Hfdst. 1: Omgevingsrecht en het recht
1 Recht
1.1 Recht
= geheel van normen of regels waarmee de mens de maatschappij ordent
Deze regels gelden dan binnen de landsgrenzen en soms ook voor eigen burgers in het buitenland
Vb. de regeling in ons burgerlijk wetboek in verband met het huwelijk
1.2 Rechtstakken
Recht wordt onderverdeeld in 2 takken:
Publiekrecht
o Regelt organisatie van de staat en verhouding tussen burger en overheid
Privaatrecht
o Regelt private betrekkingen die geen verband houden met de uitoefening van het
staatsgezag
Vooral bestuursrecht maar niet alleen: dwarsdoorsnede van het recht
Moeilijke indeling om traditionele classificatie
Vergunningsplicht om te bouwen enz., aansprakelijkheid voor milieuschade, ecofiscaliteit, …
Ecofiscaliteit waarbij een taks wordt gezet op goederen dat is vaak fiscaal recht maar ook
bestuursrecht
Toenemende invloed op het privaatrecht
bv. bodemattest bij verkoop van een onroerend goed
vb. als je als verkoper een grond verkoopt dan moet je een bodemattest aanvragen en dat is
een attest dat zegt of u bodem verontreinigd is of niet en dat moet met de koper worden
overlegd. Vanaf de verkoopcompromis moet dit bodemattest aanwezig zijn!
Omgevingsrecht beïnvloedt andere rechtstakken
1.3 Rechtsbronnen
Wetgeving
Materiële wetten die uitgaan van een overheid
Grondwet, wetten, decreten en besluiten van de Vlaamse regering
Rechtspraak en rechtsleer
Algemene rechtsbeginselen
1.4 Dwingend recht en aanvullend recht
Dwingend recht: rechtsonderhorigen mogen niet afwijken
Openbare orde: mogen niet afwijken omdat ze de grondslagen van onze maatschappij raken
Vb. huurovereenkomst omtrent onvergund appartementsgebouw werd ontbonden ten laste
van de verhuurder
Aanvullend recht: slechts van toepassing voor zover partijen er niet van afwijken
Vb. het wettelijk huwelijksvermogensstelsel geldt voor zover de gehuwden er niet voor
kiezen een eigen regeling uit te werken
2 Bestuursrecht
2.1 Omschrijving en situering
Administratief recht of bestuursrecht = recht met betrekking tot de organisatie, bevoegdheden,
werking en het optreden van de bestuurlijke overheden en rechtsbescherming van de bestuurde
tegen dat overheidsoptreden
1
, 2.2 Milieurecht en ruimtelijk bestuursrecht
Omgevingsrecht = milieurecht en ruimtelijk bestuursrecht
Wetgeving wordt er vooral opgevat als een instrument dat de overheid kan gebruiken om een beleid
te voeren
Milieubeleid gericht op:
Milieuhygiëne: bestrijding van verontreiniging
o Bescherming van de mens en het fysieke milieu tegen milieuverontreiniging
Milieubeheer: beheer natuurlijke rijkdommen
o Duurzame aanwending van niet-levende natuurlijke rijkdommen zoals water en
bodem
Natuurbehoud: behoud natuurgebieden, wilde flora en fauna
o Natuurbescherming en landschapszorg
Ruimtelijke ordening:
Beleid gericht op bescherming van de ruimtelijke kwaliteit of de beheersing van de
ruimtelijke ontwikkeling door vooral de bescherming van beschikbare ruimte
Bestemming van ruimte: toekenning van functies van gebieden, zoals wonen, landbouw,
industrie
Vb. een gebied een bestemming als woongebied geven op een ruimtelijk plan
Beleid inzake onroerend erfgoed (monumenten, enz.)
