In dit document is een complete samenvatting van nectar biologie vwo 5 opgenomen. Hierin zijn behandeld de hoofdstukken: bloedsomloop, uitscheiding, voeding en vertering, afweer, hormonen, zenuwstelsel, waarnemen en sport. Ook belangrijke binas tabel nummers zijn toegevoegd. De theorie is op een ov...
H10 bloedstelsel en H11 vertering - Samenvatting - 5 VWO
Samenvatting Nectar 3e ed vwo 5 - Biologie
Samenvatting Nectar vwo 5 - Biologie
Alles voor dit studieboek (161)
Geschreven voor
Middelbare school
VWO / Gymnasium
Biologie
5
Alle documenten voor dit vak (5451)
Verkoper
Volgen
asamenvattingen
Voorbeeld van de inhoud
Hoofdstuk 9 Bloedsomloop
§9.1 Hart en bloedsomloop
Spieren nemen in dikte en kracht toe door te trainen → het hart ook
→ cardiotraining kan het hart sneller en krachtiger in rust laten werken
Menselijk hart → bestaat uit een linker en een rechter helft
• Helften bestaan uit een boezem en een kamer
• Hartslag ontstaat uit 2 tonen:
1. Door sluiten vd hartkleppen tussen boezems en kamers
2. Door sluiten vd slagaderkleppen tussen kamers en slagaders
Hartcyclus bestaat uit 3 fasen die zich voortdurend herhalen:
1. Vullen vd kamers: diastole
• kamers en boezems ontspannen, bloed stroomt via boezems
naar de hartkleppen)
2. Leegpersen van de kamers: boezemsystole
• boezems trekken samen en persen het bloed naar de kamers
Kamersystole
• druk op bloed door kamersystole sluit hartkleppen tussen kamers en boezems →
slagaderkleppen (= longaderklep en aortaklep) open en bloed stroomt naar de longaders
en de aorta
3. De pauze: rust
• kamerdruk daalt en de slagaderkleppen sluiten weer
Kleine bloedsomloop => rechter harthelft pompt O2-arm bloed door longslagaders naar longen
→ O2-rijk bloed gaat via longaders terug naar de linker boezem
Grote bloedsomloop => linker harthelft pompt O2-rijk bloed via aorta en slagaders naar organen
→ O2-arm bloed gaat via aders en holle aders terug naar rechte boezem
Dubbele bloedsomloop => grote en kleine bloedsomloop samen
Verschillende soorten aders & weefsel:
- Slagaders => stroomt bloed van hart naar organen gaat (vaak vernoemd naar dat orgaan)
- Aders => stroomt bloed vd organen naar hart (vaak vernoemd naar orgaan waar vandaan)
- Kransaders => voeren bloed af uit het hartspierweefsel
- Poortader => de grote aders naar rechte boezem, holle ader en ader tussen darmen en lever
- Weefsel zorgt dat vloed naar haarvaten stroomt
→ rode bloedcellen altijd in bloedvat → gesloten bloedsomloop
• gesloten zorgt voor snelle O2 aan- en afvoer, bij enkele of open gaat dit slomer
Voor geboorte krijgt baby O2 van moeder via navelstreng uit de placenta (Binas tabel 84B)
→ bloed mengt met holle ader vd baby met O2- arm bloed
→ in rechterkamer vh embryo komt dus “half O2- rijk bloed” binnen
• bloed uit rechter harthelft stroomt niet naar longen embryo, longen geen rol gaswisseling
§9.2 Bloeddruk
G-kracht trekt bloed naar beneden → lichaam past aan met bv vernauwing beenslagaders
→ meer bloed rest lichaam
Bij elke systole persen kamers per 0,5 seconde allebei ± 70 cm3 bloed in slagaders
• Pompdruk van hart zorgt voor tijdelijke verhoging vd bloeddruk in slagaders (= systolische druk
of bovendruk)
• Elasticiteit vd slagaders dempt drukverhoging beetje en verhoogt druk na sluiten vd
