INHOUDSOPGAVE PLANTKUNDE
1. Inleiding ..........................................................................................................................................................1
2. Belang van planten voor de mens ..................................................................................................................1
2.1 Belang van fotosynthese ..........................................................................................................................1
2.2 Belang van regenwouden .........................................................................................................................1
2.3 Planten als voedsel ...................................................................................................................................1
2.4 Planten als energie ...................................................................................................................................1
2.5 Afval filteren .............................................................................................................................................2
2.6 Werking van een plant .............................................................................................................................2
2.7 Klimaatverandering ..................................................................................................................................2
2.8 Voedselbronnen .......................................................................................................................................3
2.9 Psychoactieve planten en genotmiddelen ...............................................................................................3
2.10 Geneeskrachtige planten .......................................................................................................................3
2.11 Oneetbare planten .................................................................................................................................3
2.11.1 Giftige planten .................................................................................................................................3
2.11.2 Constructieplanten ..........................................................................................................................4
2.11.3 Vezelplanten ....................................................................................................................................4
2.11.4 Biobrandstoffen...............................................................................................................................4
2.11.5 Kurk..................................................................................................................................................4
2.11.6 Rubber .............................................................................................................................................4
2.11.7 Etherische oliën ...............................................................................................................................5
2.11.8 Looistoffen.......................................................................................................................................5
2.12 Opdracht.................................................................................................................................................5
3. Plantensystematiek ........................................................................................................................................7
3.1 Evolutie .....................................................................................................................................................7
3.1.1 Fixisme ...............................................................................................................................................7
3.1.2 Creationisme .....................................................................................................................................7
3.1.2.1 Argumenten tegen creationisme ...............................................................................................7
3.1.3 Generatio spontanea .........................................................................................................................8
3.1.4 Catastrofentheorie ............................................................................................................................8
3.1.5 Lamarckisme ......................................................................................................................................8
3.1.6 Evolutietheorie ..................................................................................................................................8
3.1.6.1 Variatie in erfelijke eigenschappen ............................................................................................9
3.1.6.2 Natuurlijke selectie.....................................................................................................................9
1
, 3.1.6.3 Ontstaan van nieuwe soorten ..................................................................................................10
3.1.7 Neodarwinisme ...............................................................................................................................12
3.1.8 Classificatie ......................................................................................................................................12
3.1.8.1 Twee rijkensysteem ..................................................................................................................12
3.1.8.2 Vijf rijkensysteem .....................................................................................................................13
3.1.8.3 Andere systemen......................................................................................................................14
3.2 Begrippen ...............................................................................................................................................15
3.2.1 Systematiek .....................................................................................................................................15
3.2.2 Fylogenie .........................................................................................................................................15
3.2.3 Taxonomie .......................................................................................................................................15
3.2.4 Classificatie ......................................................................................................................................16
3.2.5 Cladistiek .........................................................................................................................................16
3.2.6 Nomenclatuur..................................................................................................................................17
3.2.7 Soort ................................................................................................................................................17
3.3 Plantensystematiek en biodiversiteit in de 21e eeuw ............................................................................17
3.4 Opdracht.................................................................................................................................................18
4. Wieren ..........................................................................................................................................................21
4.1 Kenmerken .............................................................................................................................................21
4.2 Naamgeving ............................................................................................................................................21
4.3 Belang .....................................................................................................................................................21
4.3.1 Leverancier van zuurstof .................................................................................................................21
4.3.2 Voedselbron ....................................................................................................................................22
4.3.3 Medicijn en cosmeticamiddel .........................................................................................................22
4.3.4 Biobrandstof ....................................................................................................................................22
4.4 Soorten ...................................................................................................................................................23
4.4.1 Geselwieren .....................................................................................................................................23
4.4.2 Roodwieren .....................................................................................................................................24
4.4.3 Bruinwieren .....................................................................................................................................25
4.4.4 Groenwieren....................................................................................................................................26
4.5 Opdracht.................................................................................................................................................27
5. Lagere landplanten .......................................................................................................................................31
5.1 Ontstaan .................................................................................................................................................31
5.2 Indeling ...................................................................................................................................................33
5.2.1 Mossen (Bryophyta) ........................................................................................................................34
5.2.1.1 GROEIVORMEN .............................................................................................................................34
5.2.1.2 MORFOLOGIE ...............................................................................................................................34
