STRAFRECHT
DEEL 1: ALGEMEEN STRAFRECHT
HOOFDSTUK 1: BELANGRIJKE BEGRIPPEN
1.1 WAT IS STRAFRECHT?
Publiek recht
Verhouding overheid – rechtsonderhorige
Rol openbaar ministerie: roept een persoon ter verantwoording omdat hij de
normen die in de maatschappij gesteld zijn in h strafrecht heeft overtreden
Rol slachtoffer: geen partij in strafproces kunnen zich wel burgerlijke partij stellen
(w partij voor de burgerlijke belangen, om bv een schadevergoeding te eisen) eis
van de schadevergoeding vh slachtoffer blijft dus privaatrechtelijk
Wel een belangrijke rol: hij is belangrijke getuige! MAAR NOOIT PARTIJ IN
STRAFRECHTELIJKE BELANGEN
Welke gedragingen strafbaar zijn
Menselijke gedragingen (dieren zijn niet strafbaar)
Actieve gedraging: gedraging die op zich strafbaar gesteld w
Bv slagen en verwondingen, diefstal
Passieve gedraging: het nalaten om een bep gedraging te stellen
(=verzuimen)
Bv h nalaten v hulp te bieden aan een persoon in nood
Soms ook gedraging die op zich niet strafbaar is, maar die strafbaar w door h
ongewilde gevolg
Bv onopzettelijke slagen en verwondingen bij een verkeersongeval
Ook RPen zijn strafbaar (art. 5 Sw)
Onder welke voorwaarden
De wet bep welke elementen aanwezig moeten zijn zodat een bep gedraging een
misdrijf zou kunnen zijn (wet = enige bron)
ALLE wettelijke elementen moeten aanwezig zijn om te spreken over een misdrijf
Bv art. 193 Sw (valsheid in geschriften): enkel strafbaar als ze gepleegd is met
bedrieglijk opzet of met h oogmerk om te schaden
In welke omstandigheden
Al dan niet strafbare gedraging is afh vd omstandigheden waarin ze zich voordoet
Bv slagen en verwondingen zijn geen misdrijf als ze gebeuren onder de
omstandigheid v wettige verdediging (art. 416 Sw), idem bij diefstal; een diefstal ten
nadele v verwanten id rechte lijn, of ten nadele vd echtgenoot w niet gestraft (art.
462 Sw)
Misdrijf door iemand met blanco strafblad vaak verzachtende omstandigheden en
dus lagere straf, terwijl bij vroegere veroordelingen zal de straf hoger liggen
Wet voorziet ook verzwarende omstandigheden (maken dus straf zwaarder):
Diefstal met geweld
Slagen en verwondingen met de dood als gevolg
Tegenover welke personen
1
, Hoedanigheid v dader en slachtoffer kunnen bepalend zijn
Slagen en verwondingen ad Koning w zwaarder bestraft dan dat ik bij Kyle
verwondingen zou aanbrengen, a/e belastinginspecteur w zwaarder gestraft als hij
slachtoffer is omdat hij belastinginspecteur is, dan als hij in een privésituatie
slachtoffer is
Bv art. 101 Sw, art. 145,2 Sw, art. 278 Sw, art. 398 Sw, art. 410bis Sw, art. 410 Sw
(affectieve banen tussen dader en slachtoffer zijn soms belangrijk)
Sancties en/of maatregelen
Onderscheid moraal en strafrecht: strafrecht bevat gedragingen die door de wet als
strafbaar bep werden -> meerdere gedragingen w moreel afgekeurd, terwijl ze niet
strafbaar zijn (bv prostitutie)
Soms ook gedragingen die als misdrijf beschouwd w maar moreel niet afgekeurd w,
maar die strafbaar zijn gesteld om een zekere orde id maatschappij te behouden
Evolutie doorheen de tijd (bv roken op publieke plaatsen -> vroeger mocht dat overal
nu strafbaar in bv restaurants omdat overheid dat zo beslist heeft, monokini vroeger
strafbaar)
Bevoegdheid publiekrechtelijke organen
Onderscheid tussen materieel en formeel strafrecht
Materieel: geheel v rechtsregels die de strafbare gedragingen beschrijven en
de sancties die daarop v toepassing zijn
(Dit bespreken wij in het 1ste jaar)
Formeel: (=strafvordering) beschrijft wie bevoegd is om over deze
gedragingen te oordelen en op welke manier, volgens welke procedure dat
moet gebeuren
1.2 HET LEGALITEITSBEGINSEL
Art. 2 Sw en art. 12 en 14 GW
Legaliteitsbeginsel bevat 2 aspecten:
Nullum crimen sine lege
o Geen misdrijf zonder wet (misdrijf is algemene benaming voor elke foutieve gedraging, misdaad is
de zwaarste vorm van een misdrijf)
o Absoluut verboden in strafrecht om een analoge of vrije interpretatie te doen vd
regels vh strafrecht; we kunnen toepassingsgebied v strafrecht niet gaan uitbreiden
door bv te zeggen van ‘alé het lijkt het er toch op’ KAN NIET!!
