DEEL I: SCHADEVERGOEDINGSRECHT: EEN OVERZICHT
OVERZICHT LEERSTOF
Thema= niet- contractuele verbintenissen tot schadeloosstelling
- Vooral buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht
- Ook: andere schadevergoedingsmechanismen
o Indemnitaire verzekeringen
= schade wordt vergoed door verzekeraars
! aansprakelijkheidszaak wordt in verband gebracht met verzekering
Bv. particuliere, sociale rechtstreekse eigenschadeverzekering, eigenschadeverzekering ten
behoeve van derden
o Wettelijk opgelegde vergoedingsplicht verkeersschade WAM-verzekeraars
Bv. letselschade, ongeval zonder vaststelbare aansprakelijkheid
! ander soort regeling
o Schadefondsen
rechtstheoretisch UITGANGSPUNT
Wat bestuderen we? Het bestaand recht
= de lege lata (het geldende recht) ≠ de lege ferenda (toekomstig recht)
- Juridische realiteit = beslissingen in concrete rechterlijke beslissingen (= rechtspraak)
o “Keuze door de kijker over wat hij wil bekijken”
o “Theorie” : zicht dat je krijgt als je kijkt
o Realiteit van de prof: wat de rechters doen
Vonnissen en arresten zijn fysiek waarneembaar
Rechtspraak: de beslissingen van rechters in concrete gevallen
- Recht = sociaal feit = systematiek in rechtspraak => voorspelbaarheid (O.W. Holmes)
o Sociaal feit= dingen die mensen doen
o Systematiek in de dingen die mensen doen
o Voorspelbaarheid / systeem: als buitenstaander kan je een ‘vermoeden’ beginnen krijgen wat de
uitspraak zal zijn
willekeur
O.W. Holmes (eind 19de eeuw): “voorspellingen van wat de rechtbanken zullen doen, is
wat ik het recht noem en niets pretentieuzer”
Afwijkende rechtspraak: wat is het geldend recht? Dus wanneer wijkt het af?
o Er is een realiteit + gedachten over de realiteit
Theorie (positieve dus hoe het is, niet normatieve)= rechtsleer = doctrine
= poging om realiteit te vatten in aantal onderling consistente wetmatigheden
o Doctrine is de studie over het recht
= menselijke poging om uit te leggen wat die systematiek is wat we het recht noemen
, = talige (in woorden en syntax) weergave van recht
“contracten zijn bindend” is dat recht? NEE, wel een in woorden uitgedrukte gedachte = doctrine
o
Degene die dit uit probeert wel het recht weer te geven en het recht in woorden te vatten
MAAR er is een verschil tussen een systematiek die in de praktijk heerst en de woordelijke
weergave ervan
Motivering in rechterlijke beslissing = doctrine ≠ recht (ontologisch)
o Rechter zegt welke rechtsregels volgens hem bestaan, welke op bepaalde feiten van toepassing
zijn en hoe die toepassing luidt = DOCTRINE
Rechtsregel
≠ empirisch waarneembaar (wet = tekst = bron van recht ≠ recht)
- Bestaat (‘toont zich’) alleen in werking ervan (‘toepassing’)
- Bv. driehoek
o Iedereen weet wat een driehoek is, kan je ook definiëren, je hebt al een driehoek gezien
toch kan je bij alles wat je ziet als ‘driehoek’ zeggen dat het geen driehoek is want driehoek
bestaat uit ‘3 rechten’
Want elke poging die je doet om een ‘rechte’ te tekenen is een kromme in de realiteit
Een rechte bestaat enkel in onze gedachten, niet in de realiteit
Plato zei dat de enige bestaande driehoek de ‘gedachtendriehoek’ is
- De rechtsregel toont zich enkel in de werking, nergens anders
Geformuleerde regel = theoretische constructie die bestaande recht zou weergeven
Praktijk: discussie mogelijk over welke regel het recht het meest accuraat weergeeft!
- Je kan bestaand recht wetenschappelijk bestuderen en een discussie hebben over wat er nu echt gebeurt
- Prof kan dus niet zeggen: “dit is de enige geldende regel!”
o Prof zal dus gaan uitsplitsen op basis van de juridische realiteit
Daarom aandacht aan alternatieve theorieën/ doctrines voor zelfde bestaande recht
o Gangbare doctrine = regels die volgens meeste juristen recht accuraat weergeven
NAGESTREEFDE EINDCOMPETENTIES
Basiskennis van
- Juridische realiteit: zodat de student de basiscasussen kan oplossen
o Wat wordt vergoed?
o Wat houdt vergoeden in?
o Wie is gehouden tot vergoeding?
o Wie draagt uiteindelijke last van de vergoeding?
