Pedagogisch Handelen
in justitiële en Forensische contexten
1
,INHOUDSOPGAVE
1. LES 1: INLEIDING ....................................................................................................................................................................... 7
1.1. Over wie/ wat gaat het? ............................................................................................................................................. 7
1.2. Terminologie ............................................................................................................................................................... 7
1.2.1. Forensisch welzijnswerk.............................................................................................................................................................8
1.2.2. Het onderscheid tussen een enge en brede visie ......................................................................................................................8
1.2.3. Definitie .....................................................................................................................................................................................8
1.3. Delicten ....................................................................................................................................................................... 9
1.4. Prevalentie kenmerken van dilecten ........................................................................................................................... 9
1.4.1. Moeilijk in te schatten, diverse methoden ................................................................................................................................9
1.4.2. Theorie van Moffitt (1993) .......................................................................................................................................................10
1.4.3. Recente cijfers..........................................................................................................................................................................11
1.4.4. Vereenvoudigd overzicht verklaringen delinquentie (Van Der Ploeg, 2005) ...........................................................................12
1.4.5. Ontwikkeling antisociaal gedrag (Farrington) ..........................................................................................................................12
1.4.6. Ontwikkelingspaden (Loeber, 1998, p. 22) ..............................................................................................................................13
1.5. Benaderingen ............................................................................................................................................................ 13
1.5.1. risicofactoren ...........................................................................................................................................................................13
1.5.2. Diagnostiek/ beeldvorming: risico-taxatie ...............................................................................................................................14
1.5.3. Interventies: paradigma “What works” (Macguire, RNR) ........................................................................................................15
1.5.4. ‘Erkenningscommissie gedragsinterventies justitie’ (Nederland) ............................................................................................15
1.6. Enkele modellen ........................................................................................................................................................ 16
1.7. Forensische orthopedagogiek ................................................................................................................................... 16
2. JEUGDRECHT: VANUIT HET PERSPECTIEF VAN DE JEUGDADVOCAAT ..................................................................................................... 17
2.1. SALDUZ- bijstand ....................................................................................................................................................... 17
2.1.1. Inleiding filmpje: Decreet integrale jeugdhulp .........................................................................................................................17
2.2. Integrale jeugdhulp ................................................................................................................................................... 18
2.2.1. de integrale toegangspoort......................................................................................................................................................18
.................................................................................................................................................................................................................18
2.3. Vrijwillige / buitengerechtelijke jeugdhulpverlening ................................................................................................. 19
2.3.1. Vrijwillige jeugdhulp ................................................................................................................................................................19
2.3.2. Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp .....................................................................................................................................19
2.3.3. De intersectorale jeugdhulp ................................................................................................................................................20
2.3.4. Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp .......................................................................................................................20
2.3.5. DE GEMANDATEERDE VOORZIENINGEN ..................................................................................................................................21
2.3.6. Gedwongen/ gerechtelijke jeugdhulpverlening .......................................................................................................................23
2.3.7. De jeugdrechtbank ...................................................................................................................................................................24
2.3.8. De gemeenschapsinstellingen ..................................................................................................................................................26
2.4. Jeugddelinquentierecht ............................................................................................................................................. 26
2.4.1. Het toepassingsgebied .............................................................................................................................................................26
2.4.2. De fase van de afhandeling op het niveau van het Openbaar Ministerie ................................................................................28
2.4.3. De fase van de voorbereidende rechtspleging bij de jeugdrechter .........................................................................................29
2.4.4. Fase van de rechtspleging ten gronde bij de jeugdrechtbank..................................................................................................30
2.4.5. De uithandengeving (artikel 38) ...............................................................................................................................................31
2.4.6. Gemeenschapsinstellingen en Vlaamse detentiecentra ..........................................................................................................31
2.4.7. De taken van de jeugdadvocaat ...............................................................................................................................................32
3. STRAFFEN IN VOGELVLUCHT ....................................................................................................................................................... 33
3.1. Strafrechtsbedeling (SRB) .......................................................................................................................................... 33
3.1.1. Strafwet – gedraging ................................................................................................................................................................33
3.2. Opsporing .................................................................................................................................................................. 35
3.3. vervolging .................................................................................................................................................................. 36
3.3.1. Buitengerechtelijke afhandelingen waar het parket over kan beslissen..................................................................................36
3.3.2. soorten onderzoeken ...............................................................................................................................................................37
3.4. Straftoemeting .......................................................................................................................................................... 37
3.4.1. Taken van de strafrechter ........................................................................................................................................................37
3.4.2. Veiligheidsmaatregel: internering ............................................................................................................................................38
3.5. Strafuitvoering .......................................................................................................................................................... 39
3.5.1. Relevante actoren in detentie..................................................................................................................................................40
