SAMENVATTING STRAFRECHT EN
JEUGDRECHT 2020 - 2021
T. Van den Bossche
Alle rechten gaan uit naar de lector T. Van den Bossche
,Strafrecht en Jeugdrecht
STRAFRECHT EN JEUGDRECHT -
SAMENVATTING 2020-2021
ALGEMENE RICHTLIJNEN
LECTOR
- Tanja Van den Bossche
- Tanja.vandenbossche@hogent.be
LESSEN
- 2 uur per week
- Codex elke les nodig
- Slides & rechtspraak à zie Chamilo
STUDIEMATERIAAL
- Handboek Praktisch Strafrecht
- Codex
EVALUATIES
- Eerste examenkans
o 100% schriftelijk examen
o Met wetboek
- Tweede examenkans
o 100% schriftelijk examen
o Met wetboek
1
,Strafrecht en Jeugdrecht
DEEL 1 – ALGEMEEN STRAFRECHT
HOOFDSTUK 1 - BELANGRIJKE BEGRIPPEN
1. WAT IS STRAFRECHT
Strafrecht
= Het is een tak van het publiek recht dat het geheel van rechtsregels bevat die bepalen welke
gedragingen onder welke voorwaarden en in welke omstandigheden, tegenover welke
personen misdrijven uitmaken, en dan onderhevig zijn aan sancties en/of maatregelen. Het
strafrecht bepaalt ook waaruit de sancties of maatregelen kunnen bestaan, welke
publiekrechtelijke organen bevoegd zijn om deze sancties en maatregelen op te leggen en op
welke wijze dat moet gebeuren.
De onderlijnde begrippen worden hieronder verder uitgelegd (1.1).
PUBLIEK RECHT
Je kan het publiekrecht ten opzichte plaatsen van het privaatrecht.
- Privaatrecht = regels die de verhouding(en) tussen burgers regelen.
- Publiekrecht = regels die de verhouding tussen de burger en de overheid regelen.
o Bv. Fiscaalrecht
Het is dus de overheid die bepaalde gedragingen strafbaar stelt en die de sancties bepaalt
(zie 1.2.3).
WIE VERTEGENWOORDIGT DE OVERHEID IN STRAFZAKEN?
à Het openbaar ministerie
PUBLIEKRECHTELIJKE EN PRIVAATRECHTELIJKE VERHOUDING IN DE RECHTBANK
PUBLIEKRECHTELIJKE VERHOUDING
- Tussen het OM en de burgerlijke partij
- Tussen het OM en de beklaagde
PRIVAATRECHTELIJKE VERHOUDING
- Tussen de burgerlijke partij en beklaagde.
2
,Strafrecht en Jeugdrecht
WELKE GEDRAGINGEN ZIJN STRAFBAAR
- Menselijke gedragingen (≠ dieren):
o Gedragingen die op zich strafbaar gesteld worden à actieve gedraging.
o Het nalaten om een bepaalde gedraging te stellen à negatieve gedraging.
§ Bv. Art. 422bis Sw. à schuldverzuim
- Het kan ook gaan om een gedraging die op zich niet strafbaar is, maar die strafbaar
wordt door het ongewilde gevolg.
- Rechtspersonen en natuurlijke personen kunnen aansprakelijk gesteld worde
(art. 5 Sw.)
o Rechtspersonen zullen via de orgaantheorie aansprakelijk gesteld worden.
o Het gaat zowel over publiek- als privaatrechtelijke rechtspersonen.
§ Ook tijdelijke verenigingen en verenigingen, handelsvennootschappen
in oprichting en burgerlijke vennootschappen vallen hieronder.
- Strafwetboek
o Boek 1 à de misdrijven en de bestraffing in het algemeen
o Boek 2 à de misdrijven en hun bestraffing in het bijzonder
ONDER WELKE VOORWAARDEN
De wet bepaalt de voorwaarden wanneer iets strafbaar is.
- Bv. Art. 391bis Sw. à verlating van familie
o Voorwaarden:
§ Rechterlijke beslissing waartegen geen verzet of hoger beroep meer
openstaat (eindbeslissing).
§ Hij/zij moet ook veroordeeld zijn om een uitkering tot onderhoud te
betalen aan zijn echtgenoot, aan zijn bloedverwanten in de
nederdalende of in opgaande lijn.
§ Hij/zij moet ook meer dan twee maanden vrijwillig in gebreke blijft de
termijnen ervan te kwijten.
- Bv. Art. 417bis Sw. à foltering
- Bv. Art. 422bis Sw. à schuldig verzuim
o Voorwaarden:
§ Geen hulp verleent aan iemand in groot gevaar.
§ Mag ook je eigen toestand niet in gevaar brengen.
IN WELKE OMSTANDIGHEDEN
De omstandigheden waarin een misdrijf werden gepleegd hebben soms een invloed of ze al
dan niet strafbaar zijn, zwaarder of minder zwaar strafbaar zijn.