Nuance: mag wél als het in het voordeel is vd verdachte: in het nadeel absoluut
verboden! In het voordeel mag je vrij interpreteren; je mag mild zijn
DUS rechter mag dus een lagere straf uitspreken in h voordeel voor de verdachte,
maar niet omgekeerd want dit zou in h nadeel zijn voor de verdachte!
o Bv. computercriminaliteit (Red Attack) (met zeer oud strafwetboek bestaan er geen
regels over computercriminaliteit dus in het begin konden we hackers niet straffen
want geen regels en we mogen niet vrij interpreteren in het strafrecht)
Nulla poena sine lege
o Geen straf zonder wet
o Rechter mag niet strenger zijn dan wet voorschrijft
o Rechter mag geen alternatieve sancties opleggen
GEVOLGEN legaliteitsbeginsel
2
, o Bronnen strafrecht enkel terug te vinden in de wet
o Strikte interpretatie vd strafwet
o Geen retroactieve werking vd strengere strafwet (stel van 1 jaar naar 2 jaar
opsluiting, wnr die verstrenging nog niet is goedgekeurd kan die strengere straf nog
niet toegepast w op de verdachte, stel 1 jaar ipv 2 jaar dan mag het wel
retroactief toegepast w want dan is het in het voordeel art. 2, 2 de lid Sw) Dus wnr die
strenger zou zijn zouden we die niet mogen toepassen
o Belgische strafwet geldt op Belgisch grondgebied (en soms Belgen in het buitenland);
dus strafwet w toegepast op eender wie die zich op Belgisch grondgebied bevindt;
gekoppeld aan territorium
o Wat is ratio/doel vh legaliteitsbeginsel? Waarom bestaat deze regel?
Voor de voorspelbaarheid
Moet ons beschermen tegen degene die instaan voor de bestraffing en
vervolging (= openbaar ministerie, onderzoeksrechter, politie, magistraat die
het vonnis/ arrest uitspreekt)
2. DE BRONNEN VH STRAFRECHT
WETGEVING
o Internationale bronnen: EVRM en BUPO
o Nationale bronnen (GW, Sw, complementaire en bijzondere wetten)
Complementaire wetgeving: wetten die het strafwetboek aanvullen (bv wet
betreffende de internering, wet op de kinderbescherming, wet betreffende
de voorlopige hechtenis, …)
RECHTSPRAAK
o Geen bindende bron v recht
o Wel gezaghebbend
o Rechtspraak Hof v Cassatie
RECHTSLEER
3. DE STRAFGERECHTEN: ORGANIGRAM
Politierechtbank (15); in beroep hier kom je in correctionele rechtbank (voor
wanbedrijven) of rechtbank v eerste aanleg hier kan je nog is in beroep gaan bij Hof v
Beroep
Rechtbank v eerste aanleg (13); heeft aantal kamers deze kamers vormen de correctionele
rechtbank
o = Correctionele rechtbank
Hof v Assisen (11)
o Hoger beroep is niet mogelijk!