slagaderkleppen, en kamers ontspannen neemt bloeddruk af (= diastolische druk of onderdruk)
In loop vd jaren ontstaan in bloedvatwanden littekentjes waar vetachtige sto en aan blijven kleven
→ atherosclerose => vernauwing en verstijving vd bloedvaten → door teveel cholesterol
ff
, Bloeddrukmeting op bovenarm want op hoogte van het hart → evenveel zwaartekracht
→ hoe verder bloed bij hart weg, hoe lager bloeddruk is (Binas tabel 84E)
§9.3 Regeling hartwerking
Hart lmpje → elektrische activiteit in gebied met gespecialiseerde spiercellen in wand vd rechter
boezem, de sinusknoop
→ elektrisch stroompje vd sinusknoop trekken spiervezels in buurt samen → boezems samen
→ elektrische activiteit vd spiervezels via elektroden huid naar computer en die geeft 1e deel ecg
• elektrische stroom bereikt 2e gebied hart met gespecialiseerde cellen: AV-knoop in
tussenschot vd kamers
• hier vertraging in stroomgebieden dus kamers iets later samentrekken dan boezems
• vanuit bundel van His verspreiden signalen in Purkinjevezels → kamersystole van
hartpunt naar boven
In ecg kun je dingen a ezen:
- P-top = samentrekken boezems
- QRS- complex = samentrekken kamers
- T-top = elektrische activiteit bij ontspannen kamervezels
- Stuk tussen P-top en QRS-top is gevolg vertraging AV-knoop
Hartslag in rust is 70-80 slagen pm → 70 mL bloed in slagader, dus 70
x 70 =4,9 L per minuut => hartminuutvolume in rust
• Bij inspanning kan hartslag tot 180 slagen pm gaan en ook
hoeveelheid bloed per hartslag (= slagvolume) neemt dan toe
Bij zware inspanning verandert niet alleen hartminuutvolume, maar ook verdeling van bloed over
verschillende organen
• kring spiertjes trekken samen in slagader snaar organen waar minder bloed nodig is
§9.4 Stoffentransport
Sto en in het bloed zijn opgelost in het waterige deel van het bloedplasma (Binas tabel 84H)
- bv zouten, voedingsto en, afval, hormonen, gassen, eiwitten
→ eiwitmoleculen ketens (polymeren) zijn niet opgelost maar jn verdeeld => colloid
→ ook rode/witte bloedcellen en bloedplaatjes (ontstaat in rode beenmerg, Binas tabel 84I)
- rode bloedcellen transporteren O2 en rol bij CO2 transport
- witte bloedcellen voor afweer tegen ziekteverwekkers
- bloedplaatjes voor de bloedstolling
Door rode bloedcellen kan ongeveer 200 ml O2/L worden vervoerd met 200 - 300 miljoen
hemoglobine moleculen per rode bloedcel
- bestaan uit 4 eiwitketens met heemgroepen met daarin ijzerionen (Binas tabel 67H2)
- heemgroep bindt aan O2 (Hb + O2 HbO2) → oxihemoglobine
Longen hoge O2-spanning (pO2) en evenwicht naar rechts en hemoglobine wordt verzadigd 96%
→ bloed geeft 76% O2 af aan omgevende cellen
Hardwerkende spieren oxihemoglobine minder O2 vast dan in weefsels in rust (Binas tabel 83D)
→ in hardwerkende cellen meer CO2 geproduceerd en dus hogere pCO2
• pCO2 beïnvloed evenwicht: in rust is oxihemoglobine 20% en bij hard werk 8%\
• pCO2 voor lagere pH door reactie met water: CO2 + H2O H2CO3 HCO3- + H+
→ lagere pH is minder O2 -binding aan de hemoglobine → 7,2 naar 7,2 is bv 20% lager
• hoge temperatuur (37-42 = 9% afname)
→ dit gezamenlijk heet het Bohr-e ect
→ spiercellen kunnen deel O2 opslaan in eiwit myglobine (=1 globineketen met 1 heemgroep)
• bindt sterker dan hemoglobine en is bij lage pO2 als reserve
Bloed vervoert meer O2 als meer rode bloedcellen zijn → op hoogte is lagere pO2 en dus meer
