DEEL 1
Homo erectus = De rechtopstaande mens (1,9 milj – 140 duizend jaar geleden) mensachtige
Homo sapiens = De mens sinds 200 duizend jaar geleden
Lucy in the Sky with Diamonds = Hit van de Beatles met verschillende bekende gezichten
op hoes
Lucy = Mensachtige die ongeveer 3.2 miljoen jaar geleden leefde, Australopitecus
Neanderthaler = uitgestorven mensensoort die tegelijk met de homo sapiens leefde
Neolitische revolutie = “landbouw revolutie” verandering van jagers en verzamelaars naar
nederzetting en landbouw
Pleistoceen = een tijdsspanne van 2,5 miljoen jaar geleden tot 12 duizend jaar geleden,
kenmerkend afwisseling tussen warm en koud periodes.
Prometheus = Figuur uit Griekse mythologie, hij stal het vuur van de goden en gaf het aan de
mensen, hij leerde de mens er mee werken (vuur domesticatie)
Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band = Album van de Beatles, op de cover stonden
bekende gezichten zoals Adolf Hitler
The Beatles = Britse popgroep in de jaren 60, wereldberoemd
Vuurdomesticatie = ontstaan tussen 1,5 miljoen – 400 duizend jaar geleden. Ontstaan sociale
en culturele leven.
Vruchtbare sikkel = een gebied bij de Eufraat en de Tigris die een sikkel vorm heeft. De
Neolithische revolutie ontstond daar door de zeer vruchtbare gronden. 11 – 10 duizend jaar
geleden.
Hoe onderscheiden mensachtigen zich van de mensaap?
1) Rechtstaan
2) Grotere hersenen
3) Rondere schedel
4) Vrije handen
5) Op twee benen lopen
Rangschik chronologisch: Oetzi, pijl en boog, de vuurdomesticatie, Lucy, Homo
erectus, Neolithische revolutie.
Lucy – homo erectus – vuurdomesticatie – pijl en boog – Neolithische revolutie – Oetzi
Leg uit: De vuurdomesticatie kent een lange voorgeschiedenis. En wat zijn de
gevolgen van die vuurdomesticatie?
, Voorwaarden voor vuurdomesticatie, rechtop lopen zodat handen vrij zijn. Dan komt men
pas vuur maken als de handen vrij zijn en ook het vuur dragen. Men moest mentaal ook
voorruit denken, denk maar aan brandstof voor het vuur. Gevolgen: samenkomst bij vuur,
sociale en culturele gevolgen, ontstaan van leerprocessen. Voedsel beschikbaar wat
voordien onbeschikbaar was.
DEEL 2
A good darkie = de ideale nacht om te roven voor misdadigers
Angst = angst voor het duister, overlevingsstrijd
Avondklok = luide bel die het sluiten van de poorten aankondigde
Berlijnse muur = Muur die werd gezet tussen west en oost Berlijn, 1989 gevallen.
Chinese muur = 6000 km lange muur in China die het chinees keizerrijk moest beschermen
tegen vijandelijke nomadische ruitervolken.
Clochard = wie niet binnen was voor de avondklok, had geen onderdak
Decaloog = de tien geboden
Domesticatie = het leren temmen van, bv. vuur
Gazastrook = Gebied van Palestina die aan de kust in Israël ligt, grote muur aan de grens.
Grens tussen Mexico en de Verenigde Staten = Op vele plaatsen een muur geplaatst om
illegale immigranten van Zuid- Amerika buiten te houden.
Jager-verzamelaar = een mens die zich bezighoudt met jagen en verzamelen van bv. fruit
Klimaatsverandering = verandering van klimaat in de wereld bv. Ijstijd
Muur van Hadrianus = noorderlijke grens van het romeinse rijk, beschermen tegen stammen
vanuit het noorden (schotland)
Neolitische revolutie = de eerste landbouwrevolutie, de eerste nederzettingen
Oetzi = Ijsmummie uit de kopertijd die werd gevonden in de alpen
Omheinen = is het afbakenen van iets door bv. Muren te vereisen
Paradeisos = veiligheid aan de hand van de ommuurde ruimte
Piramide van Maslow = piramide met de basisbehoeften van de mens (Fysieke
basisbehoeften, bestaanszekerheid, Sociale behoefte, Erkenning, Zelfactualisatie)
Tijdsmeting = Meten hoe laat het is bv. aan de hand van zon en sterren
,Wilde granen = de eerste nederzettingen, dorpen ontstaan waarschijnlijk op plaatsen waar
wilde granen groeien om ze dan te gebruiken voor de landbouw.
( B - vragen)
Leg uit: De vuurdomesticatie kent een lange voorgeschiedenis.
Voorwaarden voor vuurdomesticatie, rechtop lopen zodat de handen vrij zijn. Dan kon men
pas vuur maken als de handen vrij zijn en ook het vuur dragen. Men moest mentaal ook
voorruit denken, denk maar aan brandstof voor het vuur.
Leg uit: Abram de Swaan noemt zes belangrijke voorwaarden die het veilig
sedentair overleven tot een sociaal gegeven maken en komt hiermee in de buurt
van de piramide van Maslow.
Harde noden: (1) Voedsel, (2) Beschutting, (3) Bescherming
Zachte noden: (1) Affectie, (2) Kennis, (3) Sturing
De 5 trappen van de piramide van Maslow lijken sterk op deze 6 voorwaarden die het veilig
sedentair overleven tot een sociaal gegeven maken.
