EUROPEES RECHT 2021
Belang Europees recht
- Elke nationale jurist is een Europese jurist
- Europees recht heeft voorrang op nationaal recht
- Om nationaal recht juist te kunnen toepassen, moet je het Europees recht beheersen
Twee systemen
1. Case-based systeem: het Hof van Justitie speelt een belangrijke rol bij het uitleggen van het
Europees recht. Deze uitspraken zijn bindend en worden dus een bron van het recht (≈ common law
systeem) Rechtsspraak lezen, kennen en duiden (naam kennen)
2. Law in context systeem: het Europees recht is de uitkomst van een Europees integratieproces. Het
is dynamisch, gaat voorruit. Je mag het Europees recht niet benaderen als een statisch gegeven. Je
moet de contextuele factoren begrijpen
- Historische context: waarom hebben de ontwikkelingen plaatsgevonden? Wat was de
aanleiding?
- Politieke context: wat was de politieke context waarbinnen de ontwikkeling zich heeft
voorgedaan?
- Economische context
Als je al deze contexten begrijpt, ga je beter begrijpen waarom het recht zo bestaat en hoe deze het
best kan evolueren in de toekomst.
1. EERSTE EUROPESE SAMENWERKINGSVORMEN
Ontstaan na WO2; besef dat men moet samenwerken om toekomstige oorlogen te vermijden. Twee
vormen van samenwerking:
1. Intergouvernementele samenwerking:
a. OESO
b. Benelux
c. Raad van Europa
d. EVA
2. Supranationale samenwerking
a. EGKS
b. EDG & EPG
c. EEG - Euratom
INTERGOUVERNEMENTELE SAMENWERKING
De lidstaten hebben grote inspraak de besluiten krijgen pas uitwerking nadat ze in nationale
wetgeving zijn opgenomen, de organisatie kan zelf geen juridisch bindende besluiten opleggen aan
haar leden. Besluiten worden met unanimiteit of consensus genomen door de vertegenwoordigers
van de lidstaten (vetorecht van elke lidstaat).
,OESO
Marshall-plan: wederopbouw van de Europese economie, maar op voorwaarde dat de Europese
landen gingen samenwerken. Zij wouden dit zodat we sterk genoeg werden om de Sovjet-Unie te
kunnen tegenhouden.
° organisatie voor Europese en economische samenwerking (1948)
° organisatie voor Europese economische samenwerking en ontwikkeling (1961)
- Europese dimensie verdween want landen zoals de VS, Australië en Japan werden lid
- Ruimer actiegebied (meer dan louter economische doelstellingen)
Vb.: productiviteit ontwikkelt minder snel in België: rapporteren en aanbevelingen geven (vb.
afschaffen bedrijfswagens, minder groot pensioen…).
BENELUX
- °1944 met als doel een douane-unie op te richten tussen NL, BE en LUX. Ze wouden een
economische samenwerking (verbreden en verdiepen).
- 1958: verdrag tot oprichting van de Benelux Economische unie = verbreding en verdieping
van de economische samenwerking
- 2008: Benelux-Verdrag °Benelux Unie: ruimer dan louter economisch, ook justitie,
duurzame ontwikkeling en binnenlandse zaken.
Overeenstemming met de EU?
Art. 350 VWEU: samenwerking tussen deze landen is nog steeds mogelijk voor zover de
doelstellingen ervan niet zijn bereikt door de EU-verdragen.
De Benelux-Unie kan dus bestaan binnen de Europese unie, voor zover deze doelstellingen nog niet
bereikt zijn door de Europese verdragen.
Vb.: De EU heeft zelf alle aspecten van een douane-unie geregeld, dus de Benelux kan dit niet meer
apart regelen.
België is dit jaar voorzitter van de Benelux Unie
RAAD VAN EUROPA
≠ Europese raad (EU-instelling).
Raad van Europa is een internationale organisatie die in 1949 is opgericht. Er zijn 47 landen lid (bijna
alle Europese landen, behalve Wit-Rusland en Kosovo).
Doelstelling: bescherming van de rechten van de mens Europees verdrag voor de rechten van de
mens (EVRM) + Europees Hof voor de bescherming van de Rechten van de Mens (EHRM,
Straatsburg).
De Europese Unie is nog niet lid van het EVRM, dus als burger kan je niet rechtstreeks een zaak
starten tegen de EU indien deze een mensenrecht schendt. Je kan wel een zaak starten tegen de
lidstaten elk afzonderlijk, indien deze bij het EVRM/Raad van Europa zitten.
,EFTA: EUROPESE VRIJHANDELSASSOCIATIE (EVA)
Opgericht in 1960 als tegenreactie op de EEG (zeer verregaande vorm van samenwerking). Ze
wouden geen douane-unie, enkel een vrijhandelszone. Indien goederen van het ene land naar het
land verhuizen, moeten ze geen douane betalen. Maar goederen die uit derde landen worden
ingevoerd, moeten een douane betalen die het invoerende land zelf mag bepalen (≠ EEG: eenzelfde
tarief).
