Wereld Waarnemen 2021-2022 Marit Van den Abbeele
DE WERELD WAARNEMEN
1. EINDTERMEN EN LEERPLANNEN (ALGEMEEN)
1.1 EINDTERMEN EN ONTWIKKELINGSDOELEN
Eindtermen & ontwikkelingsdoelen = minimumdoelen op het vlak van kennis, inzicht, vaardigheden en
attitudes die de onderwijsoverheid als noodzakelijk en bereikbaar acht voor een bepaalde leerlingenpopulatie.
→ Het kleuteronderwijs werkt met ontwikkelingsdoelen. Dit zijn minimumdoelen op vlak van kennis, inzicht,
vaardigheden en attitudes die de school nastreeft bij de kleuters. Ze zijn ingedeeld in een aantal leergebieden.
→ In het lager onderwijs gelden er eindtermen. Dit zijn minimumdoelen die een school moet bereiken bij een
leerlingengroep. Eindtermen zijn leergebied gebonden of leergebied overschrijdend. Leergebied
overschrijdende eindtermen en leergebied gebonden eindtermen met betrekking tot attitudes hebben een
ander statuut: een school moet deze nastreven bij leerlingen.
→ Eindtermen en ontwikkelingsdoelen worden vertaald in leerplannen: GO, OVSG, ZILL
Wereldoriëntatie: 7 domeinen
1) Mens en maatschappij: 2) Wetenschappen en techniek:
➢ Mens ➢ Natuur
▪ Ik en mezelf ▪ Algemene vaardigheden
▪ Ik en de ander ▪ Levende en niet-levende natuur
▪ Ik en de anderen: in groep ▪ Gezondheid
➢ Maatschappij ▪ Milieu
▪ Sociaaleconomische ➢ Techniek
verschijnselen ▪ Kerncomponenten van techniek
▪ Sociaal-culturele ▪ Techniek als menselijke activiteit
verschijnselen ▪ Techniek en samenleving
▪ Politieke en juridische
verschijnselen
➢ Tijd
▪ Dagelijkse tijd
▪ Historische tijd
▪ Algemene vaardigheden tijd
➢ Ruimte
▪ Oriëntatie &
kaartvaardigheid
▪ Ruimtebeleving
▪ Ruimtelijke
ordening/bepaaldheid
▪ Algemene vaardigheden
ruimte
▪ Verkeer en mobiliteit
➢ Brongebruik
Algemeen volgens de eindtermen:
1) Kennis en inzicht verweven in: zichzelf, hun omgeving, hun relatie tot die omgeving.
2) Competenties verwerven voor interactie met die omgeving.
3) Positieve houding ontwikkelen t.a.v. zichzelf en hun omgeving.
1
,Wereld Waarnemen 2021-2022 Marit Van den Abbeele
1.2 VAN EINDTERMEN NAAR LEERPLANNEN
Leergebied overschrijdende eindtermen zijn minimumdoelen die niet specifiek behoren tot één leergebied,
maar onder meer door middel van meer leergebieden of onderwijsprojecten kunnen worden gerealiseerd.
Leergebied gebonden eindtermen zijn minimumdoelen die de leerlingen gedurende het leerproces moeten
bereiken.
→ Principe van multiperspectiviteit: geeft aan dat we een
bepaald aspect gaan bekijken vanuit verschillende
gezichtsstandpunten.
→ We kijken vanuit de verschillende domeinen.
Belangrijk!
➢ Wo is nooit vrijblijvend
➢ Principe van multiperspectiviteit
➢ Aanbod ban buiten school integreren
➢ Nadruk op vaardigheden en attitudes
➢ Vooral thematisch, soms cursorisch
➢ Kies gepaste werkvormen
➢ Hanteer open concept van evaluatie.
2
,Wereld Waarnemen 2021-2022 Marit Van den Abbeele
2. ALGEMENE DIDACTISCHE AANDACHTSPUNTEN BIJ WERELDORIËNTATIE (ALGEMEEN)
2.1 AANSCHOUWELIJKHEIDSPRINCIPE
Aanschouwelijkheidsprincipe = leerlingen de leerinhouden meer concreet laten ervaren aan de hand van reële
objecten, situaties en mensen. → Leerinhouden zo zintuiglijk mogelijk waarneembaar maken.
2.1.1 WAARNEMEN KUN JE LEREN EN VAN WAARNEMEN KUN JE LEREN.
In boeiende situaties: gericht waarnemen en stilstaan bij de concrete werkelijkheid.