rode bloedcellen worden geproduceerd
fffi flff ff fi
, Rode bloedcellen zijn ook belangrijk voor CO2 transport (± 95% di undeert de rode bloedcellen)
• Binas T 83E → 25% bindt als CO2 aan hemoglobine tot caraminohemoglobine (HbCO2)
• overige 70% reageert tot koolzuur en splitst tot H+
• H+ bindt aan heemgroepen tot HbH
Hemaglobine → rode bloedcellen binden aan zuurstof (4x O2)
→ in midden ‘roesten’
→ veel zuurstof = comformatieverandering → binnenplaats komt vrij
→ 1e vd 4 moeilijk afgeven, 2e en 3e snel, en laatste als reserve nog vasthouden
Zonder rode bloedcellen lost alle CO2 uit weefsels op in bloedplasma en zou pH erg dalen tot 3
- hemoglobine en eiwitten zijn bu erende sto en en werken als pH-bu er
§9.5 Bloedvaten
Bloedvaten zijn buizen van levende cellen, bestaan uit verschillende lagen → (slag)aders 3 lagen
I. Binnenste laag is dekweefsel van 1 cellaag met basaalmembraan en collageenvezels
II. Middelste laag is elastisch bindweefsel en glad spierweefsel
III. Buitenste laag is bindweefsel
→ dekweefselcellen slagaders dicht dus weinig weerstand, in bloedvaten open voor stofwisseling
Oudere mensen dikke plaques van vetachtige sto en: atherosclerose
→ hoge bloeddruk en verstopt bloedvaten → valt op te lossen door gezonde leefstijl
Reparatie van beschadiging dmv bloedplaatjes (Binas tabel 84I)
→ hechten aan collageenvezel en worden plaatjesprop
→ in bloed omzettingen die leiden tot bloedstolling (Binas tabel 84O)
→ uit kapotte bloedvaten kom eiwit plaatjesfactor en beschadigde weefselcellen tromboplastine
- samen zorgen voor cascade waar uiteindelijke brinedraden ontstaan
- later breekt dit af tot bromen en ontstaan nieuwe cellen + litteken
In haarvaten speelt bloeddruk belangrijke rol bij ltratie van bloedplasma het haarvat uit
• met plasma gaan opgeloste sto en door kleine openingen tussen dekweefselcellen naar buiten
• Bloeddruk is hier ltratiedruk en neemt eind vh haarvart verder af (Binas tabel 84G)
• Buiten bloedvat heet het weer weefselvloeistof
→ colloïd-osmotische druk zorgt dat weefselvocht terug naar haarvat stroomt
• Filtratiedruk & colloïd-osmotische werken elkaar tegen en zorgt voor goede aanvoer van sto en
Netto ltratiedruk is hoger dan netto colloïd osmotische druk → niet alle weefselvloeistof terug in
haarvaten → blijft dadelijk minstens 2 liter weefselvloeistof achter
→ zou niet goed zijn dus weefselvloeistof gaat via omweg naar bloedplasma: lymfevaten
• Binas tabel 84N
• weefselvloeistof met opgeloste sto en komt via kleine openingen in lymfevaten
• hier heet vloeistof lymfe (= heldere stof met bestanddelen van weefselvloeistof)
• hier geen rode bloedcellen, plaatjes of grote bloedeiwitten
→ lymfesysteem dmv spierbewegingen van omringende spieren en kleppen
• lymfe door lymfeknopen met witte bloedcellen voor afweersysteem
3 typen bloedvaten:
1. Slagaders (arterie): van hart af, dik, gespierd, elastisch, hoge bloeddruk, geen kleppen
2. Aders (vene): naar hart toe, dun, weinig gespierd, lage constante bloeddruk, kleppen naar
boven
3. Haarvaten (capillair): in organen, dun, 1 cellaag dik, lage bloeddruk, geen kleppen, uitwisseling
fi fi fi ff ff fi ffff ff fi ff ff ff
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper asamenvattingen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
