Samenvatting
Samenvatting CVLL1
Samenvatting van 37 pagina's voor het vak Cultuurgeschiedenis Van De Lage Landen 1 aan de UA
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 37 pagina's
Voorbeeld 4 van de 37 pagina's
In winkelwagen
Voorbeeld van de inhoud
Prof. Veerle FraetersCultuurgeschiedenis van de Lage Landen 1
Van de Kelten tot de Franse Revolutie
Hoofdstuk 1: Een lange aanvangsperiode (tot de 10e eeuw)
1.1 Kelten, Romeinen en Germanen (tot ca. 476)
In 400 v.c. verspreiden de Kelten zich in de Lage Landen. Ze migreren
vanuit hun dorpen uit Zwitserland en Zuid-Duitsland naar andere regio’s
in Europa, en ook onze gebieden. Daar vestigen ze een dorpscultuur. Ze
zijn vaardig in het bewerken van ijzer, en vestigen zich op plaatsen waar
veel ijzer te vinden is. De clans gaan zich vetsigen in ommuurde dorpen
op hooggelegen gebieden.
De Germanen komen zich vanaf de 2e eeuw voor Christus mengen met
de Kelten. Het Keltische/Germaanse rijk heeft een orale cultuur, een ruilhandel, mensen
worden berecht volgens de regels van de clan, …
Vanaf 57 voor Christus veroveren de Romeinen onder Caesar het Germaanse/Keltische rijk:
Gallië. Julius Caesar (100 – 44 v.c.) is keizer van het Romeinse Rijk. Hij maakt een
gesofisticeerd rijk van onze gewesten: veel circulatie, handel, geldeconomie, heirbanen,
geschreven recht, stadscultuur, Latijnse schriftcultuur, …
Na een opstand van de Eburonen wordt Gallia Belgica veroverd (53 v.c.): tussen Rijn en
Seine: de nieuwe rijksgrens wordt de Rijn, met daarin provincies en civitates.
De Germanen vallen uiteindelijk het Gallo-Romeinse rijk binnen: op een moment dat de Rijn
helemaal bevroren was in 406 waardoor de Germaanse migranten konden oversteken. Zij
zorgden dan ook voor de ondergang van het West-Romeinse Rijk (476).
De heirbaan tussen Keulen en Boulogne wordt de taalgrens: met ten noorden ervan de
Germaanse taal, ten zuiden ervan de Romaanse taal.
1.2 De Merovingische periode (5e – mid 8e eeuw)
1.2.1 Rijksvorming en politieke ontwikkeling
Onder de Salische Franken (Merovingers) is er Clovis (466 – 511), die de
Merovingische dynastie sticht. Hij is een succesvolle veldheer die voor
een grote expansie zorgt. Hij maakt van Gallia, Francia, met als hoofdstat
Parijs. In 500 wordt hij gedoopt in Reims.
In 512 wordt de Lex Salica opgericht: de wetten van de Salische
bevolking: de Salische wet. Alle bevolkingen in de Merovingische
dynastie zullen deze wet moeten volgen.
1.2.2 De Merovingische samenleving
Clovis veranderde de Gallo-Romeinse cultuur naar een eigen, Merovingische cultuur:
o Stadscultuur => dorpscultuur
o Centraal bestuur => clanstructuur: berecht volgens regels van de clan
o Romeins recht => Salische wet
o Geldeconomie => grond als vergoeding en waardemeter, opkomst vazaliteit
o Ook: continuïteit: muntslag en belastingen, Civitares: Tongeren bv
1
, Prof. Veerle Fraeters
De kerstening gebeurde door missionarissen die voor een gestage verchristelijking zorgde
binnen deze regio. Ook trouwde Clovis met een katholieke Bourgondische princes, Clothilde,
dat ook van belang was voor de kerstening van de Merovingsiche dynastie. De kerstening
zorgde mee voor de expansie en de rijksvorming.
