactie met Clonidine (alfa2-agonist)
➔ TCA blokkeren de opname van clonidine in cerebrale
neuronen
, ➔ TCA desensitiseren de centrale presynaptische alfa2-
receptoren
Cholinesterase remmers met centrale werking (bv. pyridostigmine) +
pilocarpine oraal (parasympathicomimeticum)
➔ Worden gebruikt om net meer acetylcholine te bekomen (bv.
ziekte van Alzheimer) en TCA zijn net anti-cholinerg dus wordt
de Alzheimer niet meer behandeld.
Alcohol kan het effecten van TCA versterken.
Wat met ouderen? ▪ Vermijden
▪ Zijn zeer gevoelig aan de anti-cholinerge ongewenste effecten
(zowel centraal bv. geheugenstoornis als perifeer bv. obstipatie)
▪ Dementie, cardiovasculaire aandoeningen kunnen verergeren
▪ Meer risico op vallen = heupfractuur
▪ Indien toch nodig starten met de helft van de normale
aanvangsdosis en zeer traag opbouwen en beoordelen na 6
weken
➔ 1e keus TCA bij ouderen: Nortriptyline
Dosering ▪ Startdosis: 25 mg/dag voor het slapengaan
➔ Verhoog de dosis per 2-3 dagen met 25 mg tot streefdosis
▪ Streefdosis: ongeveer 150 mg
▪ Amitriptyline bij neuropatische pijn: 75-150 mg/dag
▪ Amitriptyline als profylaxe bij migraine: 25-75 mg/dag
➔ Evalueer effect na 4 weken, indien voldoende respons
medicatie 6 maanden voortzetten
➔ Onvoldoende respons verhogen met 25 mg per 2-3 dagen tot
de maximale dosis
▪ Maximale dosis: ongeveer 300 mg
▪ Ouderen: maximum 1/3-1/2 van de dosering bij volwassenen
▪ ’s avonds innemen (sedatie)
Effect evalueren na 3-4 weken:
Bij voldoende effect
➔ Medicatie 6 maand innemen
Bij geen respons of onacceptabele ongewenste effecten
➔ Switchen naar SSRI en TCA gedurende periode van 4 weken
uitsluipen
B. selectieve serotonineheropname remmers (SSRI)
Selectieve serotonineheropname remmers
Producten ▪ Fluoxetine
▪ Paroxetine
▪ Fluvoxamine
▪ Sertraline
▪ Citalopram – Escitalopram
▪ Venlafaxine in lage dosering
Werking Remmen de heropname van serotonine:
Agonisme Antagonisme
5-HT1A Anti-depressief
, Anxiolytisch
Anti-obsessief
Anti-boulimie
5-HT2A Slapeloosheid Slaperigheid
Seksuele dysfunctie Minder seksuele
Extrapyramidale dysfunctie
nevenwerkingen Minder
Serotoninesyndroom extrapyramidale
nevenwerkingen
5-HT2C Minder eetlust Meer eetlust
Gewichtsafname gewichtstoename
5-HT3 Nausea en braken Anti-emetisch
Hoofdpijn Hoofdpijn daalt
5-HT4 Meer GI-motiliteit
(diarree)
Indicaties ▪ Depressie
▪ Paniekstoornis
▪ Sociale fobie: paroxetine en fluvoxamine
▪ Obessieve-compulsieve stoornis (hogere dosis): fluoxetine,
paroxetine, fluvoxamine en sertraline
▪ Ernstig premenstrueel syndroom
▪ Boulimia nervosa: fluoxetine
Ongewenste effecten Over het algemeen beter verdragen dan een TCA!
▪ Meer spijsverteringsstoornissen: misselijkheid en braken
(dosisafhankelijk)
▪ Stoornissen in de seksuele functie (lager libido, vertraagde of
geremde ejaculatie en orgasme)
▪ Slapeloosheid (<-> TCA sedatie)
▪ Hoofdpijn
▪ Bloedingen (serotonine zorgt voor bloedplaatjesaggregatie,
serotonine heropname geïnhibeerd, minder aggregatie): risico op
GI-bloedingen ligt 3x hoger en nog hoger bij personen boven de
80 jaar, bij antecedenten van GI-bloedingen of bij gelijktijdige
inname van een NSAID of aspirine.
➔ SSRI vermijden of protonpompinhibitor geven
Meer zeldzame ongewenste effecten:
▪ Extrapyramidale nevenwerkingen (minder dopamine)
➔ Opletten bij Parkinsonpatiënten, uitproberen mag maar als
de Parkinson erger wordt, therapie veranderen.