→ We hebben oog voor de zaken die:
- We interessant vinden
- Belangrijk zijn om te functioneren in die omgeving
- Onze nieuwsgierigheid prikkelen
- Aantrekkelijk zijn
2.1.2 WAT BEDOELEN WE MET WAARNEMEN?
Waarnemen bestaat uit 4 stappen:
1) Kijken: multisensorieel waarnemen (zien, ruiken, voelen, horen, smaken)
Nieuwe begrippen worden vooraf al aangebracht of worden op het moment zelf door visuele
ondersteuning duidelijk gemaakt.
→ We moetend de waarneming voldoende richten, corrigeren of aanvullen.
2) Benoemen: met woorden of met beelden (beheersing taal en medium noodzakelijk)
Goed kijken is pas constructief wanneer je de aspecten, de verschillen, de gelijkenissen, de details en
patronen die je ziet kan benoemen.
→ Het gebruik van hogere begrippen wordt ook aangeraden omdat dat de transfer bevorderd.
3) Begrijpen: multiperspectiviteit! Je bekijkt de werkelijkheid vanuit verschillende brillen. Je kent een
betekenis toe aan wat je ziet met behulp van een begrip.
→ Situaties creëren waarin kinderen de kans krijgen om: zelf te ontdekken, al spelend te onderzoeken, te
ervaren, te exploreren…
4) Positieve attitude: de waarde van het waargenomen object in hun omgeving erkennen. (Respect)
2.1.3 WAARNEMEN IS VAAK GEKOPPELD AAN ACTIE
Om de kwaliteit van de waarneming te bevorderen is het van belang:
- Materiaal voorzien in overeenstemming van hun leeftijd
- Dat materiaal vergelijken, ordenen of op volgorde leggen
- Te werken met de concrete werkelijkheid (niet altijd mogelijk)
- Stimulerend te begeleiden
3
, Wereld Waarnemen 2021-2022 Marit Van den Abbeele
2.2 ACTIVITEITSPRINCIPE
2.2.1 ACTIEF LEREN
Actief leren = wanneer een kind zich in die mate betrokken voelt bij het onderwijsgebeuren dat het zelf het
leerproces op gang brengt, initiatieven neemt en gedragsveranderingen teweegbrengt.
→ Leerstof wordt spontaan betekenisvol voor het kind.
→ Klemtoon ligt eerder op het verwerken van, dan op de hoeveelheid leerinhouden.
Waarnemen (aanschouwelijk werken) en beleven (actief werken) zijn dus onlosmakelijk verbonden met elkaar:
het waarnemen van een object vraagt een actieve houding.
Dit betekent dat er opdrachten moeten zijn, waarbij:
- De leerlingen waarnemingen doen
- De leerlingen onderzoek moeten doen:
Onderzoeksvraag stellen, onderzoeksplan maken, info verzamelen en analyseren, info verwerken en
samenvatten, onderzoeksvraag beantwoorden…
- De leerlingen om een mening/oordeel worden gevraagd
- De leerlingen in de gelegenheid worden gesteld zelf ervaringen op te doen.
- De leerlingen tijd krijgen nieuwe ervaringen te verwerken
2.3 EXEMPLARISCH LEREN
2.3.1 KEUZES MAKEN
WO is geen kwestie van losse weetjes, maar van inzichten
→ Lessen moeten dus voldoen aan volgende criteria:
- Onderwerpen belangrijk voor kinderen doordat ze een duidelijke relatie hebben met actuele en/of
toekomstige ervaringen of leefsituatie
- Onderwerpen die de kinderen zelf belangrijk vinden
- Pedagogische kwaliteiten: het biedt de gelegenheid een aantal waarden bespreekbaar te maken
Stelregel: exemplarisch leren aan de hand van een aantal goedgekozen voorbeelden. (Bv: genoeg gebruik
maken van hogere begrippen (zoogdier, roofdier…), te werken op inzichten of kinderen patronen aanleren.)
2.3.2 INTEGRATIE EN TRANSFEREERBAARHEID
Exemplarisch werken = een aanpak waarin de verwisselbaarheid van de leerstof/media centraal staat
→ Basisbegrippen komen exemplarisch aan bod.
→ Transfer van de inzichten naar andere situaties uitdrukkelijk onder de aandacht brengen.
4