2
, 3.5.2. Strafuitvoering niet detentie ....................................................................................................................................................41
3.6. Ter afsluiting ............................................................................................................................................................. 41
3.7. Beleving van straffen................................................................................................................................................. 43
3.7.1. pains of imprisonment .............................................................................................................................................................43
3.7.2. Revisiting the pains of imprisonment: Crewe (2011) ...............................................................................................................43
3.7.3. Pains of freedom: Shammas (2014) .........................................................................................................................................44
3.7.4. pains of reentry ........................................................................................................................................................................44
3.7.5. pains of ams .............................................................................................................................................................................44
3.7.6. Pains of internment .................................................................................................................................................................45
3.7.7. ter afsluiting .............................................................................................................................................................................46
4. DE GEMEENSCHAPSINSTELLING ................................................................................................................................................... 48
4.1. Decreten .................................................................................................................................................................... 48
4.1.1. Decreet integrale jeugdhulpverlening .....................................................................................................................................48
4.1.2. Decreet jeugddelinquentie ......................................................................................................................................................48
4.1.3. Opdracht binnen de decreten ..................................................................................................................................................48
4.2. Missie en visie van de gemeenschapsinstellingen ..................................................................................................... 48
4.3. Verschillende instellingen .......................................................................................................................................... 49
4.3.1. Gemeenschapsinstelling de grubbe (everberg) .......................................................................................................................49
4.3.2. Gemeenschapsinstelling De kempen (MOL) ............................................................................................................................49
4.3.3. Gemeenschapsinstelling De Zande ..........................................................................................................................................49
4.3.4. Vlaams detentiecentrum in Beveren .......................................................................................................................................50
4.4. Vijf verschillende modules ......................................................................................................................................... 50
4.4.1. Oriëntatie .................................................................................................................................................................................50
4.4.2. begeleiding (3-6-9) ...................................................................................................................................................................50
4.4.3. BEGELEIDING (2-5-7) ................................................................................................................................................................51
4.4.4. uithandengeving ......................................................................................................................................................................51
4.4.5. time out ...................................................................................................................................................................................51
4.5. Onderwijs in de GI ..................................................................................................................................................... 52
4.6. Personeel in de GI ...................................................................................................................................................... 54
4.7. Traject van de jongeren............................................................................................................................................. 55
4.7.1. Onthaaldag...............................................................................................................................................................................56
4.8. Traject van de jongeren............................................................................................................................................. 56
4.9. Toezicht inspecite en klachten................................................................................................................................... 59
4.10. Bijzonderheden in de GI ............................................................................................................................................ 59
5. INTERNERING – AGOGISCHE CONTEXT ENPRAKTIJK .......................................................................................................................... 60
5.1. Situering van de zorg voor geïnterneerde personen binnen het algemeen welzijnswerk ......................................... 60
5.2. De actuele interneringswet ....................................................................................................................................... 60
5.2.1. belangrijkste krachtlijnen ( Paterson, s.d.) ...............................................................................................................................60
5.2.2. De actuele interneringswet ......................................................................................................................................................61
5.3. Diferentiatie met gedwongen opname ..................................................................................................................... 62
5.4. Het masterplan internering ....................................................................................................................................... 63
5.5. De justitiële context................................................................................................................................................... 63
5.5.1. voorwaarden tot internering ...................................................................................................................................................63
5.5.2. interneringsprocedure .............................................................................................................................................................63
5.5.3. HET PSYCHIATRISCH DESKUNDIGEN-ONDERZOEK ...................................................................................................................64
5.6. Internering in de klinische- agogische praktijk .......................................................................................................... 65
5.6.1. schets van de doelgroep .........................................................................................................................................................65
5.6.2. behandel en risicomanagement ..............................................................................................................................................66
5.7. Het forensisch werkveld ............................................................................................................................................ 67
5.7.1. High-security verblijf ................................................................................................................................................................67
5.7.2. Medium security ......................................................................................................................................................................68
5.7.3. LOW-SECURITY .........................................................................................................................................................................70
5.8. PROFIEL VAN EEN FORENSISCH WERKER .................................................................................................................. 71
6. KENMERKEN VAN JONGEREN = KINDKENMERKEN ........................................................................................................................... 72
6.1. psychische problemen ............................................................................................................................................... 72
6.1.1. Waarom aandacht ? .................................................................................................................................................................72
