Deze samenvatting is gemaakt in het eerste semester van academiejaar . Het vat de colleges en het online studiemateriaal van professor De Munck samen voor het vak Inleiding tot de filosofie. Het document omvat 30 pagina's.
Samenvatting: filosofie
DEEL 1: OVER HET GOEDE EN HET KWADE
1 Ethiek
• Beoordeling van het handelen van mensen
- Waarde = Algemene morele uitganspunten, aspecten van het leven die we belangrijk vinden
Vb. Nieuwjaarsvoornemen: meer tijd met familie doorbrengen
o Deugden: waarden in je karakter: vriendelijkheid, eerlijkheid, bescheidenheid
- Norm = concrete gedragsbepalingen, specifieke regels die ons voorschrijven wat we moeten
of mogen doen
Vb. Nieuwjaarsvoornemen: elke week naar je opa bellen
o Plichtstellende normen: je moet voorrang van rechts geven
o Permissies of toestemmingen: ‘je ag iets doen of niet doen’
- Moraal = een stelsel van normen en waarden, dat betrekking heeft op het handelen van
mensen
o Positieve moraal: normen en waarden die in een bepaalde cultuur of maatschappij
bestaan vb. positieve moraal van hooligans, Nederland, de bouwsector, positieve
moraal van de overheid = het recht
- Ethiek richt zich op de vraag welke normen en waarden we kunnen rechtvaardigen
o Geen vraag naar de oorzaken voor het ontstaan van normen (descriptief) maar naar
de redenen die voor de norm gegeven ku worden + wnr kan je spreken van goede
redenen
▪ Ethiek = vorm van objectieve geldigheid
o Ethiek is dus zelf ook normatief: geeft aan welke n&w we zouden moeten naleven
o Morele uitspraak
▪ 1e betekenis: een uitspraak die verwijst naar een bepaalde norm of waarde
zonder dat je het daar eens mee moet zijn vb. beloften moet je nakomen
• <-> amorele uitspraak: gaat niet over n&w vb. de zon komt op in O
▪ 2e betekenis: een uitspraak van n&w waarmee we kunnen instemmen = wat
overeenstemt met overheersende w&n
• <-> immorele uitspraak: wat de heersende w&n schendt
o Vb. je mag liegen = immorele uitspraak
2 Het funderingsprobleem
Welke redenen zijn goed en welke niet? Hoe ziet zo’n fundering eruit?
Vb. “Men zou geen vlees moeten eten
- allerlei argumenten voor dit → waarachtigheid hiervan kan getoetst worden door wet. OZ
- MAAR: uit een feit zoals “de productie zorgt voor leed bij dieren” kan je nog geen nomr
afleiden = logische kloof tussen zijn en behoren: uit een feit kan niet zonder meer een
normatieve stellingname worden afgeleid
,Stien Lens
- om de redenering geldig te laten zijn → extra argument gebruiken vb. geen handelingen
verrichten die leed veroorzaken bij dieren
- MAAR dan weer een kloof: elke norm die we aannemen moet opnieuw gefundeerd worden
door een hogere norm
o Vb. je mag levende wezens geen leed aandoen
- Zo blijft er eindeloos een kloof tussen zijn en behoren → het is onmogelijk tot een ultieme
fundering voor ethische stellingnamen te komen = funderingsprobleem
3 Verschillende antwoorden op het funderingsprobleem
- Relativisme = Uiteindelijk zijn normen en waarden altijd relatief; het is zinloos om ze te
proberen te rechtvaardigen
o Lijkt logische consequentie van funderingsprobleem
- N&W zijn relatief ten opzichte van cultuur = cultuurafhankelijk + tijdsafhankelijk
o Bv. vergrijzing stijgt dus we gaan pensioenleeftijd miss ook laten stijgen
o Bv. Belgen andere mening over doodstraf dan Amerikanen
- MAAR: zijn deze cultuurverschillen werkelijk fundamenteel?
o Er zijn ook cultuur overstijgende waarden
▪ Vb. links en rechts rijden → norm voor ‘veiligheid’ te dienen
▪ Vb. vriendschap komt in elke cultuur voor
▪ Cf. BLM, #metoo: “ja maar dat was in die tijd/cultuur toen” -> antw: nee, er
zijn gewoon algemene waarden die werden geschonden!
