Wil jij nou een goed cijfer voor je geschiedenis toets? Dan heb je deze samenvatting nodig. Dit is een grote samenvatting van Hoofstuk 1 en 2 van Memo malmberg geschiedenis bovenbouw uit havo 4. Succes met leren mopjes!
Toen de bewoners van Abu Hureyra met zaaien en oogsten begonnen woonden ze er al 400 jaar. Ze
waren van oorsprong jager en verzamelaars. Voor ons lijkt het logisch dat j-v zijn overgestapt op
landbouw.
Jagers-verzamelaars en boeren
Rond 140.000 v.C. ontstond in Afrika een nieuwe diersoort: homo sapiens, de moderne mens. Vanuit
Afrika trok hij rond 100.000 v.C. naar Azië en rond 40.000 v.C. naar Europa. Jagers-Verzamelaars
waren bijna altijd nomaden: wanneer hun leefomgeving niet meer genoeg voedsel bood trokken ze
verder. De Jagers-verzamelaars in Abu Hureyra waren een uitzondering op die regel.
J-V woonden in grotten, hutten of tenten, gemaakt van dierenhuiden. De sociale verschillen tussen
de groepen waren niet groot. De groepen dreven onderling handel en ruilden producten zoals,
vuursteen, ivoor en schelpen met elkaar.
De agrarische revolutie
In Abu Hureyra gingen j-v rond 11.000 v.C. aan landbouw doen, maar voor de meesten volken kwam
die overgang tot boeren pas duizenden jaren later. Tussen 9000 en 6000 v.C. ontstonden in het
Midden-Oosten landbouw samenlevingen. De overgang naar het boerbestaan is een van de
belangrijkste gebeurtenissen geweest in de prehistorie, de periode waarin de mens nog geen schrift
kenden en geen teksten naliet. Rond 7500 v.C. gingen mensen voor het eerst aan veeteelt doen.
De overgang naar het boerenbestaan had zulke ingrijpende gevolgen, dat we spreken van de
agrarische revolutie. Dit was voor veel mensen een overschakeling van een zwervend naar een
gevestigd bestaan. Een ander belangrijk gevolg was de snelle bevolkingsgroei. Hierdoor kwamen er
meer een grotere dorpen. Deze nieuwe levenswijze zorgde voor nieuwe uitvindingen zoals weven,
pottenbakken en gebruik van metaal om gereedschap en wapens mee te maken.
Nadelen
De revolutie lijkt een enorme vooruitgang, toch blijkt dat mensen die overstapten op landbouw vaak
minder gezond waren dan j-v. ze hadden vaker ondervoeding, infectieziekten en misvorming van de
ruggengraat. Dit had verschillende oorzaken: boeren moesten zwaar werk doen, zodra een oogst
mislukte was er direct gevaar voor hongersnood. Doordat de bevolking toenam was het risico op
infectieziekten groter.
Ongelijkheid
Revolutie zorgde voor sociale verschillen. Bij j-v deelden de jagers de jacht met elkaar. In de
agrarische revolutie kregen boeren eigen akkers en doordat sommige succesvoller waren dan
anderen, kwamen er verschillen in rijkdom, macht en aanzien. Er ontstond hiërarchie, een
verschijnsel dat nooit meer zou verdwijnen.
Het ontstaan van steden en het schrift
Rond 3300 v.C. ontstonden in Soemerië (Mesopotamië) de eerste steden. Mesopotamië had zeer
vruchtbare grond. De goede oogsten in Mesopotamië hadden belangrijke gevolgen: ten eerste kon
de bevolking groeien en zo ontstonden er steden. Ten tweede hoefden niet iedereen zich meer bezig
,te houden met de voedselvoorziening. Hierdoor konden mensen zich specialiseren in andere dingen
(leerlooier, pottenbakker, kleermaker, smid of koopman). Een andere groep specialiseerde zich in het
contact met goden. Dit waren de priesters. In de stedelijke gemeenschappen ontstonden sociale
lagen. Die verschilden van elkaar in rijkdom en macht.
Bestuur
De steden hadden goede bestuurders nodig. Na verloop van tijd werd één van de bestuurders als
koning gekroond en werd zijn positie erfelijk.
Schrift
Rond 3300 v.C. werd ook het eerste schrift uitgevonden. Om een stad te besturen is het namelijk
handig om regels en wetten vast te leggen. Het eerste schrift bestond uit pictogrammen, cijfers en
tekeningetjes. Langzaam ontwikkelden de pictogrammen zich. Rond 2600 v.C. was het spijkerschrift
in Soemerië zo goed ontwikkeld, dat het voor meer werd gebruikt dan alleen maar administratie.
(ook voor: handelscontracten, brieven, wetteksten en literatuur). Het werd een essentieel onderdeel
van de menselijke cultuur.