2
, 5.2.1.3 VOORTPLANTING ..........................................................................................................................34
5.2.1.4 ECOLOGIE ....................................................................................................................................36
5.2.2 Varenplanten ...................................................................................................................................36
5.2.2.1 VOORTPLANTING ..........................................................................................................................36
5.3 Opdracht.................................................................................................................................................38
6. Zaadplanten ..................................................................................................................................................40
6.1 Algemeen................................................................................................................................................40
6.2 Sporenvorming of zaadvorming .............................................................................................................41
6.3 Indeling ...................................................................................................................................................41
6.3.1 Naaktzadigen (gymnospermen) ......................................................................................................41
6.3.1.1 Cycaspalmen.............................................................................................................................42
6.3.1.2 Japanse notelaar.......................................................................................................................42
6.3.1.3 Grove den .................................................................................................................................42
6.3.2 Bedektzadigen (angiospermae) .......................................................................................................44
6.3.3 Eenzaadlobbigen en tweezaadlobbigen ..........................................................................................45
6.4 Opdracht.................................................................................................................................................46
7. Cytologie .......................................................................................................................................................49
7.1 Algemeen................................................................................................................................................49
7.2 Lichtmicroscoop en elektronenmicroscoop ...........................................................................................49
7.3 Soorten cellen.........................................................................................................................................50
7.3.1 Prokaryote cel vs. eukaryote cel .....................................................................................................50
7.3.2 Plantencel vs. dierlijke cel ...............................................................................................................51
7.4 Opbouw van een eukaryote plantencel .................................................................................................51
7.4.1 Membranen .....................................................................................................................................51
7.4.2 Celwand ...........................................................................................................................................52
7.4.3 Het cytosol .......................................................................................................................................53
7.4.4 De organellen ..................................................................................................................................53
7.4.4.1 Cytoplasmastructuren ..............................................................................................................53
7.4.4.2 Vacuole .....................................................................................................................................53
7.4.4.3 Endoplasmatisch reticulum ......................................................................................................53
7.4.4.4 Golgi-complex...........................................................................................................................54
7.4.4.5 Lysosomen ................................................................................................................................54
7.4.4.6 Celkern......................................................................................................................................54
7.4.4.7 Levende organellen ..................................................................................................................54
7.5 Cytologie .................................................................................................................................................55
8. Anatomie ......................................................................................................................................................57
3
, 8.1 Anatomie vs. morfologie ........................................................................................................................57
8.2 Soorten plantenweefsels ........................................................................................................................57
8.2.1 Ongedifferentieerd weefsel ............................................................................................................57
8.2.2 Gedifferentieerd weefsel ................................................................................................................57
8.2.2.1 Grondweefsel ...........................................................................................................................58
8.2.2.2 Dekweefsel ...............................................................................................................................58
8.2.2.3 Klierweefsel ..............................................................................................................................58
8.2.2.4 Transportweefsel......................................................................................................................59
8.2.2.5 Steunweefsel ............................................................................................................................59
8.2.3 Samengevat .....................................................................................................................................59
8.3 Weefsels in verband ...............................................................................................................................60
8.3.1 Weefsels in de wortel van een plant ...............................................................................................60
8.3.2 Weefsels in de stengel van een plant ..............................................................................................60
8.3.2 Weefsels in het blad van een plant .................................................................................................61
8.3.3 Vergelijking monocytol vs. docotyl .................................................................................................61
8.3.3.1 Wortel.......................................................................................................................................61
8.3.3.2 Stengel ......................................................................................................................................61
8.3.3.3 Blad ...........................................................................................................................................62
8.4 Opdracht.................................................................................................................................................62
9. Morfologie ....................................................................................................................................................65
9.1 Indeling ...................................................................................................................................................65
9.2 De wortel van een plant .........................................................................................................................65
9.2.1 Definitie ...........................................................................................................................................65
9.2.2 Bouw ................................................................................................................................................65
9.2.3 Types................................................................................................................................................65
9.2.4 Functies ...........................................................................................................................................65
4
, PLANTKUNDE
1. INLEIDING
Een plant kan een onderscheid maken tussen de wind die door zijn bladeren waait en een rups die over zijn
bladeren loopt. Wanneer de rups eet van de plant, worden er chemische stoffen geproduceerd, om de rups
weg te jagen. In feite heeft de plant de rups dus ‘gehoord’.
2. BELANG VAN PLANTEN VOOR DE MENS
2.1 BELANG VAN FOTOSYNTHESE
Zonder de fotosynthese kan er geen zuurstof aangemaakt worden. Zuurstof is nodig voor het leven op aarde,
zonder zuurstof kunnen geen levende wezens leven. Fotosynthese is het aanmaken van zuurstof door middel
van licht, water, koolstofdioxide en bladgroenkorrels. Zonder groene planten kan er geen fotosynthese
plaatsvinden, dus kan er ook geen zuurstof aanwezig zijn. Een boom kan alleen leven van het licht van de
zon, het maanlicht heeft dus geen effect op een plant.
2.2 BELANG VAN REGENWOUDEN
Regenwouden zorgen voor het grootste deel aan zuurstof, het zijn de groene longen van de aarde.
Regenwouden vormen ook een goede habitat voor planten en dieren. In een regenwoud zijn uiteraard veel
bladgroenkorrels, die zorgen voor veel zuurstof en daarom worden ze de groene longen van de aarde
genoemd.