- Bv. Blanco strafregister, met of zonder geweld, bij nacht of overdag…
o Dan mag men soms zwaarder bestraft worden op voorwaarde dat het in de
Strafwet staat.
- Bv. Wettige verdediging (art. 416 Sw.)
3
,Strafrecht en Jeugdrecht
TEGENOVER WELKE PERSONEN
Hoedanigheid van dader en slachtoffer
- Bv. Art. 417ter Sw. à foltering
o Gepleegd door officier of ambetaar, drager of agent van de openbare macht
die handelt naar aanleiding van de uitoefening van zijn bediening.
§ Dit resulteert in een verhoging van de opsluitingstermijn van 10 – 15
jaar naar 15 – 20 jaar.
o Gepleegd op een persoon van wie de kwetsbare toestand ten gevolge van de
leeftijd, zwangerschap, een ziekte dan wel een lichamelijk of geestelijk gebrek
of onvolwaardigheid of ten gevolge van zijn precaire toestand duidelijk was of
de dader bekend was.
§ Dit resulteert in een verhoging van de opsluitingstermijn van 10 – 15
jaar naar 15 – 20 jaar.
o …
- Bv. 375 Sw. à
o Naargelang de leeftijd van het kind jonger is, wordt de strafmaat hoger.
- Bv. Slagen en verwondingen:
o De Koning (art. 101 Sw.)
o Bedienaar van de eredienst (art. 145, 2 Sw.)
o Openbaar ambtenaar (art. 278 ev. Sw.)
o …
! Let op: De verzwaring moet steeds in de Strafwet voorzien zijn.
4
,Strafrecht en Jeugdrecht
SANCTIES EN/OF MAATREGELEN
- Evolutie doorheen de tijd
o Bv. Diefstal van informatie op het internet is redelijk recent.
o Bv. Het niet meer strafbaar stellen van protesteren.
o Bv. homohuwelijk niet meer strafbaar.
o Bv. Voyeurisme is nog niet lang geleden opgenomen in het Sw.
o Bv. Grooming
- Onderscheid met andere gedragingen
o Bv. Kaat Bollen
§ Ze werd berispt door de psychologencommissie.
o Bv. Schending van beroepsgeheim van een advocaat (art. 458 Sw.)
§ Hier enerzijds strafrechtelijk sanctioneerbaar + een tuchtstraf van de
tuchtcommissie (tuchtrechtelijk) waar de persoon is aangesloten
(advocatencommissie).
o Bv. Sanda Dia (Reuzengom)
§ De daders werden uitgesloten aan de KUL. Dit is een tuchtrechtelijke
straf. Maar de meesten werden ook vervolgd door de correctionele
rechtbank (onopzettelijke doding + toediening van schadelijke
middelen).
WELKE PUBLIEKRECHTELIJKE ORGANEN ZIJN BEVOEGD
Hier zit het onderscheid tussen materieel en formeel strafrecht:
- Materieel strafrecht = het geheel van rechtsregels die de strafbare gedragingen
beschrijven en de sancties die daarop van toepassing zijn (het strafwetboek en de
bijzondere strafwetten).
o Bv. Diefstal is strafbaar, slagen en verwondingen toebrengen is strafbaar…
- Formeel strafrecht of het strafprocesrecht = Beschrijft wie bevoegd is om over deze
gedragingen te oordelen en op welke manier, volgens welke procedure dat moet
gebeuren. Het formeel strafrecht wordt voornamelijk beschreven in het wetboek van
strafvordering;
o Bv. De correctionele rechtbank is strikt genomen enkel bevoegd voor de
berechting van wanbedrijven, maar heeft de laatste tijd ingrijpende wijzigingen
ondergaan; als de onderzoeksrechter zijn onderzoek heeft afgesloten wordt er
gevorderd voor een onderzoeksgerecht. Er kan hier geen sprake zijn van een
rechtstreekse dagvaarding voor de rechter ten gronde.
5
,Strafrecht en Jeugdrecht
ONDERSCHEID TUSSEN MATERIEEL EN FORMEEL STRAFRECHT
MATERIEEL STRAFRECHT
= Strafwetboek (Sw.) en bijzondere strafwetten.
FORMEEL STRAFRECHT
= Wetboek van Strafvordering
6
,Strafrecht en Jeugdrecht
1.2 HET LEGALITEITSBEGINSEL
Legaliteitsbeginsel
= Een fundamenteel beginsel in het strafrecht: het laat zich samenvatten in het adagium
nullum crimen, nulla poena sine lege. Dit beginsel werd opgenomen in de grondwet (art. 10
en 12 Gw.) en nogmaals bevestigd in art. 2 Sw.
Ook in internationale verdragen komt dit fundamentele beginsel voor: art. 11, §2 UVRM en
art. 7, 1 EVRM.