Leunt sterk aan bij milieubeleid en ruimtelijke ordening
Energierecht (regulering m.b.t. productie, transport, verbruik van energie)
Gericht op de regulering van het menselijk handelen met betrekking tot de productie of de
ontginning, …
2.3 Ontwikkeling van het milieurecht en ruimtelijke ordeningsrecht in België
Ad hoc benadering in het ‘milieubeleid’: exploitatievergunning, …
Vb. mensen waste vroeger hun kleren in de rivieren en hierdoor werd de rivier vuil en de
volgende stad die lager lag had ook dit vuil water
Er gaan mensen dood door SMOG dus er komen beperkte normen omtrent
luchtverontreiniging
Er zat niet veel visie achter het beleid dat de overheid gaf
Sectorale benadering in milieubeleid vanaf 1970
Aparte wetten voor verschillende milieucompartimenten (oppervlaktewater, lucht, bodem,
grondwater, afval, natuur, …)
Vb. om bepaalde zaken te doen moest je een vergunning hebben
Ruimtelijke ordening ook apart
Begin met Stedenbouwwet van 1962 (bouwvergunning, planning)
Vlaanderen heeft een ruimtelijke wanorde, er is geen regeling omtrent de ruimtelijke
ordening
De ruimtelijke ordening is in België veel te laat gekomen omdat er al veel huizen werden
gebouwd zonder dat enige goede regeling aan de grondslag liggen
Staatshervorming: grotendeels gewestelijke bevoegdheid
3 verschillende wetgevingen gekregen: Vlaanderen, Brussel, Wallonië
Vlaanderen voelde onder nieuwe wetgeving dat Wallonië er niet in mee wou gaan
Milieubeleid sterk internationaal en Europees beïnvloed (luchtkwaliteit, natuur, klimaat, …) maar niet
de ruimtelijke ordening (omdat daar in de EU unanimiteit voor vereist is)
Onderzoek wijst uit: 90 % van de milieumaatregelen wordt internationaal of door de EU
beïnvloed
2
, 70 % van de milieumaatregelen wordt door EU beïnvloed
Tendens naar integratie en codificatie in het milieurecht sinds eind jaren 1980, bv. in Vlaanderen:
Integratie van exploitatie- en lozingsvergunning in milieuvergunning in 1985
Invloed werkstukken van professoren -> Decreet algemene bepalingen milieubeleid (DABM)
in 1995 (systematisch opgebouwd)
Tendens naar integratie en codificatie in het milieurecht en ruimtelijke ordeningsrecht sinds begin
21e eeuw, bv. In Vlaanderen
Integratie van stedenbouwkundige en milieuvergunning in omgevingsvergunning in het
omgevingsvergunningsdecreet van 2014
o Zijn van onbepaalde duur geldig
o Bedrijven hoeven dan maar 1 vergunning meer aan te vragen om een hinderlijke
inrichting te kunnen bouwen of exploiteren
Vb. chemisch bedrijf, metaalfabriek, …)
Nieuwe term overgewaaid uit Nederland: omgevingsrecht omvat milieurecht en ruimtelijke
ordeningsrecht
o Nederland hebben ander wetgevingsproces
In andere talen vaak maar één woord voor milieu en omgeving (bv. Engels: ‘environment’)
Terugdringen van administratieve lasten staat ook centraal
Normaal zou je u omgevingsvergunning binnen het jaar moeten hebben
o In tegenstelling tot Amerika daar moet je soms 3 jaar wachten op u vergunning
o Tegenstanders van het milieurecht zeggen dat het lastige procedures zijn om
bepaalde zaken te kunnen aanleggen
Vb. buurtbewoners kunnen een beroep in dienen om een project op te
starten
Fancy termen: ‘smarter regulation’ , ‘better regulation’, ‘fitness check’
o Vb. Voldoen bepaalde normen nog aan de wetgeving van de EU
o Vanuit Europees niveau worden verschillende en vele documenten geleverd
waardoor verschillende termen op nationaal niveau aangepast moeten worden