2.3 PLANTEN ALS VOEDSEL
Planten zijn voor de mens belangrijk als voedsel. Onze bevolking bevindt zich momenteel in een exponentiële
groei. Tegen 2050 zouden we ongeveer met 9-11 miljard mensen op aarde zijn. En al deze mensen hebben
behoefte aan voedsel. De prognose van de wereldbevolking is weliswaar wel bijgesteld, er zou volgens
sommige modellen tot 2064 een bevolkingsexplosie zijn, maar daarna zal er normaal gezien opnieuw een
daling moeten plaatsvinden. De groeiende bevolking zorgt helaas ook voor hongersnood, want juist in de
gebieden waar de bevolking het snelste toeneemt is het voedselaanbod het kleinst. Hoewel er een nieuwe
prognose is, zal deze daling na 2064 helaas niet in alle landen (werelddelen) zijn. We zien nog een stevige
stijging in de Sub-Sahara van Afrika. Maar ook in andere Afrikaanse landen en het Midden-Oosten zien we
nog steeds een stijging. Er is een stagnatie en lichte daling in Europa en centraal Azië. En in China en Japan
zien we al een sterke daling na 2050.
2.4 PLANTEN ALS ENERGIE
Planten zijn ook belangrijk als energiebron voor de mens. De fossiele brandstoffen, zoals aardgas, aardolie
en steenkool, geraken stilaan uitgeput. Hierdoor moeten we stilaan gaan overschakelen op bio-energie,
zonne-energie, windenergie en waterenergie. Voor bio-energie hebben we planten nodig.
1
, Mensen hebben drie primaire levensbehoeften, deze zijn schone lucht, schoon water en gezond voedsel. Als
deze behoeften kunnen we enkel bekomen met planten. Ze doen dit heel stilletjes en altijd, dus zijn wij vaak
geneigd om te vergeten dat zo’n rustige boom, of kleine kamerplant eigenlijk keihard voor ons aan het werk
is. Geen mens kan dus leven zonder planten.
2.5 AFVAL FILTEREN
Mensen en dieren gebruiken de zuurstof uit de lucht voor hun energieproces en als afval scheiden zij CO2
uit. Bij een plant is dit precies andersom. Een plant gebruikt de CO2 om energie te krijgen en levert als ‘afval’
zuurstof op. Zonder planten op de wereld kunnen wij dus niet ademhalen. Maar, de mens met name,
produceert nog meer afval. Het moderne leven produceert op allerlei manieren flinke hoeveelheden
chemische troep. Denk aan fabrieken, auto’s, verwarming, maar ook veel moderne bouwmaterialen en
stoffen ‘ademen’ toxische stoffen uit. Veel minder bekend is dat ook die stoffen door planten worden
opgeruimd, omdat zij deze stoffen prima kunnen gebruiken als voedsel. Planten zijn in staat om fijn stof af te
breken.
2.6 WERKING VAN EEN PLANT
Er zijn twee plekken waar een plant in dit verband
‘contact’ heeft met de wereld om zich heen; de bladeren
en de wortels. De bladeren hebben huidmondjes. De
huidmondjes ademen het CO2 in, en ademen de zuurstof
uit en verdampen gedurende dit proces schoon water de
lucht in. De wortels nemen het water uit de omgeving
op. Zowel in de lucht die planten inademen als in het
water zitten fijnstof verbindingen die voor ander leven
ongezond zijn. De wortels zijn in staat om deze
verbindingen om te zetten naar onschadelijke stoffen en
leveren daarmee voedsel voor henzelf en het overige
bodemleven.
Dat planten ook onze fijnstof gifstoffen zeer effectief verwerken en omzetten naar onschadelijke en
bruikbare stoffen is pas een jaar of 20 bekend, en bij het grotere publiek vaak helemaal nog niet. Wel wordt
steeds meer bekend hoe schadelijk fijnstof eigenlijk is. Het vergroenen van onze leefomgeving is dus ook
hierom erg belangrijk. Zowel binnen, als buiten. Want, wat nog veel minder mensen weten, is dat ons
binnenklimaat over het algemeen 5 tot 10 keer meer vervuild is dan de buitenlucht. Ook hier kunnen planten
ons helpen.
2.7 KLIMAATVERANDERING
Het klimaat verandert en de belangrijkste reden hiervoor is dat er door onze intensieve levenswijze steeds
meer CO2 in de atmosfeer ontstaat. Hierdoor wordt het niet alleen warmer, maar groeien planten ook 25%
harder dan zeg 100 jaar geleden. Planten houden wel van wat CO2, en een van de meest kansrijke oplossingen
om de groei van CO2 in de atmosfeer tegen te gaan is dus om zoveel mogelijk van onze omgeving, zoals
steden, woestijnen, huizen en muren, serieus te vergroenen.
Planten doen hun werk stil. Ze maken geen lawaai, ze protesteren nergens tegen, en laten zich door ons
verwerken tot stoffen, brandstof, voedsel en drank. Tenminste, zo kijken wij er tegenaan. Er is geen Wakkere
Plant, of Partij voor de Planten. We nemen de plant als levend wezen nauwelijks serieus, behalve als we er
last van hebben. We beseffen feitelijk niet goed genoeg dat wij zonder planten op aarde nog geen minuut of
2