1.2.2.1 Cultuur:
Cultuur in het spoort van de kerstening:
o Missionarissen bekeren mensen tot het Christendom en stichtten abdijen
(bijvoorbeeld: Amandus)
o Gebouwen: ook kerken en kathedralen veranderen van stijl: eerst vaak Romaanse
basilica worden ‘omgebouwd’ naar een Merovingische kerk: gebouw verandert van
functie (basilica naar kerken) omwille van kerstening
o Tekstgenres: in het Latijn met een kerkelijk ontstaansmilieu:
Heiligenlevens: Missionaris Bonifatius heeft de Ieren gekerstend: hierover
worden dan bijvoorbeeld heiligenlevens geschreven: een soort biografieën over
heldhaftige missionarissen: ze verloren vaak het leven bij hun
missioneringsactiviteiten
Bijbelcommentaren: hoe moeten we de Bijbel begrijpen?
Historiografie: de geletterde clerus gaan teksten schrijven die ook de niet
geletterden interessant vinden: bijvoorbeeld de geschiedenis van de Franken
Doopformulieren: een soort handeleidingen voor bij het dopen: hierin vinden
we vaak de vroegste sporen van het Oud-Nederlands
…
1.3 De Karolingische periode (mid. 8e – 9e eeuw)
1.3.1 Ontstaan Karolingische rijk
Nog steeds geen eenheid in de ‘Lage Landen’: eerst bemande Clovis
en zijn familie het vorstenhuis: maar we zien hier dat ze ‘gebruik
maken’ van hun macht. Een andere familie, de Pippiniden, voeren
een soort staatsgreep waardoor zij de macht in handen krijgen: de
familie van Clovis, de Merovingers hebben op dit moment dus geen
macht meer. De Pippiniden waren een soort
‘ambtenaars’/leenmannen van de Merovingers, ze bestuurden
Austrasië in naam van de Merovingische koning: maar ze werden zo sterk dat ze de macht
van de Merovingers hebben overgenomen: ook gingen ze de paus steunen waardoor ze nog
machtiger werden: de paus kon namelijk koningen zalven, waardoor de paus uiteindelijk
iemand van de Pippiniden ging zalven in plaats van een Merovinger. Zo kregen de
Karolingers de macht in handen.
Karel de Grote (747 – 814) deed aan expansiepolitiek (oa. kersteningspolitiek): hij wilde een
‘restauratie van de West-Romeinse Rijk’. Iedereen moest Christelijk zijn, en op die manier
zou er eenheid verworven worden. In 800 wordt Karel de Grote uiteindelijk tot keizer van het
West-Romeinse rijk gekroond door de paus. Dit heeft een grote symbolische waarde die in
verschillende facetten van de Karolingische cultuur terug zal komen.
2
, Prof. Veerle Fraeters
1.3.2 Certifugale krachten
De grote veroveringen en het herstel van het WRR, door het terug opnemen van de
keizerskroon wordt ondermijnd door de Salische erfopvolgingsregels (Clovis): als een vader
sterft wordt het bezit verdeeld onder alle zonen. Dat zou dus ook gebeuren wanneer KDG
sterft. Zo ontstaat er een splitsing van het Karolingische rijk: KDG sterft, zijn zoon erft het,
zijn zoon sterft: zijn drie zonen erven het: rijk wordt dus verdeeld in drie delen. Er was nog
geen primogenituur (enkel de oudste zoon erft het). In 843 vindt het Verdrag van Verdun
plaats: het Karolingische rijk wordt verdeeld onder drie zonen (drie kleinzonen van KDG).
Het westelijke rijk: Karel de Kale
Het oostenlijke rijk: Lodewijk de Duitser
Het middenrijk: Lotharius: hierin liggen de Lage Landen
o Lotharius was de oudste zoon, en mocht eerst kiezen: hij koos het beste stuk.
Waarom was het middenrijk het beste deel? Omdat Aken hierin lag: dat was de
Karolingische ‘hoofdstad’
o Maar al gauw gaan de kinderen van Lotharius dit rijk weer verdelen: Neder-
Lotharingen en Opper-Lotharingen: deze rijken worden geannexeerd door het
rijk van Karel de Kale waardoor er voortaan een Frans rijk is en een Duits rijk
met als grens de Schelde: De Lage Landen liggen grotendeels in het Duitse
rijk, maar graafschap Vlaanderen ligt in het Franse deel
Verder was er geen geldeconomie, weinig handel: waardoor de economie enorm lokaal blijft
en er dus weinig uitwisseling is tussen verschillende gebieden: economie blijft lokaal en
autocratisch.