Leg uit: Wat is het belang van klokken en kalenders? Wat weet je over de
Zimmertoren of de Kalendersteen van de Azteken?
Men krijgt zo steeds meer grip op de werkelijkheid en het ongrijpbare, namelijk de tijd. Het
helpt ook met de landbouw. De Zimmertoren is een toren in lier met veel dingen op zoals een
gewone klok, maar ook zonnecyclus, zodiac, datum, seizoenen etc. Stenen kalender van de
Azteken al 365 dagen.
Leg uit: Hoe paradoxaal ook, de toenemende beheersing van vuur en technologie,
de beheersing van planten- en dierenwereld, verhoogt de menselijke
afhankelijkheid en kwetsbaarheid.
Alles wordt na meerdere eeuwen vanzelfsprekend, maar als alles plots weg zou zijn, zullen
we niet weten wat doen. Als er plots nergens meer elektriciteit zou zijn zouden we niet weten
wat doen omdat we er zo aan gewend zijn geraakt. Hetzelfde met de beheersing van dieren
(veefokkerijen etc.)
Leg uit: Gewassen verbouwen gebeurt niet instinctmatig. Betrek deze woorden in
je antwoord: seizoenen, zon, priester, kalender, het schrift, hiërarchie, oogst,
gulzigheid, rituelen, vasten.
Gewassen verbouwen gebeurt niet instinctmatig. Het is een langzaam leren op het ritme van
seizoenen, jaren en dat in een tijd zonder klok of jaartelling. Die oude, intuïtieve tijdsbepaling
is aanvankelijk niets anders dan zich herhalende ervaringen, gemeten met de zon, de maan en
de sterren die uiteindelijk tot een kalender leiden. De kennis behoort toe tot de getalenteerde
groep met een goed waarnemingsvermogen en enkel hun geheugen als kennisdrager. Die
groep groeit uit tot de priesterkaste. In oorsprong zijn hiërachie en ‘priesterbestuur’
synoniemen. Als centrale figuren interesseren ze zich in hoe planten, dieren én mensen het
best gedijen. De oogst is afhankelijk van de natuur en nauwelijks te beïnvloeden. De
arbeidscultuur daarentegen is wel beïnvloedbaar. Presbyters betekent de oudste of ouderling.
, Die priesterfiguren hebben het inzicht dat de mens meer beheersbaar is dan de natuur en
proberen de natuurlijke en menselijke gevaren te beheersen. Hun kennis en inzicht focust op
ziektes bij planten en dieren, hoe ze te voorkomen of ze te genezen, ze leren periodes van
droogte of regen voorspellen, wijzen parasieten en onkruid aan en leggen uit hoe het te
verdelgen. Ze instrueren, beïnvloeden en dwingen mensen één en ander te vermijden: de
pijnlijke gevolgen van het fout zaaien of het te vroeg oosten, het slecht bewaren of het fout
verdelen.
Leg uit: Tienduizend jaar geleden resulteert sociaal-religieus gedrag in
voedselproductie, conservering en consumptie.
Sociaal- religies gedrag zoals vlijt, zuinigheid en gemeenschapszin garanderen de
voedselproductie, de conservering en de consumptie. De opgedreven graan- en vleesproductie
(via domesticatie) resulteren in: een dieetvariabele (zuivel, fruit, groenten). In een eerste fase
is er een dieetreductie. Voedselverzamelaars hebben een menukaart met ingrediënten van 150
planten en zes dieren. Boeren doen het met acht planten en twee dieren. De voedingswaarde
van graan is lager dan die van fruit, knollen, noten of vlees.
Een textielvariatie (wol, linnen, katoen).
De ontwikkeling van keramiek (bewaren en koken).
Specialisaties (weven, pottenbakken, boeren, jagen).
Handel (door het zoutarme dieet).
Eigendom (land, vee, huis en gerief) en armoede.
Leg uit: De misantroop Thomas Robert Malthus beweert in 1798 dat
bevolkingsgroei de voedseltoelevering zou overtreffen. Hij baseerde zich op het
idee dat de bevolking meetkundig stijgt terwijl de voedselproductie rekenkundig
groeit.
Bevolking waarin hij de demografische transitie beschrijft en voorspelde dat de
bevolkingsgroei de voedseltoelevering zou overtreffen. Hij baseerde zich op het idee dat de
bevolking meetkundig stijgt (2 x 2 x 2 x 2) terwijl de voedselproductie rekenkundig (2+ 2 + 2
+ 2) groeit in dezelfde tijd. De daling van de hoeveelheid voedsel per persoon leidt steeds
weer tot een catastrofe. Volgens Malthus kan zelfbedwang, contraceptie en abortus de
catastrofe vermijden.
Plaats in chronologische volgorde: 1. Begin van het Pleistoceen. 2. Berlijnse muur.
3. Domesticatie van het paard. 4. Muur van Hadrianus. 5. Ötzi. 6.Noordwest –
Europa sedenteert, net als in Limburg. De Neolithische revolutie voltrekt zich er
snel.
1,6,3,5,4,2
Plaats in chronologische volgorde: 1. Eerste stadstaten: Ur en Uruk. 2. In het
Middellandse Zeegebied, Griekenland en de Balkan begint de sedentatie. 3.
Spijkerschrift. 4. Uitvinding van het Wiel. 5. Geboorte van Christus. 6. Muur van
Hadrianus.
2,1,4,3,5,6