Vandaag: Noorwegen, IJsland, Zwitserland en Liechtenstein
SUPRATIONALE SAMENWERKING
De leden geven hun macht af aan deze instellingen zodat deze onafhankelijk kunnen optreden
zonder de leden. De afspraken worden meestal gemaakt bij (gekwalificeerde) meerderheid + zijn
bindend voor alle lidstaten en hebben directe werking voor de inwoners/particulieren.
EGKS
Zes staten wouden een diepere samenwerking dan de samenwerking van de Raad van Europa (DL,
BE, NL, LU, IT en FR). In 1951 hebben zij dit verdrag ondertekend (Europese gemeenschap van Kolen
en Staal).
Doelstelling: zware industrietakken (staal, kool, ijzer) gemeenschappelijk beheren waardoor het
produceren van oorlogswapens niet ongemerkt kan gebeuren. Men wantrouwde elkaar en wou
elkaar controleren door dit samen te beheren. Zo wouden ze een nieuwe oorlog vermijden.
Dit was een groot succes dus gingen ze uitbreiden
- Europese defensiegemeenschap (Parijs, 1952): men wou naast de EGKS, een Europees leger
oprichten zodanig dat DL zich kon verdedigen tegen een mogelijke inval van de Sovjet-Unie.
- Hiervoor moest men een gemeenschappelijk buitenlandsbeleid hebben (°Europese Politieke
gemeenschap). Deze 2 gemeenschappen hebben nooit echte uitwerking gekregen omdat het
Franse Parlement weigerde te tekenen in 1954. De dreiging van de Sovjet-Unie was
afgenomen (Stalin dood)
In 2002 werd deze gemeenschap opgeheven.
EEG – EURATOM
° 1957 (Rome):
- EEG: totstandkoming gemeenschappelijke markt alle belemmeringen afschaffen om een
vrij verkeer van goederen, diensten, personen en kapitaal te waarborgen. Maar er zijn ook
mededingingsregels nodig en gemeenschappelijk beleid.
- Euratom: afzonderlijk verdrag dat de Europese kernenergie-industrie verder wil ontwikkelen.
Alle landen die toetreden tot de EU, moeten ook hier toetreden.
, 2. UITBREIDING EUROPESE UNIE
Toetreding: art. 49 VEU
“Elke Europese staat die de in artikel 2 bedoelde waarden eerbiedigt en zich ertoe verbindt deze uit te
dragen, kan verzoeken lid te worden van de Unie. Het Europees Parlement en de nationale
parlementen worden van dit verzoek in kennis gesteld. De verzoekende staat richt zijn verzoek tot de
Raad, die zich met eenparigheid van stemmen uitspreekt na de Commissie te hebben geraadpleegd en
na goedkeuring van het Europees Parlement, dat zich uitspreekt bij meerderheid van zijn leden. Er
wordt rekening gehouden met de door de Europese Raad overeengekomen criteria voor toetreding.
De voorwaarden voor de toelating en de uit die toelating voortvloeiende aanpassingen van de
Verdragen waarop de Unie is gebaseerd, vormen het onderwerp van een akkoord tussen de lidstaten
en de staat die het verzoek indient. Dit akkoord moet door alle overeenkomstsluitende staten worden
bekrachtigd overeenkomstig hun onderscheiden grondwettelijke bepalingen.”
- Europese staat
- Waarden van art. 2 VEU eerbiedigen
- Kopenhagencriteria waarborgen (1993)
o Democratie en respect mensenrechten
o Functionerende markteconomie
o In staat zijn om EU-wetten in te voeren
o Administratieve structuren aanpassen
- EU moet capaciteit hebben
Procedure intreding
1. Verzoek wordt ingediend bij de Raad
2. Raad gaat advies inwinnen bij de Europese commissie. Commissie geeft advies, waarop de
Raad unaniem beslist om de toetredingsonderhandelingen te starten na goedkeuring van het
Europees Parlement.
3. Commissie geeft advies, Raad beslist unaniem over het toetredingsakkoord (tussen lidstaten
van EU en de toetredende lidstaat. Alle lidstaten moeten dit ratificeren).
In 1998 val van de Berlijnse muur: heel Duitsland is stilzwijgend lid geworden van de Europese unie
(stilzwijgende uitbreiding).
1 feb 2020: Verenigd Koninkrijk verlaat Europese Unie.
5 kandidaat-lidstaten: Albanië, Montenegro, Noord-Macadonië, Turkije en Servië EU commissie
gaat meer aandacht vestigen op de Kopenhagencriteria. Nieuw: ze kunnen toetredingshandelingen