Vragen:
1. Hoe kwamen de boeren van Abu Hureyra aan zaden om planten te kweken?
2. Over de opgravingen van Gordon Hillman werden artikelen geschreven met titels als: ‘’de
eerste boeren ontdekt’’ en ‘’s werelds eerste boeren kwamen uit Abu Hureyra’’ welke
kritisch opmerking kun je bij deze titels maken?
3. Boeren moesten harder werken om aan voedsel te komen dan j-v, geef hiervoor een
verklaring.
4. Wat is de wetenschappelijke namen van de mensen die tegenwoordig leven?
5. Noem 4 verschillen tussen het leven van een j-v en het leven van een boer?
6. Leg uit dat de agrarische revolutie in eerste instantie een economische revolutie was.
7. Was het aantal hongersnoden onder j-v hoger of lager dan onder vroegere boeren? Leg uit.
8. In Ur (Irak) zijn veel graven gevonden allemaal uit dezelfde periode. In sommige daarvan
lagen gouden schatten, edelstenen en bijvoorbeeld muziekinstrumenten. In andere graven
lagen die niet. Stammen de graven uit de tijd van j-v of uit de tijd van de boeren af? Leg uit.
9. De eerste steden ontstonden in Soemerië en Egypte. Leg uit waarom ze daar ontstonden.
10. Regeerden er rond 3300 v.C. koningen over het grondgebied van het huidige Nederland?
11. ‘’de prehistorie duurde tot 3300 v.C., juist of onjuist? Leg uit.
12. Leg uit waarom het schrift belangrijk was voor het bestuur van een stad.
, 1.2 machtige en rijken in het Midden-Oosten
een gebied met een centraal bestuur
Aboe Simbel was de eerste staat ter wereld. Een staat is een afgebakend gebied met een centraal
bestuur. Ook heeft een staat een rechtssysteem dat voor het hele gebied geld. In een staat mag
alleen de overheid geweld gebruiken. We zeggen dan dat de overheid het geweldsmonopolie heeft:
alleen zij mag mensen arresteren, opsluiten en fysiek straffen.
De farao was behalve voor veiligheid ook verantwoordelijk voor de verdediging van de grenzen van
de staat.
De rol van ambtenaren
Voor het bestuur beschikte de farao over een enorm ambtenarenapparaat. Er waren heel veel
ambtenaren nodig in een staat. Ambtenaren moesten: land opmeten en akkers opnieuw verdelen na
een overstroming en ervoor zorgen dat de irrigatiesystemen goed werden onderhouden en dat de
boeren een deel van hun oogst aan de farao afdroegen.
Staten in Mesopotamië
In Mesopotamië ontstond de eerste staat pas 1000 jaar na Egypte. Mesopotamië was moeilijker
verdedigbaar dan Egypte, doordat de overgang tussen landbouwgrond en woestijn er minder abrupt
was. In Mesopotamië grepen steeds andere volken de macht en volgden verschillende rijken elkaar
op.
Polytheïsme
De Egyptische godsdienst was Polytheïstisch. Dat betekent dat er meerder goden tegelijk werden
vereerd. De Egyptenaren hadden voor alles een verklaring.
Vragen:
1. de nieuwe tempels in Aboe Simbel laten zien dat Ramses II over een krachtig bestuur moet
hebben beschikt. Leg dit uit.
2. In de tijd van Ramses II leefden de meeste Egyptenaren als boeren en niet meer als j-v. Noem
3 punten waaruit dit blijkt.
3. Geef met behulp van de casus en bron 1 twee aanwijzingen waaruit blijkt dat Ramses II
zichzelf als oppermachtig heerser beschouwde.
4. Ramses II liet zich ten onrechte afbeelden als winnaar van de Slag bij Kadesj. Kun je daaruit
afleiden hoe machtig hij was? Leg uit.
5. Leg uit waarom het Egyptische rijk een staat genoemd kan worden.
6. Gebruik bron 3. Leg uit waarom de stenen zuil van Hammoerabi bevorderlijk was voor
rechtvaardig rechtssysteem in het Babylonisch rijk.
7. ‘’zonder ambtenaren zou het Egyptische rijk als een kaartenhuis in elkaar zijn gestort’’ juist of
onjuist, leg uit.
8. Beredeneer waarom de abrupte overgang van landbouwgrond naar woestijn gunstig is
geweest voor het voortbestaan van het Egyptische rijk.
9. Noem 3 overeenkomsten tussen de godsdiensten in Egypte en in Mesopotamië.
10. Gebruik het fragment uit het epos uit Mesopotamië. Leg uit waarom dit fragment (en het
epos) wel bij de Mesopotamische, maar niet bij de Egyptische cultuur past.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nikaweener. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,99. Je zit daarna nergens aan vast.
