Dit document bevat een samenvatting van het vak Recht en Onderneming, gegeven door prof. Hendrik Vanhees aan de UA. De samenvatting omvat alle theorie uit de 3 handboeken, aangevuld met notities uit de lessen. Ik slaagde voor dit vak in eerste zit en behaalde 18/20.
Recht en onderneming – Inleiding tot het recht: deel 1
DEEL 1: INLEIDING
H1: WAT IS RECHT?
1. Definitie van recht
Recht = het geheel aan bindende regels tot ordening van de samenleving in beginsel opgelegd,
minstens bekrachtigd door de maatschappij en als zodanig afdwingbaar gesteld
3 componenten om van recht te kunnen spreken:
• Ordenen: Ordenen van het menselijk handelen
• Afdwingen: Recht moet kunnen afgedwongen worden
• Wijzigen: Mogelijkheid om regels aan te passen aan wijzigende omstandigheden
2 soorten recht
• Objectief recht = de rechtsregels zoals ze bestaan
• Subjectief recht = de rechten die je ontleent aan het objectief recht
H2: INLEIDING VAN HET NATIONAAL RECHT
§ 1. Het onderscheid tussen privaat – publiek recht
1. Belang van het onderscheid
Privaatrecht = betreft relaties tussen burgers onderling
• Gekenmerkt door traditie en vrijheid
Publiekrecht = betreft relaties tussen burger en overheid of tussen overheden onderling
• Gekenmerkt door eenzijdige dwingende overheidsbeslissingen
2. Het privaatrecht
• Burgerlijk recht = de fundamentele regels voor iedere burger
❖ Familie en gezin, erfrecht, huwelijkscontracten, aansprakelijkheid…
❖ Burgerlijk Wetboek (1804)
▪ Wegens veroudering → Nieuw Burgerlijk Wetboek
▪ In loop van komende jaren oud BW vervangen
• Ondernemingsrecht = heel het functioneren en bestaan van ondernemingen
❖ Ondernemingen hebben behoefte aan een soepeler recht
❖ Wetboek van economische recht
• Privaatrechtelijk procesrecht (= gerechtelijk recht) = de inrichting en bevoegdheid van
privaatrechtelijke rechtscolleges (vredegerecht, rechtbank van eerste aanleg…)
❖ Volstaat niet om recht te hebben → moet het ook kunnen effectueren
❖ Gerechtelijk Wetboek (1967)
1
,Fleur Van Nueten Recht en Onderneming UA: MOM
3. Publiekrecht
• Grondwettelijk recht = regelt de meest fundamentele inrichting van de staat, de
basisstructuren van de machtsuitoefening en de scheiding der machten
❖ Staatsstructuur
❖ Grondwet met fundamentele rechten en vrijheden van de mens
❖ Beginselen waarvan we achten fundamenteel te zijn voor de democratische
maatschappij waarin we leven
• Bestuursrecht = regelt de inrichting en werking van uitvoerende macht
❖ Statuut van ambtenaren, werking van ministeries, gemeenten…
❖ Geen specifiek wetboek
❖ Wordt bestuurt door heel wat wetboeken apart
• Strafrecht = geheel van normen die tot het behoud van openbare orde en veiligheid worden
uitgevaardigd en strafbepalingen
❖ Het is overheid die proces aanspant tegen een persoon
❖ Strafwetboek
❖ In andere wetgeving ook strafbepalingen terug te vinden
• Strafprocesrecht = bepaalt welke procedure dient te worden gevolgd wanneer iemand
strafbaar feit heeft begaan
❖ Stelt dader tegenover gemeenschap, vertegenwoordigd door Openbaar Ministerie
❖ Wijze van procederen fundamenteel anders dan in privaatrechtelijk procesrecht
❖ Wetboek van Strafvordering
§ 2. Het onderscheid + Relativering
1. Relativering van het onderscheid
In beginsel zijn de regels van het burgerlijk recht slechts aanvullend recht
• Aanvullend recht = burgers mogen zelf van deze regels afwijken en andere regels bepalen
❖ Vb. Huwelijksvermogenstelsel: normaal geldt ‘gemeenschap van aanwinsten’, maar
koppels kunnen ook kiezen voor scheiding der goederen, een uitgebreide
gemeenschap… → Wel vastleggen in huwelijkscontract
Deze contactuele vrijheid heeft grenzen
• Regels van dwingend recht → kan men in principe niet van afwijken
❖ Vb. Vrijheid van echtgenoot om zelf beroep te kiezen kan niet worden beperkt
• Regels van openbare orde → kan niet van afgeweken worden
❖ Regels van strafrecht
❖ Regels inzake het huwelijk
❖ Faillissement
2
,Fleur Van Nueten Recht en Onderneming UA: MOM
2. Relativiteit
Onderscheid tussen publiek- en privaatrecht is relatief
→ relativiteit nog meer versterkt door actieve rol van overheid en meervoudige lagen in het recht
• Economische recht
❖ Ondernemingsrecht is deel van economische recht
❖ In hoge mate gekenmerkt door overheidsinterventie (prijscontrole etc.)
