Compleet boek; Actuele criminologie; 11e druk - Je hebt geen boek meer nodig hiermee!!
Criminologische theorieën schema
Alles voor dit studieboek (59)
Geschreven voor
Hogeschool Utrecht (HU)
Minor Werken In Gedwongen Kader
Criminologie
Alle documenten voor dit vak (11)
Verkoper
Volgen
irisrijnders
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Week 1: Organisatie van ons strafrechtsysteem; wie zijn de spelers?
Hoofdstuk 3: Het strafrechtelijk systeem in actie
3.1 Inleiding
Het studieobject van de criminologie bestaat uit criminaliteit en de maatschappelijke reactie
hierop. De belangrijkste (formele) reactie op criminaliteit in onze rechtsstaat is de toepassing
van het strafrecht. Dit betekent dat de beschrijvende kant van de criminologie zich niet
alleen richt op het in kaart brengen van de aard en de omvang van criminaliteit, maar ook op
het in kaart brengen van de werking van de strafrechtspleging.
De strafrechtspleging is in handen van verschillende min of meer zelfstandige organen, die
samen worden aangeduid als het strafrechtelijke systeem of de strafrechtelijke keten.
Strafrechtelijke systeem: Hieronder verstaan wij het geheel van organisaties en personen
dat bepaalt welke gedragingen strafbaar zijn en zorg draagt voor de opsporing van
overtreders, hun vervolging en berechting, en voor de tenuitvoerlegging van de aan hen
opgelegde straffen. De belangrijkste onderdelen van dit systeem zijn:
1. De strafwetgever: Zowel de centrale overheid als de lagere overheden.
2. De politie en andere instanties met opsporingsbevoegdheid.
3. Het Openbaar Ministerie: De officieren van justitie.
4. De zittende magistratuur: De rechters, bijgestaan door de griffie.
5. Het gevangeniswezen en de forensisch-psychiatrische zorg: Tbs-klinieken.
6. De reclassering, kinderbescherming en de forensische psychiatrie.
(Ook andere, minder belangrijke instanties, zoals; Slachtofferhulp Nederland, de Raad voor
Rechtsbijstand, het Nederlands Forensisch Instituut, het Schadefonds Geweldsmisdrijven,
het Waarborgfonds Motorverkeer, en het Centraal Justitieel Incassobureau CJIB).
Kenmerkend voor het strafrechtelijke systeem is een grote mate van complexiteit en de
afwezigheid van eenvoudige gezagsrelaties.
De beleidsinformatie die over het strafrechtelijke systeem beschikbaar is: Het geheel van
statistische gegevens over de activiteiten van elk van de subsystemen van het
strafrechtelijke systeem.
Machtsverhoudingen:
- Het korps Nationale Politie wordt beheerd en aangestuurd door de minister van
Justitie en Veiligheid.
- Het korps kent tien regionale eenheden. Deze eenheden staan onder gezag van
zowel de burgemeesters als de plaatselijke hoofdofficier van Justitie.
- De burgemeesters hebben het gezag over de politie met betrekking tot de openbare
ordehandhaving en de hulpverlening.
- De hoofdofficier van Justitie heeft het gezag over de politie waar het gaat om de
strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde en de criminaliteitsbestrijding.
- Het Openbaar Ministerie heeft in Nederland het alleenrecht op de vervolging van
verdachten en formuleert straffen aan de rechter.
- Deze beslissingen vallen onder de politieke verantwoordelijkheid van de minister van
Justitie en Veiligheid, maar deze intervenieert in beginsel niet in de afdoening van
individuele strafzaken.
, - De rechters zijn in Nederland in hun beslissingen over rechtszaken geheel
onafhankelijk. Zij worden organisatorisch aangestuurd door de leiding van de
rechtbanken en hoven en door de Raad voor de rechtspraak.
- Delen van de reclassering, de kinderbescherming en de slachtofferhulp zijn in
Nederland in handen van semipublieke organisaties die, hoewel grotendeels
gefinancierd door de overheid, een zekere mate van onafhankelijkheid bezitten.
Bij de prestaties van het strafrechtelijke systeem gaat het niet alleen om het halen van
kwantitatieve doelstellingen, zoals het terugdringen van criminaliteit, maar bijvoorbeeld ook
om de rechtsstatelijke kwaliteit van het geleverde werk, zoals de mate waarin het principe
van de rechtsgelijkheid wordt verwezenlijkt. Dit is extra van belang omdat de actoren in de
strafrechtsketen bij de uitvoering van hun taken vaak inbreuk maken op de persoonlijke
levenssfeer van justitiabelen en op andere burgerlijke rechten en vrijheden.