1.2.1 NULLUM CRIMEN SINE LEGE
= Geen misdrijf zonder wet.
- Een bepaalde handeling is slechts strafbaar als op het moment van de gedraging
hierover ook een strafrechtelijke bepaling bestaat.
- Als op het moment van de gedraging geen strafrechtelijke bepaling over de
gedraging bestaat, kan men hier niet voor vervolgd worden.
VOORBEELD
à Dit is ‘kraken’
- Dit is ingevoerd op 18/10/2017 en in werking getreden op 16/11/2017.
- Voor 16/11/2017 was dit dus een misdrijf. Dus als men dit ervoor zou gedaan hebben
dan kon men hiervoor niet veroordeeld worden.
- Erna kan men wel vervolgd worden.
VOORBEELD
De zaak ‘Red Attack’: Iemand heeft ingebroken in de computersystemen van een ministerie.
In de tijd was de strafwet daar niet op voorzien. Sinds 2000 zijn er een aantal wetten gekomen
die de computercriminaliteit bestrijden, maar ook die moeten regelmatig aangepast worden
om rekening te kunnen houden met de nieuwe verworvenheden in de IT.
7
,Strafrecht en Jeugdrecht
1.2.2 NULLA POENA SINE LEGE
= Geen straf zonder wet.
- Men kan enkel een straf krijgen die in de bepaling wordt gegeven. De rechter heeft
wel een marge waartussen hij kan wikken en wegen bij het bepalen van de strafmaat.
o ! Maar men kan niet zelf een toepasselijke straf arbitrair verzinnen in dat
bepaald geval.
o De rechter mag ook niet zomaar strenger zijn dan wat in de wet voorzien wordt.
o De rechter kan wel in kader van de autonome probatiestraf, de opschorting of
uitstl onder voorwaarden vrij een probatievoorwaarde opleggen.
- Art. 442bis Sw. à belaging
o Als iemand zwanger is wordt de minimumstraf verdubbeld.
o ! Maar je moet opletten want deze verzwaring wordt enkel toegepast na de
inwerkingtreding van dat lid op 23 januari 2012.
1.2.3 HET LEGALITEITSBEGINSEL HEEFT EEN AANTAL GEVOLGEN
- Bronnen van het strafrecht zijn enkel terug te vinden in de wet.
o De gewoonte kan geen bron van strafrecht zijn.
- Strikte interpretatie van de strafwet
o Er is geen ruimte voor analoge of vrije interpretatie.
- Geen terugwerkende kracht
o Enkel de wet die op dat ogenblik bestaat kan toegepast worden op strafbare
gedragingen.
o Men kan niet na de feiten een wet maken om sommige gedragingen te
bestraffen.
- Van toepassing op Belgisch grondgebied / Belgen in het buitenland.
o Ook op niet-Belgen en Belgen in het buitenland
Het doel van het legaliteitsbeginsel is de bescherming van het individu, de rechtsonderhorige,
tegen de willekeur van de overheid.
Nemo censetur ignorare legem
= In een georganiseerde staat moet de burger weten welke handelingen verboden en
toegelaten zijn, en hoe ze in voorkomend geval gestraft worden, zodat hij zijn gedrag kan
aanpassen aan de vereisten van de maatschappij waarin hij leeft.
8
, Strafrecht en Jeugdrecht
2. DE BRONNEN VAN HET STRAFRECHT
Het legaliteitsbeginsel vereist dat de bronnen van het strafrecht enkel wetten in formele zin
zijn. Een wet in formele zin is een algemeen geldende norm die uitgevaardigd is door de
daartoe bevoegde overheid.
2.1 WETGEVING
INTERNATIONALE BRONNEN
- Het Europees verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de
Fundamentele Vrijheden (EVRM).
- Het Internationaal verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (BUPO).
NATIONALE BRONNEN
- De grondwet
- Het Strafwetboek van 8 juni 1867
- De complementaire wetten
o Bv. Wet betreffende het verhandelen van giftstoffen, slaapmiddelen en
verdovende middelen, psychotrope stoffen, ontsmettingsstoffen en
antiseptica en van de stoffen die kunnen gebruikt worden voor de illegale
vervaardiging van verdovende middelen en psychotrope stoffen
§ Dit wordt bepaald via een lijst (KB) en deze lijst kan snel gewijzigd
worden. Dit omdat drugs heel snel evolueren. Want als het niet in de
lijst staat kan het niet strafbaar worden gesteld.
- Bijzondere strafwetten
- Decreten en ordonnanties
- Provinciale reglementen en verordeningen
- Gemeentelijke reglementen en verordeningen
Je kan dus besluiten dat de algemeen geldende norm, uitgevaardigd door de overheid, waarbij
gedragingen verboden of geboden worden onder dreiging van een sanctie, behoort tot de
bronnen van het strafrecht.
9