6.1.2. Hoe ? ........................................................................................................................................................................................72
3
, 6.1.3. Multiple informanten ...............................................................................................................................................................73
6.1.4. Doel van assesment .................................................................................................................................................................73
6.1.5. voorbeeld JJI Nederland ...........................................................................................................................................................74
6.1.6. enkele cijfers ............................................................................................................................................................................75
6.2. Focus op persoonlijkheid ........................................................................................................................................... 76
6.2.1. waarom ....................................................................................................................................................................................76
6.2.2. Hoe...........................................................................................................................................................................................77
6.3. Focus: psychopathie .................................................................................................................................................. 77
6.3.1. Tendens + kritisch evalueren tendens .....................................................................................................................................78
6.3.2. Focus: PP10 onderzoek ............................................................................................................................................................79
6.4. Onderwijscarrière ...................................................................................................................................................... 79
6.5. Adverse childhood experiences ................................................................................................................................. 80
6.5.1. slachtoffers ..............................................................................................................................................................................80
6.6. Familie en omgeving ................................................................................................................................................. 81
6.7. Kenmerken en interventies ........................................................................................................................................ 82
6.8. Belang van psychometrie .......................................................................................................................................... 83
7. STERKTEGERICHT WHAT WORKS – EEN EERSTE ORIËNTATIE .............................................................................................................. 84
7.1.1. De waardenpolarisering ...........................................................................................................................................................84
7.2. Sterkte gericht what works ....................................................................................................................................... 85
7.2.1. wetenschap als bruggenbouwer ..............................................................................................................................................85
7.2.2. het verklaringsmodel ...............................................................................................................................................................86
7.2.3. RNR als ruggengraat principes .................................................................................................................................................90
7.3. What works case formulation: van Protocoleren tot geprotocoliseerd individualiseren .......................................... 92
7.3.1. criminogene behoeftendomeinen ...........................................................................................................................................92
7.4. Responsiviteit: De sleutel tot beweging .................................................................................................................... 95
7.4.1. Algemene responsiviteit ..........................................................................................................................................................96
7.4.2. (Specifieke) responsiviteit, What Works conventioneel? ........................................................................................................96
7.4.3. Sterktes ....................................................................................................................................................................................97
8. GOOD LIVES MODEL ................................................................................................................................................................. 99
8.1. Vooraf kort iets rond het RNR (Andrews & Bonta) .................................................................................................... 99
8.1.1. Beperkingen van het RNR (WARD) ...........................................................................................................................................99
8.2. Good Lives Model ...................................................................................................................................................... 99
8.2.1. Uitgangspunten GLM .............................................................................................................................................................100
8.2.2. Algemene achtergronden ......................................................................................................................................................100
8.2.3. etiologisch model ...................................................................................................................................................................101
8.2.4. vier problemen rond levensstijl en levensplan ......................................................................................................................102
8.2.5. etiologisch model ...................................................................................................................................................................103
8.2.6. praktische implicaties ............................................................................................................................................................103
8.3. Behandelprogramma .............................................................................................................................................. 104
8.4. Conclusie rond praktische implicaties ..................................................................................................................... 104
8.4.1. Empirische onderbouwing .....................................................................................................................................................104
8.5. Good Lives Model in de praktijk .............................................................................................................................. 105
8.6. GLM als toepassing van RNR principes ................................................................................................................... 105
8.6.1. risk..........................................................................................................................................................................................106
8.6.2. need .......................................................................................................................................................................................106
8.6.3. responsivity ............................................................................................................................................................................106
8.7. Levensbehoeften en obstakels ................................................................................................................................ 106
8.8. Implementatie van het GLM ................................................................................................................................... 107
8.8.1. Anamnese ..............................................................................................................................................................................107
8.8.2. analyse ...................................................................................................................................................................................108
8.8.3. good lives plan .......................................................................................................................................................................108
8.8.4. Actie! ......................................................................................................................................................................................109
8.9. Good Practices ........................................................................................................................................................ 109
8.10. De weg naar een goed leven ................................................................................................................................... 109