o Dat normen en waarden cultureel bepaald zijn betekent niet dat het niet zinvol is om
erover na te denken
▪ Vb. als iemand zegt dat homoseksualiteit een ziekte is betekent dit niet dat ik
geen goede redenen kan geven voor waarom dat niet waar is
- N&W zijn ook relatief ten opzichte van personen = subjectivisme
o = normen en waarden zijn volstrekt subjectief = ze zijn geheel afhankelijk van de
particuliere gevoelens en opvattingen van een individu
o Vb. theorie van het emotivisme: een morele uitspraak is altijd een uitdrukking van
een gevoel → uitdrukkingen van gevoelens kunnen niet waar/onwaar zijn → er kan
niet worden gesproken over de waarheid of onwaarheid van morele uitspraken
▪ vb. diefstal is verwerpelijk = gewoon omdat je negatieve emotie ervaart bij
merken dat je spullen gestolen zijn
▪ vb. vriendschap = belangrijke waarde = gewoon omdat het een positief
gevoel oproept
o Bezwaren tegen het emotivisme:
▪ Roept morele afkeuring wel altijd een negatief gevoel op en morele
goedkeuring een positief?
• Vb. Je keurt af dat je zoon liegt over chocolade gegeten te hebben
maar innerlijk heb je plezier met naïviteit van zoon
▪ De theorie doet geen recht aan de grote betekenis die we feitelijk toekennen
aan het rechtvaardigen van ons handelen/onze morele keuzes
• Emotivist zegt je kan wel uitleggen waarom je bepaald gevoel hebt of
uitspraak doet maar je kan ze niet rechtvaardigen
, Stien Lens
• Vb. Ik zeg: ik vind vrouwenbesnijdenis verwerpelijk en iemand zegt ja
dat is gewoon omdat je daar niet zou tegen kunnen: nee ik keur dat
niet enkel af omdat ik er niet tegen zou kunnen, je mag mijn andere
redenen niet zo miskennen.
▪ Er wordt onterecht een causale relatie tussen gevoelens en morele
opvattingen geïnterpreteerd, waarbij gevoelens altijd de oorzaken zijn en
morele opvattingen hun gevolgen
• Vb. als je hebt bewezen dat met het vliegtuig reizen helemaal niet zo
milieuonvriendelijker (opvatting= oorzaak) is dan met auto dan zal je
met positief gevoel in het vliegtuig zitten (emotie = gevolg)
• Vb. Ik voel me slecht bij het idee van vrouwenbesnijdenis of pesten
omdat ik dat moreel gewoon verwerpelijk vind
- Ontkenning van bestaan tss strikte feiten en normen
o Feiten zijn vaak ‘normatief geladen’ = beschrijving bevat al een oordeel
▪ Vb. de handeling was wreed
- In de aanval gaan
o = Men erkent het funderingsprobleem, maar wijst tegelijkertijd op de omstandigheid
dat het zich ook voordoet binnen andere disciplines
- Objectivisme (tegenover relativisme)
o = de juistheid van algemene morele uitganspunten kan bewezen worden
▪ Cf. godsbewijzen: er vanuit gaan dat je het bestaan van god kan aantonen
- Tussenweg
o Het heeft zin om algemene morele uitgangspunten te onderzoeken en na te gaan
welke morele consequenties ze met zich meebrengen vb. geen dierenleed
veroorzaken zorgt dat ervoor dat we allemaal vegetariër, veganis worden,
experimenten met dieren en daardoor bepaalde aandoeningen niet kunnen
behandelen? → opnieuw morele dilemma’s (minder luie weg dan gwn zeggen alles is
relatief)
3.1 Waarden en het goede leven
Mogelijke tussenweg tussen objectivisme en relativisme is uitgaan van waarden die een prominente
rol spelen (dus bestanddelen van het goede leven) in ons leven en vooral WAAROM dat zo is
*deze verklaringen zijn miss niet te veralgemenen voor alle tijden en culturen
3.1.1 Vrijheid
• “two concepts of liberty” (Isaiah Berlin)
o negatieve vrijheid: afwezigheid van door anderen opgelegde belemmeringen
o positieve vrijheid: aanwezigheid van reële keuzemogelijkheden
• Vb. Kapitalisme
o Voorstanders: minder overheidsinmenging = hanteren negatieve vrijheid
o Tegenstanders: kapitalisme zorgt voor verschraling van keuze-aanbod (Mcdonalsiering) :
hanteren positieve vrijheid
• Vb. Kiezen aan welke universiteit je wilt studeren, maar de positieve vrijheid neemt af omdat de
versch. instellingen steeds meer op elkaar gaan lijken (uniformisering)
• Vraag: waarom is vrijheid zo’n centrale waarde? → typisch voorbeeld van een ethische vraag
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper stienlens5. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