▪ Hierdoor behoort het eerder tot publiek recht
• Sociaal recht
❖ Individueel arbeidsrecht = regelt verhouding individuele werknemer met werkgever
▪ Arbeidscontracten
❖ Collectief arbeidsrecht = regelt relaties tussen werknemers als groep (meestal via
vakorganisatie) en werkgever of werkgeversorganisaties
▪ Collectieve arbeidsovereenkomsten
❖ Socialezekerheidsrecht = regelt relatie tussen verzekerden en instellingen van de
sociale zekerheid
▪ Basisvoorzieningen van sociale zekerheid verplicht voor elke burger
3. Overlapping in concrete praktische problemen
• De praktijk laat zich niet altijd indelen
❖ Men kan moeilijk de problemen in stukjes knippen
▪ Vb. Familievennootschappen raakt meerdere aspecten
• Het Europees recht maakt het onderscheid vaak niet
❖ Indeling in rechtstakken in lidstaten loopt niet altijd gelijk
❖ Europees recht focust meer op reële situatie, dan op formele indeling
4. Privaatrechtelijke technieken
• Overheid wil werking van vrije markt zo weinig mogelijk verstoren
❖ Daarom gebruik maken van privaatrechtelijke technieken
❖ Doet afstand van machtspositie om zoals particulieren contracten af te sluiten
❖ Vb. geen ambtenaren aanstellen, maar contractueel werknemers aannemen
H3: HET INTERNATIONAAL RECHT
1. Het internationaal privaatrecht
• Internationaal privaatrecht (= IPR)
❖ Doel: uit te maken welke nationale wetgeving van toepassing is op een
rechtsverhouding waarin buitenlandse elementen voorkomen
❖ Dit geschiedt door toepassing van verwijzings- of conflictregels
→ die het toepasbare recht aanduiden
❖ Toepassing van buitenlands recht in België is mogelijk
▪ ! Regels mogen niet strijdig zijn met Belgische internationale openbare orde
❖ IPR = nationaal → elk land kan verschillende regels hebben
❖ Wetboek IPR
❖ Om eenheid te creëren, vooral op Europees vlak verdragen afgesloten
❖ Hinkende rechtsrelaties = ongelijke rechtsgevolgen in diverse landen creëren
delicate gevolgen voor betrokkenen
3
,Fleur Van Nueten Recht en Onderneming UA: MOM
2. Het internationaal publiek recht of volkerenrecht
• Relaties tussen landen worden beheerst door de contracten tussen staten → verdragen
• Soms betreffen deze verdragen publiekrechtelijke aangelegenheden
❖ Vb. defensie, uitleveringsverdragen…
• Soms betreffen deze verdragen privaatrechtelijke problemen
❖ IPR-regeling, handelsverdragen…
• Verdagen worden ondertekend door afgezanten/ diplomaten
❖ Nadien geratificeerd worden = bevoegde nationale instantie (= regering) dient zich
er mee akkoord te verklaren
3. Het Europees recht
• Nationale bevoegdheden worden overgedragen aan supranationale instellingen
❖ Die zelf rechtsregels creëren
• Europese economische gemeenschap
❖ Opgericht bij verdrag van Rome (1957)
❖ Verdrag had tot doel: economische intigratie te bewerkstelligen tussen 6
stichterslidstaten (Duitsland, Frankrijk, Italië, Benelux)
• Europese Unie
❖ Sinds verdrag van Maastricht (1992) spreken we van Europese Unie
❖ Unie beoogt Europese samenwerking op diverse domeinen
• Eigen positie van Europees recht wordt versterkt door 2 kenmerken
❖ Primauteit of voorrang van Europees recht
▪ Conflict tussen nationale regel en regel van Europees recht?