8.10.1. wees creatief -> Hoe ? ......................................................................................................................................................110
9. HET BELANG VAN EEN POSITIEF LEEFKLIMAAT IN RESIDENTIËLE JEUGDHULP ........................................................................................ 111
9.1. Residentiële jeugdzorg: say what? .......................................................................................................................... 111
4
, 9.2. Hoe kwaliteitsvolle zorg opbouwen? ...................................................................................................................... 111
9.3. Een veilig leefklimaat .............................................................................................................................................. 112
9.4. Het belang van de relatie ........................................................................................................................................ 113
9.4.1. Bettelheim 1967 – love is not enough ...................................................................................................................................113
9.5. First do no harm ...................................................................................................................................................... 113
9.5.1. Een aantal insteken … ............................................................................................................................................................113
9.6. Geweldloos verzet en nieuwe autoriteit (GVNA) Haim-Omer ................................................................................. 114
9.7. Effecten van een veilig leefklimaat ......................................................................................................................... 114
9.8. De organisatie van (het leefklimaat in) residentiële jeugdzorg onder druk ............................................................ 114
9.9. Aan de slag in de praktijk ........................................................................................................................................ 115
9.10. Voorstelling HDO ..................................................................................................................................................... 116
9.10.1. Verschillende leefgroepen ................................................................................................................................................116
9.11. Alles begint met een kader ...................................................................................................................................... 116
9.11.1. Je thuis mogen voelen ......................................................................................................................................................117
9.11.2. Ouders / context hier allen een rol in geven ....................................................................................................................117
9.11.3. Ouders/context als partner ..............................................................................................................................................117
9.11.4. Regels en afspraken ..........................................................................................................................................................117
9.11.5. Het verband tussen leefklimaat en werkklimaat ..............................................................................................................118
9.11.6. Met het team aan de slag .................................................................................................................................................118
9.11.7. Groepsdynamiek ...............................................................................................................................................................118
9.12. Pilootproject VOT- Back to basics → aan de slag gaan met veilig leefklimaat ....................................................... 118
9.12.1. Instrumenten ....................................................................................................................................................................119
9.12.2. Voorbeeldvragen ..............................................................................................................................................................119
9.13. Belang van de leerbijeenkomst ............................................................................................................................... 119
9.13.1. Kansen en uitdagingen van het project ............................................................................................................................120
9.13.2. In een tweede onderzoek… ..............................................................................................................................................120
9.14. Wat begrijpen organisaties onder de pedagogiek van het gewone? ...................................................................... 120
9.14.1. Hoe gewoon is gewoon? ...................................................................................................................................................120
9.14.2. Spanningen .......................................................................................................................................................................121
9.14.3. Welk soort professionaliteit is nodig? ..............................................................................................................................121
9.15. Welk soort pedagogiek ontwikkelen begeleiders een setting residentiële jeugdhulp? ........................................... 122
9.16. Welke soort pedagogisch handelen brengt een begeleider in? .............................................................................. 122
9.16.1. Strugles .............................................................................................................................................................................122
9.17. Welke contextfactoren beïnvloeden zijn handelen?................................................................................................ 122
9.18. Op welke manier probeert de begeleider te bewegen in deze complexe pedagogische cultuur en realiteit? ........ 123
10. KLASBAK NETWERK VOOR EDUCATIE BINNEN DE GEVANGENISSEN .................................................................................................... 124
10.1. Belgisch gevangeniswezen ...................................................................................................................................... 124
10.1.1. FPC’s (high risk) .................................................................................................................................................................124
10.2. Soorten gevangenis ................................................................................................................................................. 125
10.2.1. Andere detentievormen ...................................................................................................................................................125
10.3. Gevangenispopulatie............................................................................................................................................... 126
10.4. Klasbak, netwerk voor educatie in de gevangenis .................................................................................................. 127
10.4.1. Vlaamse afdeling van de European Prison Education Association (EPEA) ........................................................................128
10.4.2. Wie is Klasbak ...................................................................................................................................................................128
10.4.3. De Partners .......................................................................................................................................................................128
10.4.4. Onze doelen ......................................................................................................................................................................129
10.4.5. Wat doen wij.....................................................................................................................................................................130
10.5. Leren in detentie ..................................................................................................................................................... 130
10.5.1. Formeel en informeel leren ..............................................................................................................................................130
10.5.2. Wetgevend kader .............................................................................................................................................................130
10.5.3. Hulp- en dienstverlening in de gevangenis .......................................................................................................................131
10.5.4. Wie organiseert wat .........................................................................................................................................................131
10.5.5. Onderwijsaanbod .............................................................................................................................................................132
10.5.6. Uitdagingen ......................................................................................................................................................................132
10.6. Concrete acties ........................................................................................................................................................ 132
