FUNCTIONELE BIOLOGIE
VAN DE PLANTEN, FUNGI
EN PROTISTEN
PROF. KOEDAM
,SAMENVATTING ARTIKEL 1: DE KRITISCHE GRENS
Zo’n 25 jaar geleden stonden de Caraïbische koraalriffen nog bekend om hun ongelooflijke
rijkdom aan vissen, zeeanemonen en andere kleurrijke zeebewoners. Nu zijn ze overwoekerd
door grote, vlezige slierten van bruine zeewieren.
Wat ging er mis? Oorspronkelijk leefden er een tal van vissen rond het rif, maar door de
intensieve visserij verdwenen eerst de grootste vissen en vervolgens ook de kleinere,
plantenetende vissoorten. Hun rol in het ecosysteem werd overgenomen door de Antilliaanse
zee-egel Diadema antilliarum, die eveneens zeewier eet. Door uitbraak van een mysterieuze
ziekte onder de zee-egels, stierven die massaal. De koraalriffen raakten overwoekerd door
grote, bruine zeewieren, waartussen zich geen jonge koraallarven meer op het rif konden
vestigen.
Troebel
Wetenschappers beschrijven de Caraïbische koraalriffen als voorbeeld van een ecosysteem
dat plotseling instort. Het idee dat ecosystemen plotseling kunnen instorten is in strijd met
onze intuïtie. Allerlei grote, belangrijke ecosystemen passen zich niet geleidelijk aan. Wanneer
de veerkracht teveel wordt opgerekt, storten deze in.
Vaak houden allerlei positieve terugkoppelingsmechanismen een ecosysteem in een
bepaalde toestand, totdat een kritische grens wordt overschreden. Een sprekend voorbeeld
is de woestijn. Zolang de planten het regenwater vasthouden, scheppen ze voor zichzelf een
relatief vochtig microklimaat, waarin ze kunnen overleven. Zijn de planten eenmaal
verdwenen, dan zakt een volgende regenbui diep in de zanderige bodem en daarna kunnen
nieuwe planten zich veel moeilijker vestigen.
“Voedselrijke meren kunnen ineens troebel worden, bossen door overbegrazing of
bosbranden definitief verloren gaan.”
Sediment
Door onderzoek van sediment, hebben wetenschappers achterhaald dat de Sahara vroeger
groen en rijk aan meren was. Door een kleine verandering in de baan van de aarde is de
instraling van het zonlicht in de loop der tijd iets verminderd, met dramatische gevolgen. Zo’n
5000 jaar geleden verdwenen alle planten.
Veranderingen in het ecosysteem van oceanen, zou kunnen leiden tot plotselinge
veranderingen in de wereldcirculatie van golfstromen. Tot nu toe stroomt een krachtige warme
golfstroom vanuit tropische gebieden langs de kust van West-Europa naar het hoge noorden.
Als het klimaat op aarde verandert, kan het water in de oceanen zoeter worden door grotere
regenval of door het afsmelten van ijskappen. Zoetwater is lichter en zal minder makkelijk naar
beneden zakken. Dit kan leiden tot het stoppen van de golfstroom.
Aandachtstermen
Veerkracht van een ecosysteem (resilience of an ecosystem)
, SAMENVATTING ARTIKEL 2: DAMMED EXPERIMENTS
Fragmentation of large expanses of habitat into many smaller patches is a problem. At the
end of the last Ice Age, melting glaciers raised sea levels, drowned low-lying land bridges, and
carved off edges of continents into islands such as Britain and Japan. Fragmentation causes
loss of animal and plant populations by a process termed faunal relaxation. How fast does
relaxation occur, and which species are most likely to survive?
Three studies – The Lake Guri, Barro Colorado Island and other islands in Panama’s Lake
Gatun – complement each other. For instance, relaxation has been proceeding much longer
in Lake Gatun than in Lake Guri, but detailed faunal surveys began much sooner in Lake Guri
than in Lake Gatun.
The smallest islands, quickly lost 75% of their original species, and most species that persisted
fell into just three ecological groups: canopy herbivores, ground dwelling insectivores, and
seed consumers. Medium-sized islands possessed in addition armadillos, agoutis, and phorid
fly parasitoids of ants. Large islands retained most of their original species. But within 4 years,
all islands had lost their top predators. Thus, as habitat area shrinks, predators are lost before
their prey, and parasitoids are lost before their hosts.
Those species that do manage to persist on small islands tend to become far more abundant
than populations of the same species on larger, more species-rich islands. Part of the
explanation for increased abundance is ecological release from competition: When competing
species are removed, the resources that would have gone to them become available to the
persisting species. The other part of the explanation is escape of prey from control by
predators or parasitoids that limit their abundance on larger islands.
Aandachtstermen
Habitatfragmentatie (habitat fragmentation) – Top predator – Parasitoide (parasitoid)