o Cassatie aantekenen wel mogelijk
Hof v Beroep (5)
Hof v Cassatie (1)
o Waakt over de correcte toepassing vd rechtsregels
Zie p29
4. WERKING IN DE TIJD VD STRAFWET
Legaliteitsbeginsel
Niet-retroactiviteit vd strengere strafwet
3
, o Uitzonderingen op niet-retroactiviteit
o Beveiligingsmaatregelen, tuchtmaatregelen, interpretatieve wetten,
uitleveringsverdragen en procedurewetten
deze mogen we wél retro actief toepassen
Retroactiviteit vd mildere strafwet
o Zie art. 2,2 Sw
o Dit geldt ook wnr de strafbaarstelling volledig vervalt zolang de uitspraak niet
definitief is; zolang er geen vonnis/ arrest in kracht v gewijsde is gegaan (= zolang
vonnis nog niet definitief is; zolang we nog in hoger beroep of cassatieberoep kunnen
gaan, kunnen we wel nog toepassing maken op die mildere strafwet vanaf
definitief: vonnis is van kracht enige wat je dan nog kan doen is aan de koning
genade vragen (= koning kan straf opzij schuiven en genade toekennen aan degene
die onterecht bestraft zou w)
o Uitzonderingen op deze regel (dat we mindere strafwet mogen toepassen op h
verleden zolang h vonnis niet definitief is): verkeersinbreuken en tijdelijke wetten
Rijdt 80 km/u waar je mag 70 mag rijden je w veroordeel in
politierechtbank maar voor veroordeling komt nieuw verkeersbord dat je er
90 mag rijden toch zal er gezegd w dat die mildere strafwet (vroeger 70,
nu 90) dat we die niet gaan toepassen, er w niet toegelaten dat deze w
toegepast in het verleden in het voordeel vd verdachte)
5. WERKING IN DE RUIMTE VD STRAFWET
Territorialiteitsbeginsel (art. 3 en art. 4 Sw, lees ook art. 6 VT Sv.)
Misdrijven gepleegd in BE; wat w bedoeld met BE territorium?
o Territorium
o Territoriale zee (12 zeemijl vanaf laagwaterlijn; als laag water is zetten ze stokje op
die plaats tot 12 zeemijl in de zee)
o Vreemde schepen in Belgische havens; dus ook schepen die varen onder andere vlag
w bestraft met BE strafrecht
o Misdrijven aan boord v Belgische schepen; dus als dat schip zich bevindt in Britse
territoriale wateren zullen ze bestraft w door BE strafwet is dus mogelijk dat ze
bestraft w volgens verschillende strafwetten (ook die van Engeland want zij zullen
zeggen dat het schip zich bevind op hun territorium)
o Luchtruim boven h Belgisch grondgebied en territoriale wateren
o Ambassades en consulaten (zie handboek p33)
Misdrijven gepleegd buiten BE
o Zie art. 6 tot 14 VR Sv. (wetboek v strafvordering)
Art. 6: situaties waarbij een Belg of persoon die hoofdverblijfplaats heeft in
BE (dus die zelf geen Belg is) w vervolg in BE
Art. 7: Belg of iemand met hoofdverblijfplaats hier kan toch in BE w vervolgd
voor misdaden en wanbedrijven (dus niet voor overtredingen; lichtste vorm
het moet dus ernstig zijn), wnr hij die zelf in h buitenland heeft gepleegd
op vw dat er ook een strafbare stelling is in het andere land waar de feiten
zich hebben voorgedaan
= dubbele incriminatie
o Dubbele incriminatie: in de 2 landen moet het strafrechtelijk w bestraft (moet als
misdrijf zijn bestempelt)
4