5
,6
,1. Les 1: Inleiding
1.1. Over wie/ wat gaat het?
In krantenkoppen zie je veel thema’s die je in verband kan brengen met pedagogisch handelen in het
forensische veld:
→ “Jeugdbende teistert Vlaams dorp: Ze dealen drugs, poseren met wapens, vechten met buren en
maken huisdieren af” (denk bijvoorbeeld aan de film “An Orange clockwork” en de jongerenbende
van aan het station in Brugge enkele jaren terug)
→ “Politie, scholen en parket gaan nauwer samenwerken rond jeugdcriminaliteit”
→ “Delinquente jeugd krijgt heft van herstel in handen”
→ Men wil meer inzetten op herstel aan schade aan de maatschappij/ slachtoffers
→ Dit wil men doen door de verantwoordelijkheid van jongeren te prikkelen en in te spelen op de
positieve kanten (en uitdagingen)
Ondanks dat jeugdcriminaliteit meer in de media komt, is het de laatste jaren aan het dalen
Het decreet jeugddelinquentie = Op 01 september 2019 veranderde onder invloed van de minister het
decreet jeugddelinquentie. Zo veranderde de term van moffers naar jongeren die een jeugddelict hebben
gepleegd → Men wil vanaf dit decreet residentiële (gesloten) opvang voorbehouden voor deze jongeren
(momenteel zitten mof + pos hier nog samen, maar dit wil men veranderen) De residentiële
voorzieningen hebben als taak om met deze jongeren aan de slag te gaan en recidive te verlagen
1.2. Terminologie
Hieronder staan enkele redenen voor de ingewikkelde titel van dit vak:
Forensische gedragswetenschappen (Casselman, 2015, p 21)
→ Forensische gedragswetenschappen is een deelgebied van de forensische wetenschappen
Forensische wetenschappen= CSI, MIAMI —> kogels afwijken, toxicologisch onderzoek, dit zijn
allemaal indrukwekkende technieken om criminaliteit bloot te leggen
→ In de literatuur wordt er vaak verwezen naar forensische gedragswetenschappen
→ Orthopedagogen zijn geen grote fan van het woord “gedrag”, we zijn meer gericht op intentioneel
handelen, vandaar dat men niet koos voor gedrag maar pedagogisch handelen
Ruime invulling van het begrip “forensisch” (<“forum”: dit betekent “marktplein” in het Latijns. Daar sprak
de rechter zich vroeger uit over justitie)
Eng: hulpwetenschappen rechtspraak (justitie) —> zowel burgerrechtelijk als strafrechtelijk
→ In dit deel zijn forensische gedragswetenschappen hulpwetenschappen bij justitie
→ Men vraagt bijvoorbeeld de mening van deskundigen (psychiaters, toxicologen, psychologen…)
over een bepaalde zaak (zoals euthanasie)
→ Mensen die vanuit hun expertise, wetenschappelijk en klinisch beeld, advies geven aan de rechter
om de uitspraak te vergemakkelijken/ bemoeilijken
Breed: naast deskundigenonderzoek (burger- en strafrechterlijk) ook behandeling en preventie
→ Dit maakt het boeiend, maar ook moeilijk —> als orthopedagogen zijn we te gast in het speelveld
van anderen (juristen, psychologen, criminologen…)
7
,Om die reden kozen we voor “forensische”: het is breder dan het justitiële dat vaak beperkt is tot het
rechtelijke, we willen ook iets kunnen vertellen over preventief omgaan met, ondersteunen, behandelen…
als mensen in justitie terecht komen