▪ Gynaecomastie (minder dopamine, meer prolactine)
▪ Serotoninesyndroom bij hoge dosis SSR of in combinatie met
andere serotonerge middelen (bv. MAO-remmer)
▪ Hyponatriëmie (te veel ADH)
▪ Dosisafhankelijke QT-verlenging bij Citalopram en Escitalopram
Contra-indicaties ▪ Niet bij bipolaire stoornis zonder stemmingsstabilisator
▪ Niet bij epilepsie: aanvalsdrempel verlaagt (iets minder dan bij
TCA maar wel relevant)
Interacties Risico op serotoninesyndroom bij combinatie met middelen die de
serotonineconcentratie via verschillende mechanismen verhogen:
➔ TCA
, o Amitriptyline
o Clomipramine
o Imipramine
o Trimipramine
o Dosulepine
o Doxepine
o Sint-janskruid
➔ Opioïden
o Dextromethorfan
o Tramadol
o Fentanyl
o Methadon
o Pethidine
➔ Serotonine afbraak remmers = MAO-remmers
o Moclobemide
➔ Serotonine afgifte stimulerende middelen
o Amfetamine
o MDMA
Bij overschakeling van een SSRI naar een MAO-remmer moet er een
bepaald interval worden ingebouwd om het risico op
serotoninesyndroom te beperken.
➔ SSRI naar MAO: 2 weken interval
➔ Fluoxetine (metaboliet met zeer lange halfwaardetijd) naar
MAO: 5 weken interval
➔ MAO naar SSRI: 2 dagen interval
Risico op maagbloedingen x3 en combinatie van SSRI met NSAID of
aspirine is risico op maagbloedingen x15!!
➔ Kies beter voor paracetamol bij pijn
➔ Protonpompinhibitor toevoegen
Risicofactoren:
o Voorgeschiedenis ulcus of maagbloeding
o > 60 jaar
o Gebruik ASA (ook lage dosis), coumarine, P2Y12-
remmer, DOAC, cortico
o Hartfalen, diabetes, rheumatoïde artritis
o Hoge dosis NSAID
Risico op hyponatriëmie met thiazide diuretica
Combinatie met pimozide (dosis > 4 mg/dag) zorgt voor verlenging QT-
interval -> best vermijden, indien echt nodig ECG en plasmaspiegels
controleren!
Fluvoxamine is een remmer van CYP1A2 en kan de plasmaspiegel van de
substraten verhogen, vooral deze van:
o Theofylline
o Clozapine
o Olanzapine
o Ropinirol
, Fluoxetine en fluvoxamine zijn remmers van CYP2C9 en kunnen de
plasmaspiegel van de substraten verhogen, vooral deze van:
o Coumarines
o Fenytoïne
Fluoxetine en Paroxetine zijn zeer sterke remmers van CYP2D6 en kunnen
de plasmaspiegel van de substraten verhogen, vooral deze van:
o Dextromethorfan
o Sertindol
o TCA
o Tamoxifen
➔ Tamoxifen wordt via CYP2D6 omgezet naar de actieve
metaboliet Endoxifen die werkzaam is bij borstkanker, als
CYP2D6 wordt geremd door deze SRRI dan verhoogt dit de
mortaliteit bij borstkanker doordat de tamoxifen niet
gemetaboliseerd kan worden naar zijn actieve, werkzame
metaboliet door CYP2D6.
Fluoxetine en Fluvoxamine zijn remmers van CYP3A4 en kunnen de
plasmaspiegel van de substraten verhogen, vooral deze van:
o Pimozide
o Carbamazepine
Wat bij ouderen? ▪ Sertraline vertoont weinig interacties en weinig ongewenste
effecten en is daardoor de voorkeur SSRI voor ouderen.
▪ dosis ½ van normale dosis voor volwassenen
Doseringen ▪ Niet opbouwen zoals TCA
▪ Streefdosis innemen, nooit hoger gaan dan streefdosis! (enkel
meer ongewenste effecten)
▪ Dosis bij ouderen ½ van streefdosis bij volwassenen.
▪ ’s ochtends innemen (slapeloosheid)
Fluoxetine 20 mg
Paroxetine 20 mg
Citalopram 20 mg
Sertraline 50 mg
Fluvoxamine 100-150
Na 3-4 weken effect evalueren
Bij voldoende effect
➔ Medicatie 6 maanden innemen
Bij geen respons of te veel bijwerkingen
➔ Overschakelen naar ander SSRI of TCA en SSRI uitsluipen
gedurende 4 weken
C. Niet-selectieve serotonineheropname remmers
Venlafaxine (Efexor)
Werking In lage dosis remt het de heropname van serotonine (selectief)
In hoge dosis remt het de heropname van serotonine + noradrenaline
(niet-selectief)
Indicaties ▪ Zelfde algemene indicaties SSRI’s
▪ Behandeling van opvliegers door bv. aromataseremmers
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anitabierinckx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €13,09. Je zit daarna nergens aan vast.