3.2 Organisatie en prestaties van politie en justitie
De politie
Politie: Bij dit begrip moet een onderscheid gemaakt worden tussen de politieorganisaties
(police) en de politiefunctie (policing). De politie heeft als taak te zorgen voor de
daadwerkelijke handhaving van de rechtsorde en het verlenen van hulp aan hen die deze
behoeven. Tot de handhaving van de rechtsorde behoren enerzijds de handhaving van de
openbare orde en anderzijds de strafrechtelijke rechtshandhaving:
- Handhaving van de openbare orde: Hierin kan onderscheid gemaakt worden tussen
toezicht op straat in wijken en buurten en ordehandhaving bij grootschalige
evenementen, zoals demonstraties en voetbalwedstrijden. Deze taken worden
verricht door geüniformeerde onderdelen van de politie (blauw), voor een belangrijk
deel georganiseerd in zogenoemde basisteams. Bij grootschalige ordehandhaving
kan de Mobiele Eenheid worden ingezet.
- Strafrechtelijke handhaving: Een belangrijk onderdeel hiervan is de opsporing van
strafbare feiten. Hierbij worden wettelijke dwangmiddelen (zoals aanhouding en
doorzoeking) en bijzondere opsporingsbevoegdheden (zoals telefoontaps en
observeren) gebruikt. Deze taak wordt hoofdzakelijk verricht door een
gespecialiseerd onderdeel van de politie, de recherche. Recherchewerk wordt
verricht op landelijk niveau (Dienst Landelijk Recherche), op districtsniveau
(districtsrecherche) en plaatselijk door basiseenheden.
Nationale Politie: Is in 2013 opgericht. Dit bracht een landelijk en centraal aangestuurd
politiekorps als vervangen voor de 25 regionale en autonoom opererende politiekorpsen.
Ophelderingspercentages
Het ophelderingspercentage varieert aanzienlijk voor de verschillende delictsgroepen.
Misdrijven die voornamelijk door eigen opsporingsinspanningen van de politie worden
geconstateerd, zoals vuurwapenmisdrijven en drugsmisdrijven, kennen een relatief hoog
ophelderingspercentage. Van de delicten die vooral door aangiften van slachtoffers bij politie
bekend worden, tonen gewelds- en seksuele misdrijven relatief hoge
ophelderingspercentages. In rond twee derde van zulke zaken wordt een verdachte
gevonden. Van de meeste andere voorkomende delictsoorten liggen de
ophelderingspercentages veel lager. Van alle geregistreerde vermogensmisdrijven wordt
slechts een op de zeven opgelost. Bij het delict fietsendiefstal ligt het
ophelderingspercentage beneden de 5. Voor zakkenrollerij is het percentage geregistreerde
,misdrijven dat wordt opgehelderd 3. Voor computervredebreuk is dit 5% en van oplichting
2%. Deze lage percentages illustreren de uitdaging waarvoor de politie zich de afgelopen
jaren ziet geplaatst door de groei van het aantal cyberdelicten. Feit is dat de
oplossingspercentages van de Nederlandse politie al vele jaren op een laag niveau verkeren
en dat hierin nauwelijks enige verbetering valt te bespeuren.
Factoren laag niveau oplossingspercentages
Een analyse van de ophelderingspercentages van zeven westerse landen heeft uitgewezen
dat de hoogte van de ophelderingspercentage in een land in de eerste plaats afhankelijk is
van de aard van de delicten waarmee de politie in aanraking komt. Ten tweede bleken
beleidsmatige en juridische kenmerken van het strafrechtelijke systeem het
ophelderingspercentage te beïnvloeden. In landen zoals Nederland waar politie en het OM
een grotere mate van beslissingsvrijheid hebben om bij verhoren al dan niet door te vragen
over mogelijke andere door de verdachte gepleegde delicten, zijn de
ophelderingspercentages lager. In Nederland wordt bij verhoren doorgaans niet meer
doorgevraagd naar andere delicten zodra een voldoende aantal delicten is bekend om een
veroordeling zeker te stellen. De derde groep factoren die de ophelderingspercentages
verklaren is statistisch/rekenkundig van aard. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om de criteria
voor wat geldt als een opheldering, en hoe deze wordt geregistreerd.
Zachte output: Werkzaamheden zoals surveilleren, het regelen van het verkeer, reageren op
incidenten, het verlenen van hulp aan slachtoffers, en anderen het geven van voorlichting
over preventie.
Harde output: De aantallen opgehelderde misdrijven.