Op het snijvlak van verschillende sectoren en disciplines (juridisch, psychologisch, criminologisch,
psychiatrisch, pedagogisch…)
1.2.1. FORENSISCH WELZIJNSWERK
Welzijnswerk binnen het forensische veld (het is complexer dan dat)
Forensisch slaat op disciplines en activiteiten die betrekking hebben op alle echelons van de
strafrechtsbedeling (van opsporing door politie, over vervolging door het parket, berechting door de
rechtbank tot strafuitvoering binnen of buiten de gevangenis en re-integratie).” (Vander Laenen & Polfliet,
2009)
→ Het forensische draagt dus heel veel verschillende niveaus in zich
→ Deze hebben allemaal te maken met reintegratie en rehabilitatie (95% van deze mensen moet
opnieuw een plek in de samenleving opnemen)
→ Men weet uit onderzoek dat mensen opsluiten en geen behandeling geven het plegen van feiten in
de hand werkt
1.2.2. HET ONDERSCHEID TUSSEN EEN ENGE EN BREDE VISIE
Eng: forensisch welzijnswerk dat autonoom van justitie wordt georganiseerd. De hulpverlening wordt
aangeboden op vraag van de cliënt, vrijwilligheid is dus een centraal gegeven (gemeenschappen,
bijvoorbeeld jusititieel Welzijnswerk, slachtofferhulp, teams hulpverlening en seksueel delinquenten)
Breed: niet alleen het forensisch aanbod van hulp- en dienstverlening van de Gemeenschappen, maar ook
hulpverlening in alle fasen van de strafrechtsbedeling naar verdachten, daders, slachtoffers en hun
directe sociale omgeving (bijvoorbeeld psychosociale Diensten (PSD) van gevangenissen)
→ Gedwongen hulpverlening personen zijn echter wel vrij om al dan niet op deze dienstverlening in
te gaan (maar het advies aan de rechtbank kunnen ze niet tegen houden)
→ PSD= een expertise dienst die nagaat in hoeverre een persoon geschikt is om terug naar de
samenleving te brengen
→ Dus niet echt behandeling in de zuivere zin van het woord, maar behandeling met een dubbele rol:
expertise + ondersteunen
➔ In dit vak gaat het over de brede visie
1.2.3. DEFINITIE
“Iemand die strafbaar feit heeft gepleegd”
Overtreding – misdrijf: Bij een overtreding spreken we van weinig ernstige feiten (bijvoorbeeld openbaar
dronkenschap, door een rood licht rijden…)
Bij een misdrijft spreekt men van ernstige feiten
Definitie is afhankelijk van tijd/context: zo wordt alcoholmisbruik in bepaalde landen ernstige bestraft dan
hier of is het dragen van een wapen in Amerika in veel staten toegelaten
Evolueert = Één van de redenen waarom er vandaag de dag minder feiten gepleegd worden is omdat
mensen meer op sociale media zitten, hierdoor hebben ze minder kans om in de criminaliteit betrokken te
8
,geraken, Cybercriminaliteit zijn gerichte aanvallen op servers (bijvoorbeeld bepaalde fishing emails die
we krijgen)
Beleidsmatig: vroeger ”MOF”, nu jongeren die een jeugddelict hebben gepleegd (cf. jeugddelinquentierecht,
zie les 2) Dit is een vrij nieuwe benaming die de komende jaren zijn ingang zal vinden in het werkveld
Meer pedagogische definitie van crimineel gedrag/ gedrag dat normen overschrijdt: ’Continuüm van
gedragingen waarbij een inbreuk wordt gepleegd op regels, normen en wetten en/of schade wordt
berokkend aan individuen of de maatschappij’ (Grietens, 2005, p. 331).