Gevaar: sommigen willen onder dit mom milieubeleid afzwakken
Zeer recent groene ambities EU: Green Deal, klimaatneutraal tegen 2050…
Milieurecht en ruimtelijke ordeningsrecht als vakgebied
Jonge rechtstakken waarbij instrumentele functie van het recht centraal staat (recht als
middel om een beleid te voeren)
Eigen systematiek en instrumenten (beginselen, kwaliteitsnormen, emissienormen,
productnormen, …)
o Vb. CO2 meter duidt op een kwaliteitsnorm want er moet een bepaalde kwaliteit zijn
in het auditorium en als je boven deze grenswaarde gaat dan moet het auditorium
worden verlucht
Belangrijk voor welzijn en voor economie
o Vb. als een haven wil uitbreiden dan is het milieurecht van belang
Belangrijk deel van het bestuursrecht voor de rechtspraktijk, bv. in Vlaanderen
o Handboeken/Boeken o.m. jaarlijks Milieuzakboekje, Zakboekje Ruimtelijke ordening
o Tijdschriften: TMR, TROS, MER, TOO, STORM
Bevoegdheidsverdeling: gewesten bevoegd behalve voor … administratieve organisatie
Je hebt extern en intern verzelfstandigde instellingen (agentschap)
Vb. productbeleid, …
3
, 2.3.1 Enkele dingen uit algemeen bestuursrecht om goed te onthouden
Rechtsbescherming: mogelijkheden die burger en overheid ter beschikking staan om in rechte op te
komen tegen wetgevende akten en besluiten van de andere overheid
Wetgevende akten -> GwH
Tegen wetten, decreten en ordonnanties staan beroepen op bij het Grondwettelijk Hof
Exclusieve bevoegdheid om te toetsen aan regels van de Staat, gemeenschappen, gewesten,
…
Kunnen onwettige akten dan nietig verklaren
Beroep GwH ingesteld binnen 60 dagen na bekendmaking in BS
Rechtsbescherming besluiten:
Preventieve rechtsbescherming
o Gericht op het beïnvloeden van een nog te nemenbesluit
o Vb. aanvraag voor een omgevingsvergunning via het indienen van een bezwaar
tijdens openbaar onderzoek
Curatieve rechtsbescherming
o Gericht tegen een reeds genomen besluit
o Vb. omgevingsvergunning via het instellen van een administratief of jurisdictioneel
beroep
Formele vs. materiële motivering bij individuele besluiten
Besluiten met individuele draagwijdte bevatten een uitdrukkelijke motivering
o = wet betreffende de uitdrukkelijke motivering van bestuurshandelingen
o Vb. motivering in vergunning
In de beslissing zelf – in het dossier volstaat
Raad voor vergunningsbetwistingen -> curatieve rechtsbescherming
Deze raad spreekt zich uit als administratief rechtscollege over beroepen die worden
ingesteld tegen beslissingen, genomen in laatste administratieve aanleg, waarbij een
omgevingsvergunning wordt verleend of geweigerd, ook tegen onteigeningsbesluiten.
Termijn om hoger beroep in te stellen = 45 dagen
Tegen arrest RvVb staat cassatieberoep open bij RvS
Rechtsbescherming tegen besluiten
Administratief beroep
o Wordt geregeld door de overheid
o Beroep instellen bij een hogere overheid en leidt ertoe dat die overheid een nieuwe
beslissing neemt in het dossier
o Legaliteits- en opportuniteitstoetsing
o Nieuwe beslissing door beroepsinstantie
Jurisdictioneel beroep
o Bij Raad van State – rechter
o Oordeelt over legaliteit van het besluit en kan vernietigen
o Overheid zal dan een nieuwe beslissing moeten nemen rekening houdend met de
uitspraak van de rechter
o Tenzij wet- of decreetgever ander rechtscollege bevoegd maakt
vaak: de Raad voor Vergunningsbetwistingen
in dat geval is de Raad van State cassatierechter
Exceptie van onwettigheid (art. 159 Gw) -> curatieve rechtsbescherming
4
