SAMENVATTING PSYCHIATRIE
EEN INLEIDING
Psychopathologie
2021-2022
FEMKE DIETENS
BaTPAO
,1 Introductie
Casussen:
- Liefdesverdriet?: 25 jarige man die wordt gedumpt door vriendin en vervolgens haar ruiten
ingooit en dreigt om het huis in brand te steken
- Wat heeft het allemaal nog voor zin?: een masterstudent die zijn motivatie kwijt is en zich
futloos voelt. Meldt zich aan met chronische stemmingsklachten bij de GGZ.
- Annemarie voelt zich soms extreem angstig?: een student die een angstaanval krijgt op de
trein en later ook thuis. Is in behandeling bij psycholoog voor een angststoornis.
1.1 Inleiding
Psychopathologie= een deelgebied van de psychiatrie en de psychologie dat zich bezighoudt met het
beschrijven van psychische stoornissen, oorzaken daarvan en behandelingen daarvoor.
Psychiatrie= medisch specialisme dat zich richt op de diagnostiek en behandeling van psychische
stoornissen.
Klinische psychologie= tak van de psychologie die zich bezighoudt met de beschrijving, de oorzaken
en de behandeling van psychische stoornissen om het geestelijk welzijn te bevorderen.
Gz-psycholoog= psycholoog die na zijn studie een aanvullende opleiding heeft gevolgd. Is bevoegd
tot het diagnosticeren en behandelen van psychische stoornissen. (gz= gezondheidszorg)
Psychotherapeut= iemand die na de studie psychologie of geneeskunde een vervolgopleiding heeft
gedaan, waardoor die bevoegd is tot het geven van psychotherapeutische behandelingen. Hij moet in
het Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg-register staan ingeschreven.
Psychiater= iemand die na de studie geneeskunde een vervolgopleiding heeft gedaan waarin hij of zij
zich heeft gespecialiseerd in het diagnosticeren en behandelen van patiënten met psychische
stoornissen. Een psychiater mag in tegenstelling tot een psycholoog, medicatie voorschrijven.
Psychische stoornis= het geheel van afwijkende emoties, gedachten of gedragspatronen dat wordt
gekenmerkt door onder andere een storing in het functioneren en lijden.
1.1.1 Wat is afwijkend gedrag?
Psychopathologie → houdt zich bezig met diverse vormen van afwijkende emoties, gedachten en
gedrag, de oorzaken daarvan en de behandelmogelijkheden
Psychische stoornissen hebben direct en indirect een grote invloed op de maatschappij → op de een
of andere manier krijgen we allemaal met psychische stoornissen te maken
Symptomen= specifieke kenmerken of eigenschappen die passen bi een bepaalde psychische
stoornis.
Diagnostisch criterium= bepaalde verschijnselen of symptomen moeten voldoen aan bepaalde
voorwaarden, voordat we ze als afwijkend of passend bij een bepaalde stoornis beschouwen.
Mensen met psychische problemen hebben vaak last van bevooroordeeld en afwijzend gedrag van
mensen om hen heen →gestigmatiseerd en door hun omgeving afgewezen of uitgestoten
Rode Neuzen Dag → campagne om taboe en stigma te doorbreken, komt van Engeland Red Nose
Day
1
,Wat afwijkend of normaal of gestoord of … mag heten, hangt af van de tijd, de plaats en de persoon
➔hangt af van de sociaal-culturele omgeving
1.2 Hoe noemen en definiëren we afwijkend gedrag?
Term psychologische stoornis heeft een bredere kijk op afwijkend gedrag → biologische, genetische,
psychologische aspecten en sociaal-culturele invloeden
1.2.1 Criteria voor afwijkend gedrag
1) Uitzonderlijk (gedrag)
→Dingen die er niet zijn zien of horen wordt in onze westerse cultuur als afwijkend
beschouwt terwijl in andere culturen dit kan gezien worden als niet uitzonderlijk
→Gevoelens van intense paniek bij supermarkt of lift = afwijkend
→Uitzonderlijkheid op zichzelf is niet voldoende om gedrag afwijkend te noemen
2) Sociaal afwijkend
→Alle samenlevingen hebben normen en deze bepalen welke vormen van gedrag acceptabel
zijn in een bepaalde context.
→Normen= relatieve maatstaven, geen universele waarden.
→Rekening houden met culturele verschillen als behandelaar.
➔verleidelijk om gedrag dat in onze ogen afwijkend is, ziek te noemen i.p.v. te accepteren
dat het gedrag op zich normaal kan zijn
3) Foute perceptie of interpretatie van de realiteit
→Dingen zien of horen die er niet zijn
4) Aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon
→Persoonlijk lijden als gevolg van problematische emoties zoals angst en depressie kan
afwijkend zijn.