- Gangbare doctrine: geformuleerde rechtsregels die geacht worden te gelden/ bestaan
Inzicht in de relativiteit gangbare doctrine: besef dat alternatieven mogelijk zijn
Grondig inzichtelijke kennis van concepten (= de taal van de aansprakelijkheidsdoctrine)
= nodig om bepaalde oplossing te kunnen beargumenteren (legitimeren, verklaren)
= nodig om te kunnen deelnemen aan doctrinale discussie
= nodig om eventuele toekomstige gewijzigde doctrine te begrijpen
Bv. eigenaar is aansprakelijkheid voor schade aangebracht door dier
, Rechtsregel heeft allerlei vormen doorlopen
Oorspronkelijk: dier afstaan en wraak op dat dier nemen daarna: dier afkopen want niet leuk om dier
kwijt te zijn= afkoopmogelijkheid nog later: de eigenaar moet de geldsom geven aan degene die
benadeeld is door het dier = aansprakelijkheid
! realiteit is niet veranderd, we zijn het wel omgekeerd gaan formuleren
Functie AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
Relevantie van de functie van een juridische regeling:
- Teleologische interpretatie van geformuleerde regels (bv. wettekst)
o Conform met de functie/ het doel
Eerst moet je het eens zijn over wat de functie is
- Toetsing aan gelijkheidsbeginsel Art. 10 Gw.
o Pertinent onderscheidingscriterium in licht van het doel (functie) + proportioneel
o ! Pertinentie kan je enkel beoordelen tav iets
! geen gangbare definitie over wat de functie van het aansprakelijkheidsrecht is
Gemakkelijk te verwerpen vaak voorgehouden functies
- Vergoeden (= bescherming tegen schade)
= degene die schade heeft geleden moet vergoed worden
“Pech moet weg” => sluit aan bij moderne tijdsgeest
o Waarom dan alleen aansprakelijkheid indien schade veroorzaakt door AGF?
o Aansprakelijkheidsrecht bepaalt wanneer wel en wanneer niet aansprakelijk
o Als doel = schadeloosstelling => schadefonds of socialisering (bv. sociale zekerheid)
- Repressie (= vermijden fouten, sanctie op niet-naleven van gedragsregels)
o Waarom dan vergoeding beperkt tot veroorzaakte schade?
o Waarom dan objectieve (i.e. niet op fout gebaseerde) aansprakelijkheden?
! altijd op basis van is het onderscheid pertinent JA of NEE
! ook objectieve aansprakelijkheid = niet gebaseerd op fouten!
Stilstaan bij onderscheid functie en effect!
- Civiele aansprakelijkheid heeft niet als functie ervoor te zorgen dat de regels worden nageleefd, zowel
zou de sanctie altijd volgen bij elke inbreuk etc…
WEL EFFECT dat de mensen de regels beter naleven omdat ze willen vermijden dat ze aansprakelijkheid
zijn
MAAR FUNCTIE ≠ EFFECT
VISIE LAW & ECONOMICS
- Opkomst in USA vanaf jaren ‘60
- Onzichtbare hand A. Smith => niet zo’n groot belang als wordt gezegd achteraf
- Schade
≠ gegeven
= gevolg van gedrag
- Aansprakelijkheidsrecht stuurt gedrag (prikkels, incentives)
= instrumentalistische visie
- Doel = bevorderen efficiëntie (= maximalisatie welvaart)
Aansprakelijkheidsrecht wordt aangewend als middel om de welvaart te maximaliseren en zo efficiëntie
te bevorderen
Law & Economics o.b.v. Arthur Pigou – The Economics of Welfare
- Kosten- batenanalyse van rationale actor: individuele opbrengst vs. individuele kost
- Sociaal optimum: totale opbrengst voor iedereen vs. totale kost voor iedereen
- Internaliseer externe effecten => individuele rationaliteit (van persoon die voordelen en nadelen
afweegt) = collectieve rationaliteit
= basisredenering van waaruit law & economics beweging is bestaan
Richard Posner & John Brown
Internalisatie externe kosten inefficient (=onzorgvuldig) handelen bij veroorzaker
Guido Calabresi ‘The Cost of Accidents’
Internalisatie kosten bij cheapest cost avoider
o Aansprakelijkheid wordt gelegd bij degene die het kon voorkomen met de minste inspanning, zo
zorgen we ervoor dat het vermeden wordt aan de goedkoopste kostprijs
Ronald Coase ‘The Problem of Social Cost’
- Ruimer schadeconcept (ook schade als een persoon niet-handelt)
- PIGOU-benadering is eenzijdig (vertrekt vanuit verkeerde schadebegrip):
o Ziet alleen dat handelen van A nadeel berokkent aan B
Causaliteit van A naar B
o Ziet niet dat niet- handelen A (nadeel voor B vermijdt, maar) nadeel aan A berokkent!
- Coase Theorema: efficiëntie niet beïnvloed door de toewijzing van juridische aanspraken (rechten,
aansprakelijkheid) indien betrokkenen vrij zonder kosten kunnen komen tot onderlinge uitwisselingen
o Onderhandelingen zorgen voor de beste oplossingen
Focus op transactiekosten!!
o Prohibitieve transactiekosten => strategisch gedrag leidt tot suboptimaal resultaat
Onmogelijk om via onderhandeling tot oplossing te komen
o Correctie d.m.v. aansprakelijkheidsregels
A.Smith: als iedereen doet wat het beste is voor zichzelf in bepaalde situatie, zorgt dit ook voor de beste oplossing
voor iedereen
Coase: enkel bij onderhandelingen krijg je de beste oplossing
Als je 2 mensen samen ondervraagt, zullen ze niet bekennen als je ze apart ondervraagt, weten ze niet wat
de andere zegt/ doet, ze moeten hier rekening mee houden
Ondervrager kan de “incentives” zo zetten dat ze beide gaan bekennen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper MarieVdp. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,49. Je zit daarna nergens aan vast.