→ Omvat dus ook antisociaal gedrag
→ Deze bede definitie kan zowel op jongeren als volwassenen slaan
1.3. Delicten
Aard delicten = Verschillende indelingen
→ Gewelds- en zedendelicten, zoals mishandeling en aanranding
→ Vermogensdelicten, zoals diefstal, oplichting en fraude
→ Vernieling en openbare orde delicten, zoals huisvredebreuk en discriminatie
→ Verkeersdelicten, zoals het rijden onder invloed en joyriding
→ Drugsdelicten, zoals het gebruik van harddrugs (CBS, 2013)
Eigen aan jongeren: statusdelicten
Op zich geen delicten, maar die wel reden tot gerechtelijke interventie kunnen worden indien ze
verbonden zijn aan de status van de persoon, in casu de minderjarigheid
→ Voorbeelden: spijbelen en het drinken of kopen van alcoholische dranken (bier, wijn: minimum 16 jaar/
sterke drank: minimum 18 jaar —> wanneer je onder deze leeftijden drinkt spreekt men van een
statusdelict)
1.4. Prevalentie kenmerken van dilecten
1.4.1. MOEILIJK IN TE SCHATTEN, DIVERSE METHODEN
Officiële statistieken:
→ Deze cijfers zijn aan het dalen
→ Het is wel moeilijk om prevalentie in te schatten omdat men hier niet makkelijk over praat
→ Bijvoorbeeld cijfers van politie, rechtbank en parket die systematisch worden bijgehouden om ons
iets te kunnen leren over het voorkomen van crimineel gedrag
→ Dark number: veel feiten worden niet gerapporteerd/ geregistreerd omdat personen niet opgepakt
worden of om één of andere reden verdwijnen uit de statistieken
→ Cijfers zijn een onderschatting van het werkelijk aantal gebeurde feiten
Zelfrapportage:
→ Niet alle jongeren gaan alles rapporteren, sommige jongeren gaan zelfs te veel rapporteren om
stoer te doen
→ Over het algemeen kan wel besloten worden dat jongeren vrij eerlijk zijn tijdens het rapporteren
→ Bijvoorbeeld JOP-monitor
9
, Rapportage door slachtoffers: Een nadeel is dat slachtoffers zaken kunnen vergeten/ uitvergroten of
gewoonweg niet eerlijk zijn
➔ Beste optie: combinatie van verschillende methoden
1.4.2. THEORIE VAN MOFFITT (1993)
In deze theorie deed men onderzoek naar groepen
jongeren die feiten hadden gepleegd en maakte
men hier onderscheid in (klinisch gezien heeft dit
weinig meerwaarde)
→ 70% pleegt weinig feiten met een kleine knik
tussen 14-18 jaar
→ 7% start vroeg met het plegen van feiten,
deze houden dat gedurende hun hele
jongerenperiode vol (deze kleine groep
heeft een grote kans om heel het leven
feiten te blijven plegen)
→ 20% start laat met het plegen van feiten,
vanaf hun 12-14 jaar, maar plegen de rest
van hun leven opnieuw minder feiten
→ 3% zijn lastige kinderen, deze stellen al
vanaf hun 2 jaar moeilijk gedrag, zij laten dit
moeilijke gedrag achterwege bij het ouder
worden
Deze figuur heeft dezelfde inhoud maar ziet er wat
anders uit
Prevalentie
Delinquent gedrag komt vooral voor tijdens de latere adolescentieperiode in de leeftijd van 15 tot 19 jaar,
begint meestal tussen 8 en 14 jaar en stopt over het algemeen tussen 20 en 29 jaar (Farrington, 2005, pg
5-6)
→ Farrington is een Amerikaanse onderzoeker die onderzoek deed naar het verklaren van crimineel
gedrag via risico en protectieve factoren die de kans op feiten kunnen verhogen/ verlagen
→ Dankzij dit onderzoek hebben we bijvoorbeeld het meervoudig risicomodel (Vanderploeg)
De meerderheid van jongeren die in 2014 een “als misdrijf omschreven feit” pleegden waren tussen 14 tot
en met 17 jaar oud (Pleysier, 2015)
Cijfers Jeugdonderzoeksplatform (JOP-monitor, 2013): 22,8% van de jongeren (tussen 14 en 25 jaar)
minstens één delict het afgelopen jaar
Cijfers van Coenen= daling van 28, Deze daling merkt men ook op in andere landen = Dit gaat in tegen het
gevoel dat er gecreëerd wordt over het slechter worden van de jeugd
10