→Heftige emoties op zich niet afwijkend, wel als ze lange tijd na de aanleiding van de
emoties nog in alle hevigheid aanwezig zijn.
5) Ongepast of contraproductief gedrag
→Gedrag dat geen bevrediging maar onprettige gevoelens oproept, vinden we afwijkend.
→Gedrag dat ons beperkt in ons vermogen om bepaalde rollen te vervullen, weerhoudt om
ons aan te passen aan de omgeving, kan als afwijkend beschouwd worden.
6) Gevaar
→Gedrag dat gevaar oplevert voor de betrokkene of voor anderen noemen we afwijkend.
➔Verschillende manier om afwijkend gedrag te definiëren, combo van criteria.
Negatieve emoties als angst zijn afwijkend als ze excessief zijn of niet passend bij de situatie.
1.2.2 Culturele aspecten van afwijkend gedrag
Concepten van gezondheid en ziekte kunnen in verschillende culturen een andere inhoud en
betekenis hebben.
Bv.: indianen → ziekten van de witte man: alcoholisme, verslaving & ziekten ontstaan door een
verstoorde relatie met het traditionele stamleven en denken: de indiaanse ziekten
Bv.: angst → westerlingen: bezorgdheid & Afrikaanse culturen: niet kunnen voortplanten &
Aboriginals: tovenarij
➔moeten achterhalen hoe mensen in andere culturen met emoties omgaan en hoe ze deze ervaren
→ culturen hebben verschillende gewoonten en maatstaven om te bepalen wanneer gedrag als
afwijkend moet worden beschouwd
2
, Trepanatie= een procedure waarbij men een gat in de schedel maakt. Sommige onderzoekers
vermoeden dat dit een antieke vorm van chirurgie is.
1.3 Historische visies op afwijkend gedrag
1.3.1 Griekse Oudheid: Hippocrates
Hippocrates= beroemde arts uit Gouden Eeuw Griekenland, ziekten van lichaam en geest waren het
gevolg van natuurlijke oorzaken en niet van bovennatuurlijke geesten
→ de gezondheid van het lichaam en de geest wordt bepaald door een evenwicht in de
humores(=essentiële lichaamssappen zoals slijm, zwarte gal, bloed en gele gal) → verstoring
evenwicht = verantwoordelijk voor afwijkend gedrag
→Een lethargisch of traag persoon: overvloed aan slijm (flegma → flegmatiek)
→Depressie of melancholie: een overschot aan zwarte gal
→Sanguinische dispositie (vrolijk, zelfverzekerd, optimistisch): overvloed aan bloed
→Korzelig, cholerisch of driftig: overvloed aan gele gal.
3 hoofdcategorieën voor het classificeren van abnormale gedragspatronen:
1) Melancholie= categorie van buitensporige depressie
2) Manie= uitzonderlijke opwinding
3) Bezetenheid= schizofrenie
1.3.2 Vanaf 700 na Christus: Arabische psychiatrie
Grepen terug op Griekse inzichten → melancholie en hysterie werden uitvoerig beschreven
1ste ziekenhuis speciaal voor geestenzieken in 705 in Bagdad
Kenmerkend:
- de mensgerichte benadering van geestesziekten → invloed van Koran
- Psychische stoornis = praktisch probleem
- Psychiaters gingen respectvol om met patiënten, observeerden symptomen en registreerden
en bestudeerden de ontwikkeling en verandering
➔gedetailleerd overzicht psychische stoornissen, goede ontwikkelde behandelingen en
gespecialiseerde psychiaters (helemaal omgekeerd in Europa, Europa had dit pas in 1900)
1.3.3 Middeleeuwen: exorcisme en heksenvervolgingen
Geloof in bovennatuurlijke oorzaken nam toe in Europa → bezetenheid
Afwijkend gedrag= een teken van bezetenheid door boze geesten of duivel → bezeten mensen
behandeld door exorcisme of uitdrijvingen
→Exorcisme werd gedaan met gebed, bezweringen, heen en weer zwaaien kruis, afranselen,
uithongeren, …
Heksenvervolgingen werden uitgevoerd door inquisiteurs (=heksenvervolgers) → tienduizenden
vrouwen vermoord
→maakten zogezegd gebruik van vernieuwende diagnostische tests
bv.: drijftest: verdachten die boven water bleven waren onzuiver
In Engeland waren de meeste verklaringen voor uitzonderlijk gedrag gebaseerd op natuurlijke
oorzaken
3