→ Europees recht heeft voorrang
❖ Rechtstreekse werking
▪ Europees recht creëert rechtstreeks rechten/ plichten voor burgers
▪ Lidstaten moeten Europese rechtsregels niet bekrachtigen
▪ Lidstaten kunnen toepassing van Europese rechtsregels niet beletten
4
,Fleur Van Nueten Recht en Onderneming UA: MOM
DEEL 2: PUBLIEK RECHT
H1: GRONDPRINCIPES VAN DE STAATSORDE
2. De rechtsstaat
• Rechtstaat
❖ Is er niet om zichzelf te versterken, maar om burger te dienen
❖ Functie: fundamentele rechten van burger beschermen
▪ Beschermen tegen buitenlandse inmenging en onwettige inbreuken van
andere burgers of overheidsinstellingen
▪ Recht op leven, persoonlijke vrijheid…
• Rechtsregels
❖ Gelden niet alleen ten aanzien van burger, maar ook t.a.v. overheid
• Europees verdrag van rechten van de mens en fundamentele vrijheden (=EVRM)
❖ Gesloten in kader van Raad van Europa
❖ Slechts in uitzonderlijke gewettigde omstandigheden beperkingen uitvaardigen
3. Wetstaat
• Wetgeving zodat iedereen van die rechten kan genieten in rechtsstaat
• Zwakke burgers beschermen, gelijkheid creëren
• Via belastingen, sociale bijdragen groot deel van nationaal inkomen herverdelen
• Raad van State en Arbitragehof
❖ Opgericht om kwaliteit van wetgevende werk te bewaren
4. De 3 staatsmachten
• 3 soorten machten
❖ Wetgevende macht
▪ Maakt algemene regels
▪ Uitgeoefend door verkozen parlement
❖ Uitvoerende macht
▪ Zorgt voor dagelijks bestuur van staat
▪ Uitgeoefend door Koning en regering
❖ Rechterlijke macht
▪ Beslecht de geschillen
• Scheiding der machten
❖ Van belang om dictatuur te vermeiden
❖ Verschillenden machten zijn niet volledig onafhankelijk
▪ Regering is afhankelijk van parlement voor belangrijkste beslissingen
▪ Koning benoemt rechters
❖ Ook toegepast om niveau van gemeenschappen en gewesten
• Staatsmachten werken samen en controleren elkaar
5
,Fleur Van Nueten Recht en Onderneming UA: MOM
• Hoge raad voor justitie
❖ Bevoegd voor
▪ Voordracht kandidaten voor benoeming tot rechter
▪ Vorming van rechters
▪ Geven van adviezen/ voorstellen over algemene werking rechtelijke orde
▪ Ontvangen van klachten
▪ Instellen van onderzoek naar werking rechterlijke macht
❖ Onafhankelijk
❖ Vormt brugfunctie tussen magistratuur en burgers en bestuurders
Schema België
Macht Instelling Bevoegdheid
• Maken van wetten
Wetgevende macht Parlement en Koning • Controleren van uitvoerende macht
• Recht van onderzoek
• Land leiden
• Wetten uitvoeren
Uitvoerende macht Koning en regering
• Staatsapparaat beheren
• Rechters benoemen
• Geschillen beslechten
Rechterlijke macht Hoven en rechtbanken • Wetgevende en uitvoerende macht
controleren
5. Democratisch beginsel
• Democratisch beginsel = wetgevende macht ligt bij de gekozenen van het volk
❖ Democratisch verkozen organen hebben volheid van bevoegdheid
❖ Oefenen op hun niveau de hele macht uit
▪ Uitzondering: Europees parlement → democratisch deficit
H2: GRONDPRINCIPES VAN DE STAATSORDE
§ 1. Van EEG naar Europese Unie
• 1957 Oprichting Europese Economische gemeenschap (= EEG)
❖ Doel: West-Europese landen nader laten samenwerking op economisch vlak
❖ Maar, zuiver economische Unie had teveel beperkingen
• Verdrag van Maastricht
❖ EEG werd omgedoopt tot Europese Unie
▪ Europese Unie: 27 lidstaten
❖ EEG-Verdrag nog wel voornaamste pijler van acquis communautaire
§ 2. De politieke instellingen van de E.U
1. Het Europees Parlement
• Europees parlement
❖ Omvat rechtstreeks gekozenen van de Europese Kiezers (elke 5 jaar)
❖ Zetelt in Straatsburg
❖ Geen volheid van bevoegdheid →Adviserend orgaan
▪ Beslissingen nemen vorm aan van resoluties
6
, Fleur Van Nueten Recht en Onderneming UA: MOM
❖ Werkelijke macht ligt bij Raad van de Europese Unie
▪ Via Raad van Europese Unie behouden nationale regeringen sterke greep op
Europees recht
❖ Verdrag van Lissabon legt max aantal op van 750 parlementsleden
2. De raad van de Europese Unie
• Raad van Europese Unie
❖ Belangrijkste beslissingsorgaan van Europese Unie
❖ Bestaat uit ministers van de lidstaten
❖ Samenstelling varieert in functie van te behandelen probleem
3. De Europese raad
• Europese raad
❖ Politieke top van de Europese Unie
❖ Bestaat uit staatshoofden & regeringsleiders van lidstaten, samen met voorzitten van
Europese Commissie
❖ Motor van Europese eenheid
▪ Uitzetten van beleidslijnen
▪ Bepalen richting waar we naartoe gaan
4. De Europese Commissie
• Europese commissie
❖ 27 commissarissen zodat elke lidstaat vertegenwoordigd is
▪ Leden aangeduid door lidstaten
▪ België: Didier Reynders
❖ Voorzitter: Ursula Von der Leyden
❖ Permanent orgaan
▪ Dagelijkse uitvoering van Europese normen
▪ Leidt Europese administratie
❖ Neemt wetgevende initiatieven op Europees vlak
▪ Al dan niet in samenwerking met Europees parlement
▪ Raad van Europese Unie bekrachtigt dit initiatief
5. De hoge vertegenwoordiger
• Hoge vertegenwoordiger …
❖ Raad van Europese Unie voorzitten wanneer nationale Ministers van Buitenlandse
Zaken erin zetelen
❖ En is tegelijkertijd vicevoorzitter van de Europese Commissie,
❖ Hoofd van het Europees Defensieagentschap
❖ En secretaris-generaal van de Raad van de Europese Unie
• Hoge vertegenwoordiger = Spanjaard, Borell op dit moment
• Maakt deel uit van Europese Commissie
7
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fleurvannueten. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,99. Je zit daarna nergens aan vast.
