Voorlichten
Gedragsdeterminanten
Om gedrag te veranderen moet je eerst weten waarom het gedrag gesteld wordt
Welke factoren bepalen mee het gedrag? Determinanten
VB: iemand stort afval in een gracht? Waarom: onschuldig, geen inzicht erop, hij vindt milieu niet belangrijk,…
1. In de praktijk:
- Lijst genereren van mogelijke determinanten die een rol spelen
- Afwegen obv: Belangrijkheid= sterkst gelinkt aan het gedrag en Veranderbaarheid= hoe is het te
beinvloeden
2. Welke determinanten spelen nu een rol?
Persoonlijke determinanten Omgevingsdeterminanten
Gedragsintentie Fysieke omgeving
Attitude Sociale omgeving
Subjectieve norm Economische omgeving
Eigen-effectiviteitsverwachting Politieke omgeving
Geanticipeerde spijt
Risico inschatting
Kennis en bewustzijn
Persoonlijkheidskenmerken
2.1. Persoonlijke determinanten
Gedragsintentie
= mate waarin iemand van plan is om een bepaald gedrag uit te voeren
Bv: ‘’Ik ga stoppen met roken’’
Beinvloed door: intentie hangt sterk af van andere determinanten:
- Ik vind roken niet goed voor mij attitude
- Mijn vriend apprecieert niet dat ik rook sociale invloed
- De prijs van sigaretten is enorm gestegen omgeving
- Het lukt me gewoon niet om te stoppen eigen-effectiviteitsverwachting
Pas wanneer voldoende determinanten hier positief aan gerelateerd zijn, zal de intentie veranderen
Positieve gedragsintentie is belangrijke voorwaarde voor gedragsverandering maar is geen garantie voor
succes
VB: goede voornemens die niet gelukt zijn
Oplossing: gedrag zo specifiek mogelijk omschrijven:
DACT= het doel van de actie, de actie, de context en het tijdstip
, Attitude
= houding van mensen ten aanzien van een specifiek onderwerp/gedrag
Redelijk stabiel, geven mee richting aan gedrag maar zijn niet gelijk aan gedrag, gevormd obv eerdere
leerervaringen
Deze determinant is belangrijk bij het verzamelen van info van onze doelgroep
Totaaloordeel: ‘’Roken is niet goed’’
Onderverdelen van opvattingen: hoe denkt/voelt/doet men erover?
- Cognitief: denken Roken is slecht voor je longen
- Affectief: voelen Roken is niet plezant
- Gedrag: doen Ik ga niet roken
Bij attitudes heeft men altijd een uitkomstverwachting= opvattingen over welke gevolgen een specifiek
gedrag heeft vaak in de vorm van voor- en nadelen: ‘’Roken is gezellig maar vies voor anderen’’
Vaak onderscheid tussen voor- en nadelen op korte en lange termijn:
Vb: Rokende pubers weten dat het slecht is voor hun gezondheid (langetermijn maar weten dat dat nog niet
voor hun geldt, het is stoer (kortetermijn).
Belangrijk want: bij veel gezondheidsgedrag spelen gezondheidsvoordelen pas op lange termijn een rol en
worden de nadelen ervaren op korte termijn…
Subjectieve norm
= de gepercipieerde verwachting van belangrijke anderen, wat je denkt dat anderen verwachten van jou
Vb: Mijn vrienden verwachten dat ik gezellig meerook en drink
Uitgangspunt: wnr iemand geen aandacht heeft voor de verwachitngen vd sociale omgeving, kan deze
‘sociale sancties’ verwachten. Vb: ‘Als ik niet meerook zal men mij buitensluiten
Onderliggende structuur: (2 zaken die belangrijk zijn bij de subjectieve norm)
- Normatieve verwachtingen: wat denkt men dat de ander denkt over zijn gedrag
- Mate van gehoorzamen: in welke mate trekt deze persoon zich daar iets van aan?
Gelijkaardig concept: Sociale steun/druk= directere invloed van anderen
Bv: ‘We zullen samen stoppen met roken’, ‘Ale, rookt eentje mee’
Eigen-effectiviteitsverwachting
= de verwachitng die men heeft over het eigen vermogen om een bepaald gedrag te kunnen uitvoeren, zie ik
mezelf in staat om een bepaald gedrag uit te voeren
1 van de belangrijkste voorspellers!
Kan algemeen, maar is accurater op een specifiek gedrag
Vb: Iemand die een bepaald vak heel moeilijk vindt, maar erin gelooft dat het met voldoende leren wel kan
lukken.
Andere termen: self-efficacy, waatgenomen gedragscontrole
, Belangrijk: iedereen kan zaken identificeren die ze zouden willen veranderen, maar dan moet je ook nog
geloven dat je dit kan.
Geanticipeerde spijt
= gevoelens van spijt of schuld die mensen verwachten te ervaren als ze een bepaald gedrag niet of wel
uitvoeren
Vb: ‘Ik ga morgen veel spijt hebben als ik vanavond veel alcohol drink’
Kan voorkomen bij het WEL uitvoeren van Ongewenst gedrag, en bij het NIET uitvoeren van GEWENST
gedrag.
Variant: geanticipeerde trots: ‘’Als ik vandaag ga lopen, zal ik achteraf trots zijn op mezelf’
Kan ook verbonden zijn met een persoonlijke of morele norm: een persoonlijke
verantwoordelijkheid om zich op een bepaalde manier te gedragen.
Wanneer men niet voldoet aan een eigen persoonlijke norm, leidt dit tot gevoelens van spijt.
Risico inschatting
Uitgangspunt: als mens proneren we risico’s te vermijden. Hoe groter en hoe ernstiger men een risico
inschat, hoe groter de kans is dat we het risico willen vermijden.
= het stellen van bepaald gedrag wordt mede bepaald door de ervaren gezondheidsdreiging en de eigen
inschatting van hun kans op dat risico
- Ervaren ernst: heeft het grote gevolgen volgens mij?
- Kans: ben ik vatbaar voor het probleem?
Bv: Corona als jongere of als oudere
Andere termen: ervaren kwetsbaarheid, risicoperceptie
Kennis en bewustzijn
Kennis
= overdracht van kennis staat vaak centraal bij voorlichten en wordt meestal beschouwd als de
belangrijkste determinant
Kennis leidt slechts tot gedragsverandering als mensen al de intentie hadden dit te doen, maar niet
wisten hoe: vb: ‘Ik wou altijd al bloeddonor worden maar weet niet echt waar dat kan’
Soorten kennis:
Bewust maken van relatie tss een gedrag en een risico: ‘’Roken kan een hartinfarct veroorzaken’
Hoe je zou kunnen veranderen: ‘’Hoe stop je met roken?’’
Theoretische/wetenschappelijke kennis: ‘’Waarom leidt roken tot longkanker’
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Apachke. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