Als de ultieme prestatiemaat van de politie wordt vaak gezien de ontwikkeling van de
criminaliteitscijfers en/of slachtofferpercentages. De recente dalingen van de criminaliteit
worden vaak op het conto van de politie geschreven. Maar het niveau van de criminaliteit
wordt echter in de eerste plaats bepaald door ontwikkelingen in de maatschappij, en door de
burgers en bedrijven getroffen preventiemaatregelen. Aan het feit dat veel vormen van
criminaliteit sterk zijn gedaald, kan daarom niet de conclusie worden verbonden dat de
Nederlandse politie goed presteert.
Proactief politieoptreden
Strafrechtelijke rechtshandhaving is in principe reactief. De politie komt in actie naar
aanleiding van aangiftes of na door de politie zelf geconstateerde reeds gepleegde strafbare
feiten. Van de politie wordt echter ook verwacht dat zij haar kennis en expertise gebruikt om
op te treden voordat criminaliteit wordt gepleegd; voorkomen is immers beter dan genezen.
Predictive policing: Handelen voordat het delict is gepleegd (preventief werken). De grote
hoeveelheid data die de politie zelf genereert en de analyse hiervan met behulp van slimme
computerprogramma’s (algoritmen) moeten de politie in staat stellen criminaliteit te
voorspellen en op basis daarvan preventief in te grijpen door bijvoorbeeld op de juiste plek
en het juiste tijdstip te surveilleren.
Datatiming-technieken: Een systeem verdeelt de stad in 115000 stukjes van 125 bij 125
meter en berekent op basis van honderden bij de politie bekende variabelen de kans dat er
in de komende twee werken in zo’n gebied een woninginbraak of straatroof wordt gepleegd.
, Kritiek op predictive policing:
1. Dergelijk politieoptreden is een radicale wijziging van de toepassing van het
strafrecht en mist het een goede juridische basis die de rechten van de burgers kan
waarborgen. Het gebruik van predictive policing betekent dat de politie start met de
opsporing van strafbare feiten voordat er een redelijk vermoeden bestaat dat een
strafbaar feit is gepleegd. (Maar een verdenking is volgens het Wetboek van
Strafvordering juist de basis voor toepassing van het strafrecht).
2. Ten tweede staat of valt de effectiviteit van predictive policing met de
betrouwbaarheid van de gemaakte voorspellingen. Criminologen kunnen een
belangrijke bijdrage leveren aan het verbeteren van de voorspellende waarde van
instrumenten die voor predictive policing worden ingezet.
3. Ten derde zijn er zorgen van ethische aard. Zo worden de vermeende neutraliteit en
objectiviteit van de gebruikte algoritmen in twijfel getrokken. Algoritmen kunnen zijn
gebaseerd op onjuiste of niet-representatieve data die sterk door subjectieve keuzes
zijn beïnvloed. Daarnaast kan predictive policing leiden tot social sorting, dat wil
zeggen het identificeren van risicogroepen op grond van bepaalde kenmerken
(discriminatoire werking).
Het Openbaar Ministerie
Volgens de Wet op de rechterlijke organisatie is het Openbaar Ministerie belast met de
strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde. Daaronder vallen een aantal taken:
- Het OM geeft leiding aan de opsporing door de politie van strafbare feiten.
- Het OM is belast met de vervolging van verdachten.
- Het OM houdt toezicht op de tenuitvoerlegging van straffen, maatregelen en daarbij
opgelegde voorwaarden.
De vervolging van verdachten: Is de klassieke rol van de aanklager. Het bestaat uit het
dagvaarden van de verdachte, de zaak en het bewijs ervoor ter terechtzitting uiteenzetten en
het eisen van een straf en/of maatregel.
Een officier van justitie van het Openbaar Ministerie heeft een aantal alternatieven voor het
aanbrengen van de zaak bij de rechtbank:
- Seponeren van de zaak: De zaak terzijde leggen.
● Een technisch sepot: De zaak terzijde leggen omdat er te weinig bewijs is
tegen de verdachte.
● Beleidssepot: Wanneer hij de zaak terzijde legt uit
opportuniteitsoverwegingen, bijvoorbeeld omdat het om een licht vergrijp
gaat.
- Voorwaarden stellen aan het niet vervolgen: Bijvoorbeeld dat de verdachte een
geldboete betaald of een taakstraf uitvoert, dit heet een transactie.
- Strafbeschikking: De officieren van Justitie, mogen voor bepaalde delicten buiten de
rechter om, zelf de schuld van de verdachte vaststellen en een breed scala aan
straffen en maatregelen opleggen. De verdachte kan hiertegen achteraf bezwaar
maken bij de rechter die dan alsnog een oordeel velt.
Afdoen in eerste aanleg: Wanneer nieuwe zaken worden behandeld door het Openbaar
Ministerie.
De staande magistratuur: Het Openbaar Ministerie, magistraten die staan in de rechtszaal
als ze spreken.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper irisrijnders. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,19. Je zit daarna nergens aan vast.