Het feodaal stelsel komt ook in de problemen: mensen heersen over rijkjes onder een
oppervorst, maar vergeten vaak dat het rijk niet van hen is (cf. Landsheerlijkheden).
Cf. Karel ende Elegast: typisch verhaal dat de feodale problematiek illustreert: Eggerik die
niet trouw is aan zijn leenheer: een valse leenman was een vaak voorkomend motief in de
literatuur van toen
1.3.3 Economisch, sociaal, bestuurlijk
o Landbouweconomie
o Verwevenheid van vorst en kerk: theocratische samenleving: klerikale elite bestuurt
Vorst wordt gezien als een soort van ‘heilige’ of iemand die door God is
afgevaardigd op aarde: ze worden gezalfd door de paus: d.w.z. dat de paus hen
ook herkent als figuren die een directe band met God hebben
o Politiek van unificatie: één Christelijk rijk: Karel de Grote heeft hiervoor gezorgd: hij
was een leider van alle niveau’s!
Eén wetgeving: Salische wet
Eén godsdienst
Eén monastieke leefregel voor abdijen enz.: de Regel van Benedictus: nederig
zijn, de abdij mag niet verlaten worden, …
Eén Bijbeltekst: de Vulgaat, de gestandaardiseerde Bijbeltekst
3
, Prof. Veerle Fraeters
Uitbouw van hofscholen en kloosterscholen met één onderwijsprogramma
(greep terug op lesprogramma van de K.O. in Rome: de zeven vrije kunsten:
artes liberales) en één lettertype: de Karolingische minuskel
1.3.4 Cultuur: Karolingische renaissance
Karel de Grote en opvolgers patroneren cultuurproductie in samenwerking met hun clericale
raadgevers met als inspiratiebron het Christendom en de antieke cultuur:
o Nieuwe cultuurcentra
o Nieuwe boekcultuur: scriptoria van abdijen en aan het hof
Bijbels
Bijbelcommentaren
Lithurgische werken
Schoolboeken
Poëzie & brievencollecties: literaire genres komen op door het nieuwe
gestandaardiseerde lesprogramma van de zeven vrije kunsten
o Nieuwe architectuur: vnl. tussen Maas en Rijn
o Kapel van palts van Karel de Grote heeft een koepel: eerste keer in deze regio:
afgekeken van Romeinse rijk (pantheon) of Byzanthium
o Het Roelandsliet/Chanson de Roland
1.4 De Ijzeren 10e eeuw
De expansie van de Noormannen/Vikingen: gaan zich vanaf de 8 e eeuw
verspreiden over heel Europa tot de 11e eeuw. Er werd veel geplunderd
in onze streken wat zorgde voor de verbrokkeling van onze gebieden.
In het Duitse rijk (en het middenrijk, dat zich in het Duitse rijk bevindt)
komt er een nieuw en sterk vorstenhuis: het vorstenhuis van de Ottonen. In het Franse rijk
wordt de centrale macht zo zwak dat een graafschap zoals dat van
Vlaanderen zich kan gaan organiseren als een autonoom gewest:
dat het geen rekening meer moet houden met zijn leenheer. De
graaf van Vlaanderen gaat andere gewesten annexeren, zelfs uit
het Duitse rijk: Kroon-Vlaanderen (Franse deel) en Rijks-
Vlaanderen (Duitse deel). De graaf van Vlaanderen gaat zijn
graafschap besturen met ambtenaren, waardoor hij minder
afhankelijk wordt van anderen en zijn niveau versterkt.
Het Duitse rijk nam de keizerskroon over en kon zich nog wat langer staande houden: de
Ottonen hebben een oplossing gevonden voor het feit dat leenmannen zich als zelfstandige
vorsten gaan gedragen: ze gaan enkel bisschoppen opstellen, die gene kinderen mogen
krijgen, waardoor er geen erfopvolging kan bestaan en waardoor er geen families gaan zijn
die zich als autonome vorst gaan gedragen. Maar op een gegeven moment gaat ook dit model
van rijkskerk imploderen, omdat de paus in conflict komt met de Duitse keizer, en de paus
ontneemt de Duitse vorst het recht om bisschoppen aan te stellen. Waardoor in de 12 e eeuw
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper catovervoort. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 62890 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen